កាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែមេសាកន្លងមកនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានបាញ់គ្រាប់មីស៊ីលដល់ទៅ ៥៩គ្រាប់ ដាក់ទៅលើមូលដ្ឋានកងទ័ពអាកាសស៊ីរី ស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងហូម ទៅតាមបញ្ជារបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ។ គ្រាប់មីស៊ីលទាំងនោះ ត្រូវបានសារព័ត៌មានអន្តរជាតិធំៗនៅលើពិភពលោករាយការណ៍ថា ត្រូវបានបាញ់ចេញពីនាវាចម្បាំង ២គ្រឿងរបស់អាមេរិក ដែលឈរជើងនៅក្នុងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ។ ការវាយប្រហារដោយគ្រាប់មីស៊ីលដល់ទៅ ៥៩គ្រាប់នោះ ត្រូវបានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលស៊ីរីអះអាងថា បានធ្វើឲ្យអន្តរាយជីវិតមនុស្សមិនដល់ ១០នាក់ផង នៅក្នុងមូលដ្ឋានកងទ័ពអាកាសនោះ។ ចំណែកឯសារព័ត៌មានរុស្ស៊ី RT បានផ្សាយថា អន្តរាយដ៏តិចតួចបែបនេះ នោះក៏ព្រោះតែមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រធានាធិបតីស៊ីរី លោក បាសារ អាល់អាសាដ បានជម្លៀសមនុស្ស និងយោធូបករណ៍ចេញពីមូលដ្ឋាននោះ ក្រោយពីទទួលបានសារសម្ងាត់ពីខាងប្រទេសរុស្ស៊ី។
ការវាយប្រហារនេះ បានធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិងាកទៅចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែ វាមិនមែនសុខៗអាមេរិកបើកការវាយប្រហារទៅលើប្រទេសស៊ីរីដោយគ្មានមូលហេតុនោះដែរ។ បើទោះបីអាមេរិកមិនបានប្រកាសពីមូលហេតុនៃការផ្លោងគ្រាប់មីស៊ីលដាក់ទៅលើប្រទេសស៊ីរីក៏ដោយ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលធ្វើឲ្យគេកត់សម្គាល់នោះ គឺថា ការវាយប្រហារនោះ គឺជាការសងសឹកទៅលើរបបលោក អាសាដ ដែលត្រូវបានគេចោទថា បានប្រើប្រាស់អាវុធគីមីវាយប្រហារទៅលើតំបន់កាន់កាប់ដោយពួកឧទ្ទាម កាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែមេសាកន្លងមកនេះ ដោយបានសម្លាប់ជនស៊ីវិលរាប់សិបនាក់ ក្នុងនោះមានទាំងកុមារតូចៗផងដែរ ដែលស្លាប់ដោយសារតែថប់ដង្ហើម ឬក៏ឈ្លក់សារធាតុគីមីពុល។
ក្រោយពីការវាយប្រហារនោះ ប្រតិកម្មបានផ្ទុះឡើងព្រោងព្រាតពីបណ្ដាមេដឹកនាំពិភពលោក មិនថាប្រតិកម្មនោះមានលក្ខណៈជាការគាំទ្រ ឬក៏ជំទាស់ក៏ដោយ។ បើគេពិនិត្យទៅលើប្រតិកម្មបែបប្រឆាំង ឬជំទាស់ គ្មានចេញពីណាក្រៅពីបណ្ដាប្រទេសកុម្មុយនីស្តផ្ដាច់ការ ឬក៏ប្រទេសជាសម្ព័ន្ធនឹងស៊ីរីប្រឆាំងនឹងអាមេរិកនោះឡើយ។ អ្នកដែលនាំមុខគេគឺប្រទេសរុស្ស៊ី ដែលជាអ្នកគាំពារលោក អាសាដ ប្រឆាំងនឹងពួកបះបោរនៅក្នុងប្រទេស។ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀ ពូទីន បានចាត់ការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើប្រទេសស៊ីរី ជាការឈ្លានពានប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអធិបតេយ្យមួយ រំលោភទៅនឹងគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។ ប្រទេសរុស្ស៊ី មិនបង្អង់យូរ បានកោះប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិជាបន្ទាន់មួយតែមួយថ្ងៃក្រោយការវាយប្រហារនោះ ហើយថែមទាំងព្រមានកាត់ផ្ដាច់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងអាមេរិក និងរុស្ស៊ីផងដែរ។ វាគ្មានអ្វីប្លែកទេដែលរុស្ស៊ីខំខ្នះខ្នែងការពាររបបលោក អាសាដ ហើយស៊ូប្រឈមមុខនឹងលោកខាងលិច នោះក៏ដោយសារតែរុស្ស៊ីមានផលប្រយោជន៍ខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធានៅក្នុងទឹកដីស៊ីរី។ ក្រៅពីរុស្ស៊ី នៅមានចិន អ៊ីរ៉ង់ និងកូរ៉េខាងជើង សុទ្ធតែចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោសទៅលើការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើទឹកដីស៊ីរី។
បើពិនិត្យមើលប្រតិកម្មជំទាស់ គឺមានតែប៉ុន្មានប្រទេសប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ បើគេមើលទៅលើសារគាំទ្រវិញ មានប្រទេសជាច្រើន បានចេញសារគាំទ្រ ដូចជាចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង អាល្លឺម៉ង់ អេស្ប៉ាញ អ៊ីតាលី តួកគី អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ហ្សង់ដានី ប្រទេសជប៉ុន អូស្ត្រាលី ជាដើម។ បណ្ដាប្រទេសទាំងនេះ សុទ្ធតែយល់ថា អាមេរិកបានចាត់វិធានការមួយដែលមិនអត់ឱនឲ្យមេដឹកនាំណា ដែលប្រើប្រាស់អាវុធគីមីប្រឆាំងនឹងប្រជាជនខ្លួននោះឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការវាយប្រហារនោះ បូករួមទាំងការចល័តនាវាចម្បាំងផ្ទុកទៅដោយកងកម្លាំងពិឃាតពិសេសរបស់អាមេរិកទៅកៀកនឹងប្រទេសកូរ៉េខាងជើងផងនោះ ត្រូវបានអ្នកវិភាគអន្តរជាតិចាត់ទុកជាសារព្រមានដ៏ម៉ឺងម៉ាត់បំផុតធ្វើឡើងដោយអាមេរិក នៅក្រោមរដ្ឋបាលប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ដែលទើបតែឡើងកាន់អំណាចបានជាង ២ខែប៉ុណ្ណោះ។ តើអាមេរិកចង់បញ្ជូនសារព្រមានដ៏គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលនេះទៅប្រទេស ឬមេដឹកនាំណាមួយ? អាមេរិកបាញ់គ្រាប់មីស៊ីលដាក់ស៊ីរី គឺជាការដាក់ពិន័យដោយផ្ទាល់ទៅលើប្រទេសមួយនេះ ដែលស្ថិតក្រោមរបបដឹកនាំផ្ដាច់ការរបស់លោក អាសាដ ប៉ុន្តែ សម្រាប់កូរ៉េខាងជើង គ្រាប់មីស៊ីលនោះ ក៏បានព្រមានផងដែរថា លោក ត្រាំ នឹងមិនរារែកក្នុងការចាត់វិធានការក្ដីទៅលើរបបក្រុងព្យុងយ៉ាងនោះឡើយ ហើយនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋឯកោមួយនេះ គំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខអាមេរិក តាមរយៈការបាញ់គ្រាប់មីស៊ីលម្ដងហើយម្ដងទៀតនោះទេ។ នេះក៏ជាសារព្រមានទៅចិនផងដែរ លោក ត្រាំ មិនចាំបាច់ខ្វាយខ្វល់នឹងប្រទេសចិននោះឡើយ ក្នុងការចាត់ការលើកូរ៉េខាងជើងជាឯកតោភាគី ប្រសិនបើក្រុងប៉េកាំងគ្មានឆន្ទៈដាក់គំនាបទៅលើកូរ៉េខាងជើង ឲ្យផ្អាកកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍គ្រាប់មីស៊ីល និងនុយក្លេអ៊ែរ។
ក្រៅពីជាសារព្រមានទៅដល់របបក្រុងព្យុងយ៉ាង តើការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើប្រទេសស៊ីរី អាចជាសារព្រមានទៅដល់កម្ពុជាឬទេ?
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានវិភាគលើបញ្ហានេះថា ថ្វីត្បិតថា អាមេរិកស្ថិតក្រោមរដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ ប៉ុន្តែ ការវាយប្រហាររបស់អាមេរិក បានបញ្ជូនសារព្រមានជាទូទៅដល់មេដឹកនាំផ្ដាច់ការនៅលើពិភពលោកថា អាមេរិកនឹងមិនបណ្ដោយឲ្យប្រទេសណាមួយ ឬមេដឹកនាំណាមួយ ប្រព្រឹត្តអំពើខុសនឹងសីលធម៌ និងច្បាប់អន្តរជាតិខ្លាំងនោះឡើយ។ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាផ្ទាល់ អ្នកវិភាគរូបនេះ បានព្រមានថា ប្រសិនបើមេដឹកនាំកម្ពុជាបន្តថ្លែងវាយប្រហារមេដឹកនាំអាមេរិក ប្រទេសនេះអាចប្រឈមមុខទៅនឹងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ប្រាប់ថា៖ “នេះក៏អាចជាសារព្រមានទូទៅដែរថា អាមេរិកនឹងមិនបណ្ដោយឲ្យមេដឹកនាំប្រទេស ឬជាតិមួយ ធ្វើអីស្រេចតែចិត្ត ខុសនឹងសីលធម៌ខ្លាំងមែនទែន ហើយខុសនឹងច្បាប់អន្តរជាតិ ដូចជា ការប្រើប្រាស់អាវុធគីមី ដែលត្រូវពិភពលោកហាមឃាត់មិនឲ្យប្រើប្រាស់ ជាអាវុធខ្លាំងដែលគេហាមឃាត់ហ្នឹង”។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានចង្អុលបង្ហាញពីមូលហេតុនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលដ៏ខ្ទេចខ្ទាំនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី ដោយលោកថា វាកើតចេញពីរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រធានាធិបតីស៊ីរី លោក អាសាដ ដែលបានព្យាយាមបង្ក្រាបទៅលើការអនុវត្តសិទ្ធិបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
ផ្ទុយពីលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ សមាជិកអ្នកវិភាគវ័យក្មេងនៃក្រុម Politikoffee លោក យឿង សុធារ៉ា វិភាគឃើញថា ការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើប្រទេសស៊ីរី ពិតជាបានបញ្ជូនសារព្រមានមួយទៅដល់របបក្រុងព្យុងយ៉ាង ដែលតែងតែគឃ្លើនបាញ់សាកល្បងគ្រាប់មីស៊ីល និងធ្វើតេស្ដសាកល្បងគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ។ ប៉ុន្តែ លោកយល់ថា វាមិនមានឥទ្ធិពលអ្វីមកលើប្រទេសកម្ពុជានោះឡើយ ដោយសារតែកត្តាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ហើយណាមួយវិញទៀត រដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ មិនសូវគិតគូរអំពីការលើកស្ទួយការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះឡើយ។
លោក យឿង សុធារ៉ា បានបញ្ជាក់ថា៖ “ខ្ញុំគិតថា បើតាមឥរិយាបថរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ ឥរិយាបថរបស់គាត់ មិនសូវគិតរឿងសិទ្ធិមនុស្សអីប៉ុន្មានទេ សូម្បីតែក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរបស់គាត់ គឺថា ភាគច្រើនគាត់មិនសូវផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់លើរឿងសិទ្ធិមនុស្សទេ។ សម្រាប់ករណីកម្ពុជា តាំងពីគាត់ឡើងកាន់ជាប្រធានាធិបតីមក រដ្ឋបាលរបស់គាត់មិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ដុំកំភួនទេទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ ជាក់ស្ដែង ករណីរឿងការអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយថ្មីៗនេះ យើងសង្កេតឃើញថា មិនមានប្រតិកម្មពីសហរដ្ឋអាមេរិកទេ ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងវិសោធនកម្មច្បាប់នេះ។ វិសោធនកម្មច្បាប់នេះ ទាំងសហភាពអឺរ៉ុប ទាំងយូអ៊ិនទាំងអី បានថ្កោលទោស និងបង្ហាញការព្រួយបារម្ភមកលើកម្ពុជាអំពីការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនៃការចូលរួមរបស់គណបក្សនយោបាយក្នុងការបោះឆ្នោត”។
ក្រៅពីយល់ថា ការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើប្រទេសស៊ីរី ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាសារព្រមានទៅដល់មេដឹកនាំផ្ដាច់លើពិភពលោក មិនមានឥទ្ធិពលមកលើប្រទេសកម្ពុជានោះ សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ផ្ដល់នូវការវិភាគថា ក្នុងករណីកម្ពុជា សហរដ្ឋអាមេរិកគ្រាន់តែបញ្ចេញប្រតិកម្មរបស់ខ្លួន តាមរយៈការគាំទ្រទៅលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នានាស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។
ជាងនេះទៅទៀត បើទោះបីជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន រំពឹងថា រដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ នឹងពិចារណាលុបបំណុលកម្ពុជាសល់ពីសម័យសាធារណរដ្ឋ ព្រមទាំងកសាងទំនាក់ទំនងល្អនឹងកម្ពុជាក៏ដោយ ប៉ុន្តែ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញថា ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងមិនបានល្អប្រសើរនោះឡើយ ដោយលោកសង្កេតឃើញថា ប្រធានាធិបតីអាមេរិកជាច្រើនមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ច្រើនតែប្រកាន់ជំហរតឹងរឹង។ សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះ បានមើលឃើញថា ទំនាក់ទំនងមិនល្អនេះ បានចាប់ផ្ដើមឡើងហើយ ក្រោយពីកម្ពុជាប្រកាសលុបចោលសមយុទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនាពេលថ្មីៗនេះ៕
