រាស្រ្តបានប្រតិកម្មស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងចំពោះការអនុវត្តច្បាប់ចរចរណ៍ថ្មីនៅកម្ពុជា។ តើប្រតិកម្មនេះបញ្ជាក់ថារាស្រ្តមិនចង់បានច្បាប់ចរាចរណ៍មួយដែលជួយឲ្យសង្គមដែលពួកគាត់កំពុងរស់នៅមានសណ្តាប់ធ្នាប់ល្អនិងសុវត្ថិភាពទេឬ? បើចង់បាន ហេតុអ្វីត្រូវប្រតិកម្មអវិជ្ជមាន? ជាចំណោទមួយដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែអាចសួរបាន រួមទាំងរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងផង។ ឥឡូវដល់ពេលរកចម្លើយចំពោះចំណោមមួយនេះ ដោយចាប់ផ្តើមពីឬសគល់នៃប្រតិកម្មជាដំបូងសិន។
តើរាស្រ្តប្រតិកម្មទៅលើអី្វ?
ប្រតិកម្មទៅលើខ្លឹមសារចែងក្នុងច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មីឬរាស្រ្តប្រតិកម្មទៅលើនីតិវិធីអនុវត្តច្បាប់ និងការផាកពិន័យឬរាស្រ្តប្រតិកម្មទៅលើមន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់នៅហ្នឹងកន្លែងឬរាស្រ្តប្រតិកម្មដោយសារមិនបានទទួលការផ្សព្វផ្សាយអប់រំពីច្បាប់ថ្មីគ្រប់គ្រាន់។ តើរាស្ត្រនិយាយនៅទីនេះជាអ្នកណា? តើពួកគាត់មានការយល់ដឹង ការអប់រំ និងចេះអក្សរ ដូចគ្នាទេ? មានកម្រិតប្រាក់ចំណូលនិងជីវភាពដូចគ្នាទេ? តើពួកគាត់អាចស្វែងរកព័ត៌មានងាយស្រួលទេនិងដូចគ្នាទេ? ការយល់ពីប្រតិកម្មទាំង៤ប្រភេទខាងលើនិងការយល់ពីគ្នាឲ្យបានច្រើនរវាងរាស្រ្តរបស់រដ្ឋនិងរដ្ឋរបស់រាស្រ្ត នោះយើងអាចមានដំណោះស្រាយប្រកបដោយការគោរពនិងយោគយល់គ្នា។
ប្រតិកម្មលើខ្លឹមសារចែងក្នុងច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មី៖
រាស្រ្តមួយចំនួនលើកឡើងពីថ្លៃផាកពិន័យខ្ពស់។ តើពិតជាខ្ពស់មែនឬ? ឧទាហរណ៍៖ ម៉ូតូនិងកង់បីផាកពិន័យចន្លោះពី ១៥,០០០រៀលទៅ៣០,០០០រៀល។ ការបើកបរយានយន្តគ្មានប័ណ្ណបើកបរត្រូវពិន័យចន្លោះ ១០០,០០០រៀលដល់៨០០,០០០ រៀល ។ ចុះប្រាក់ចំណូលរាស្រ្ត? ចំនួនប្រជាជនកម្ពុជារកចំណូលបាន៩២០០រៀលឬក្រោមនេះក្នុង១ថ្ងៃ មានប្រហែល១១លាននាក់ គិតជាភាគរយជាង៧០% (របាយការណ៍ធនាគារពិភពលោកឆ្នាំ២០១៤)។ ការបាត់ចំណូលលប្រហែល១,២០០រៀលក្នុងមួយថ្ងៃ អាចបន្ថែមរាស្រ្ត ៣លាននាក់ទៀតទៅក្នុងភាពក្រីក្រវិញ (មនុស្សម្នាក់រកចំណូលក្រោម ៣,៥០០ រៀលក្នុងមួយថ្ងៃចាត់ទុកស្ថិតក្នុងភាពក្រីក្រ)។ តួលេខនេះបង្ហាញថាថ្លៃផាកពិន័យមួយដងអាចស្មើនឹងចំណូលរាស្រ្តមួយថ្ងៃទៅមួយខែពេញឬ អាចលើសពីនេះផង។ ដូច្នេះទឹកប្រាក់ផាកពិន័យនេះគឺខ្ពស់កប់ពពកសម្រាប់រាស្រ្តប្រមាណ៧០%និង ខ្ពស់មធ្យមសម្រាប់រាស្រ្តប្រមាណ២០%ផ្សេងទៀត។
តើរដ្ឋាភិបាលដឹងរឿងនេះទេ? ខ្ញុំគិតថាប្រាកដជាដឹង។ ការផាកពិន័យខ្ពស់នេះ ក៏អាចជាអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលរំពឹងថារាស្រ្តនឹងខ្លាចរអាហើយផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថបើកបរនិងប្រើយានជំនិះរបស់ខ្លួន ដើម្បីឈានដល់ការលុបបំបាត់ឬកាត់បន្ថយបានច្រើននូវគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ដែលមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ បើរដ្ឋាភិបាលមានបំណងល្អអញ្ចឹង ហេតុអីរាស្រ្តត្រូវខឹង? យើងទៅមើលចំណុចទីពីរខាងក្រោមបន្ត។
ប្រតិកម្មលើនីតិវិធីអនុវត្តច្បាប់និងការផាកពិន័យ?
តើគួរចាប់ផ្តើមផាកពិន័យពេលណានិង ផាកពិន័យចំណុចណាខ្លះមុន ជាកត្តាចម្បង មួយក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ដោយប្រសិទ្ធភាពនិងទទួលយកបានពីរាស្រ្ត។ យើងទាំងអស់គ្នាត្រូវទទួលស្គាល់ថាការកែទម្លាប់រាស្រ្តមួយប្រទេសជារឿងដ៏លំបាកបំផុតដែលទាមទារពេលវេលានិងកិច្ចសហការច្រើនស្ថាប័នរួមគ្នា ជាជាងយកជម្រើសនៃការផាកពិន័យធ្ងន់ធ្ងរមួយមុខនោះ។
ខាងក្រោមជាជម្រើសមួយគួរយកមកពិចារណា !
ការអនុវត្តត្រូវធ្វើជាដំណាក់កាល (phased enforcement) ៖
១. រដ្ឋាភិបាលអាចចាប់យកចំណុចសំខាន់មួយចំនួនមករឹតបន្តឹងសិន(មានការលើកមតិមួយចំនួនរួចហើយនៅហ្វេសប៊ុក) ក្នុងនោះចេញពីឡានទំនិញនិងឡានធំក្នុងក្រុងភ្នំពេញដែលធ្វើចរាចរណ៍និងចតគ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ បើកបរមានជាតិស្រវឹង (ទៅតាមអាទិភាពជាក់ស្តែង) ។ល។
២. ទន្ទឹមគ្នានោះ រដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើការឃាត់យាន្តជំនិះទាំងឡាយដើម្បីពិនិត្យឯកសារនានាហើយណែនាំឲ្យទៅបំពេញឯកសារខ្វះខាតនៅស្ថាប័នទទួលខុសត្រូវដោយទុកពេលវេលាជាក់លាក់(៣ខែឬ៦ខែ) មុនចាប់ផ្តើមផាកពិន័យ។
៣. ត្រង់នេះរដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវតែជួយសម្រួលដល់រាស្រ្តចំពោះកន្លែងបំពេញ បែបបទឯកសារខ្វះខាតនានា ដោយធានាថារាស្រ្តអាចស្វែងរកសេវាបាននៅក្នុងខណ្ឌរបស់ខ្លួនឬតាមខេត្តរបស់ខ្លួនជាជាងទៅរកកន្លែងមានតែមួយឬពីរក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ(ករណីឆៀករថយន្តនិងកន្លែងប្រឡងយកប័ណ្ណបរ) ព្រោះថាពេលធ្វើការរឹតបន្តឹង រាស្រ្តនឹងសម្រុកទៅធ្វើ ជាហេតុធ្វើឲ្យកកស្ទះនិងអាចទៅច្រើនដងនាំឲ្យខាតពេលវេលា (រដ្ឋាភិបាលអាចដឹងរួចហើយថាមានរាស្រ្តប៉ុន្មាននាក់ដែលខ្វះឯកសារគ្រប់គ្រាន់ទៅតាមការកំណត់របស់ច្បាប់ថ្មី)។ នេះជាឱកាសដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការកែលម្អសេវាសាធារណៈរបស់ខ្លួននៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋនានា ដើម្បីឲ្យដូចនឹងការចង់បានការកែទម្លាប់រាស្រ្តក្នុងការបើកបរ។
រាស្រ្តប្រតិកម្មទៅលើមន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់នៅហ្នឹងកន្លែង
ទី១៖ សមត្ថភាពមន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់នៅមានកម្រិត។ នេះជាការពិតដែលយើងត្រូវហ៊ានទទួលស្គាល់។ រដ្ឋាភិបាលគួរគិតគូរផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលឲ្យបានច្រើនបន្ថែមទៀតដល់មន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់ឲ្យយល់ពីវិជ្ជាជីវៈនិងការប្រាស្រ័យទំនាក់ទំនងល្អជាមួយរាស្ត្រដោយការគោរពនិងថ្លៃថ្នូរ។ ត្រង់នេះមន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់បន្ថែមលើការអនុវត្តច្បាប់ ក៏គួរស្វែងយល់ពីស្មារតីច្បាប់ផងដែរ។ ការធ្វើបានដូច្នេះក៏អាចបង្កើនការសហការនិងទំនុកចិត្តពីរាស្រ្តក្នុងការពង្រឹងច្បាប់ថ្មី។
ទី២៖ ត្រូវមានយន្តការក្នុងការត្រួតពិនិត្យនិងដាក់ពិន័យដល់មន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់នៅនឹងកន្លែងទាំងឡាយណា (រួមទាំងមេកើយរបស់ខ្លួន) ដែលបានធ្វើខុសវិជ្ជាជីវៈឬឆ្លៀតឱកាសបំពានជាលក្ខណៈបុគ្គលទៅលើរាស្រ្ត។ ត្បិតមានចែងពីទោសទណ្ឌដល់មន្រី្តអនុវត្តច្បាប់ តែយន្តការត្រួតពិនិត្យនិងពិន័យហាក់មិនទាន់មាននៅឡើយទេ បើយើងអង្កេតតាមរយៈប្រតិកម្មមួយចំនួននៅលើហ្វេសប៊ុកកន្លងមក។
ក្នុងចំណុចនេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាការធ្វើកំណែទម្រង់ដ៏លំបាកតាមរយៈការអនុវត្តច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មីនេះ នឹងមិនក្លាយជាឱកាសដែលធ្វើអោយរាស្រ្តស្អប់រដ្ឋឬក៏រដ្ឋប្រកាន់រាស្រ្តធ្ងន់ធ្ងរឡើយ។ ពេលវេលានេះ ជាពេលដែល មន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់ដែលជាភ្នែក ជាត្រចៀករបស់រដ្ឋ អាចធ្វើអោយរាស្រ្តស្ងប់ឬស្អប់។
រាស្រ្តប្រតិកម្មដោយសារមិនបានទទួលការផ្សព្វផ្សាយអប់រំពីច្បាប់ថ្មីគ្រប់គ្រាន់និងច្បាស់លាស់
ទី១៖ ការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មីឲ្យបានទូលំទូលាយនិងខ្លឹមសារច្បាស់លាស់គឺសំខាន់ណាស់ ដូចគ្នានឹងការផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀរកន្លងមក ដែលទទួលបានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់និងទៅដល់គ្រប់ទីកន្លែង ដោយសារការធ្វើឡើងជាកញ្ចប់តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ប៉ាណូធំៗតាមដងផ្លូវក្នុងក្រុងនិងផ្លូវជាតិនានា តាមបង់អង្គុយលេង ឬ ប្រគំតន្រ្តីជាមួយតារាល្បីៗ ។ល។
ទី២៖ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានតាមភូមិឬសង្កាត់មានភារកិច្ចជួយផ្សព្វផ្សាយតាមមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ជាផ្នែកមួយបញ្ជាក់ឲ្យឃើញពីការប្រាស្រ័យទំនាក់ទំនងល្អរវាងមន្រ្តីមូលដ្ឋាននិងរាស្រ្តមូលដ្ឋាន(ទំនាក់ទំនងបែបនេះមិនគួរកើតឡើងតែពេលធ្វើការពិន័យទេ)។
ទី៣៖ ក្រសួងអប់រំតាមរយៈសកលវិទ្យាល័យនិងវិទ្យាល័យទាំងរដ្ឋនិងឯកជនទូទាំងប្រទេសអាចជួយជំរុញការផ្សព្វផ្សាយបន្តទៅដល់សិស្ស-និស្សិតឲ្យយល់ដឹង ហើយសិស្ស-និស្សិតទាំងនោះអាចពាំនាំព័ត៌មានទាំងនេះទៅឲ្យសមាជិកគ្រួសារពួកគេ។
ការមិនបានផ្សព្វផ្សាយអោយបានទូលំទូលាយអាចធ្វើអោយអ្នករិះគន់មួយចំនួននិយាយលើសឬបំភាន់ដល់សាធារណជនបន្ថែម ដែលអាចធ្វើឲ្យរាស្រ្តក្តៅក្រហាយនិងបាត់ទំនុកចិត្តលើការអនុវត្តច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មីនេះ។
ទាំងរាស្រ្តនិងរដ្ឋសុទ្ធតែចង់បានសង្គមកម្ពុជាមួយដែលគ្មានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍និងបើកបរដោយការគោរព អធ្យាស្រ័យគ្នាដែលនាំមកនូវសុវត្តិភាព សណ្តាប់ធ្នាប់ចរាចរណ៍ផ្លូវគោកនៅក្នុងប្រទេស។ដូច្នេះរដ្ឋរបស់រាស្រ្តគួរបើកចិត្តស្តាប់ការរិះគន់ស្ថាបនានិងកែលលម្អសេវាសាធារណបន្ថែមទៀតឲ្យទាន់សភាពការណ៍ជាក់ស្តែង ហើយរាស្រ្តរបស់រដ្ឋគួរបើកចិត្តស្វែងយល់លើកំណែទម្រង់ចរាចរណ៍ផ្លូវគោកនេះឲ្យច្រើននិងធ្វើការផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់ក្នុងការប្រើយាន្តជំនិះឲ្យសមស្របតាមគោលការណ៍ច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មី៕
ដោយប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ