សង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកច្បាប់ខ្លះបានលើកឡើងថា ការដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រកាសច្រានចោលការចោទថាចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះ អាចជាសារមួយបង្ហាញថា ការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ជាការគំរាមផ្នែកនយោបាយ។
លោក កឹម សុខា ត្រូវសមត្ថកិច្ចឆ្មក់ចូលចាប់ខ្លួន ទាំងយប់រំលងអាធ្រាត ថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា នៅគេហដ្ឋានរបស់លោក ដោយមិនបង្ហាញដីកាបង្គាប់ពីតុលាការ។
បន្ទាប់មក សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានចោទប្រកាន់ មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះថា មានទោស «ក្បត់ជាតិ» ដូច រដ្ឋាភិបាលចោទដែរ និងថា លោក កឹម សុខា បានឃុបឃិតជាសម្ងាត់ ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល និងបង្គាប់ឲ្យឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន នៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ជិតព្រំដែនវៀតណាម ។
ប៉ុន្តែឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក William Heidt កាលពីថ្ងៃអង្គារម្សិលមិញ បានថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយ នៅឯស្ថានទូតថា៖ «រាល់ការចោទប្រកាន់ ដែលលោកអ្នកឮ នៅក្នុងពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ថ្មីៗនេះ ស្ដីពីសហរដ្ឋអាមេរិក គឺសុទ្ធតែខុសទាំងអស់»។
សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានជំរុញឲ្យដោះលែង លោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ ផងដែរ ដោយថា ដើម្បីឲ្យដំណើរការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រខាងមុខ អាចទទួលយកបាន ទាំងសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
ចំពោះ លោកមេធាវី សុក សំអឿន ពន្យល់ថា ការប្រកាសច្រានចោលរបស់ប្រទេសមហាអំណាច ដែលរងការចោទប្រកាន់ដែរនោះ លោកថា ជាអង្គហេតុមួយ សម្រាប់មេធាវី យកទៅតតាំងនៅក្នុងតុលាការ ដើម្បីដោះបន្ទុកកូនក្តី។
លោកថា៖ «ការចោទប្រកាន់ជាមួយបរទេស ទាល់តែមានបរទេសណាមួយ បើអត់មានភស្តុតាងថា បរទេសហ្នឹង អត់មានលូកដៃគាំទ្រអីទេ វាធូស្រាលមួយបាត់ហើយ វាបាត់ធាតុផ្សំមួយបាត់ទៅហើយ។ ឧបមាថា យើងចោទថា មានបរទេសនៅពីក្រោយ មិនអញ្ចឹង។ អញ្ចឹងទាល់ តែយើងមានភស្តុតាងបង្ហាញថា មានបរទេសនៅពីក្រោយមែន។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលអត់មានភស្តុតាងថា មានបរទេសនៅពីក្រោយ វាអត់ភស្តុតាងបាត់ហើយ។ អាហ្នឹង មេធាវីការពារ គេអាចយកអាហ្នឹង ធ្វើភស្តុតាងបាន។ បើយើងនិយាយ ផ្លូវច្បាប់ វាទាល់ តែមានភស្តុតាង មានសកម្មភាពជាក់ស្តែង អីអញ្ចឹង ដល់ក្នុងករណីនឹងយើងយកតែសម្តីទេ។ សម្តីហ្នឹង យកតាំងពីឆ្នាំណាឯណោះ មកនិយាយ ហើយនិយាយពីហ្វឹកហ្វឺននឹងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ មក។ ហើយកន្លងមក មានសកម្មភាព អីទៅ១០ឆ្នាំមកហើយ មានសកម្មភាពអី មានតែចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតហ្នឹង។ បើយើង និយាយពីភស្តុតាងវា អញ្ចឹង។ ប៉ុន្តែ បើរឿងនយោបាយ ទាល់តែក្រោយការបោះឆ្នោតអីណោះ [បានលែង]»។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា និយាយថា ប្រតិកម្មរបស់អាមេរិកនេះ ហាក់បានបញ្ជាក់ថា ការចោទប្រកាន់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ ហើយថា សារនយោបាយការទូត របស់អាមេរិកនេះ ក៏ទំនងជាមិនជឿថា ចំណាត់ការចាប់ខ្លួនមេបក្សប្រឆាំង មិនមែនជាវិធានការច្បាប់ដែរ។
លោកថា៖ «សម្រាប់ការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ គឺជាសារមួយធ្ងន់សម្រាប់មករដ្ឋាភិបាលខ្មែរ។ ទី១ គេចង់ប្រាប់ថា ការចោទប្រកាន់កន្លងមក វាអត់មានមូលដ្ឋាន ហើយវាហាក់ដូចមានចេតនាស្អីមួយ វាអាចធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនង ការទូតរវាងកម្ពុជានិងអាមេរិក។ ទី២ ផ្ទុយនឹងការចោទប្រកាន់ របស់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរហ្នឹង អាមេរិក ក៏បានបញ្ជាក់អំពីស្អីខ្លះ ដែលអាមេរិកហ្នឹង បានជួយដល់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរ ឬនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា អ្វីដែលកម្ពុជា បានពីអាមេរិកតាម រយៈទម្លាក់ទំនងការទូតហ្នឹង»។
លោក មឿន តុលា ដាក់ការព្រួយបារម្ភថា បើកម្តៅការទូតរវាងប្រទេសមហាអំណាចលោកសេរី និងកម្ពុជា កាត់តែតានតឹង លោកថា កម្ពុជាខ្លួនឯងជាអ្នកខាតប្រយោជន៍។ ពិសេសលោកសំដៅដល់កម្មកររាប់ម៉ឺននាក់ នឹងអត់ការងារធ្វើ បើអាមេរិកនិងសហភាពអឺរុប ដាក់សម្ពាធមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមែននោះ។
លោក William Heidt បានថ្លែងដែរថា ជិត២៣ឆ្នាំមកនេះ ចាប់តាំងពីបង្កើតបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតឡើងវិញ ជាមួយកម្ពុជាមក លោកថា រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកមានគោលដៅសំខាន់ គឺដើម្បីស្ដារទំនាក់ទំនងការទូតប្រទេសទាំងពីរឡើងវិញ តាមរយៈការជួយអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច វិស័យអប់រំ សុខភាពសាធារណៈ ជម្រុញប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។
លោកបន្ថែមថា ព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជាប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ មិនប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកនោះទេ ប៉ុន្ដែថាបានបង្កតែផលវិបាកដល់ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទៅវិញទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន និយាយថា ការលើកឡើងរបស់មន្ត្រីទូតអាមេរិកជារឿងមួយ ប៉ុន្តែលោកថា សំណុំរឿងលោក កឹម សុខា បានដល់ដៃតុលាការហើយ លោកថា ករណីនេះ ទុកឲ្យតុលាការជាអ្នកសម្រេច។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូ ចន្ថា វិភាគថាសាររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅពេលនេះហាក់ជាទម្ងន់មួយឲ្យមេដឹកនាំពិចារណាថា តើគួរជ្រើសការបង្កើនទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាមេរិក ដើម្បីភាពរីកចម្រើននៃប្រទេសជាតិ ឬសុខចិត្តផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិក តាមឆន្ទៈនយោបាយ ដើម្បីការពារប្រយោជន៍បក្ខពួក។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថា សារនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅពេលនេះ ហាក់បានបង្ហាញជំហរមួយ ដែលមានទម្ងន់ និងម៉ឺងម៉ាត់មួយ ធ្វើឲ្យកម្ពុជាយើងត្រូវតែពិចារណាទៅលើអ្វីដែលជាការលើកឡើងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកពាក់ព័ន្ធ នឹងបញ្ហារបស់កម្ពុជានោះ។ ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនពិនិត្យមើល ហើយមិនពិចារណានូវអ្វីដែលជាការលើកឡើងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកភ្ជាប់ជាមួយសហភាពអឺរុបនោះ កម្ពុជានឹងខាតបង់ទៅវិញទេ»។
បើតាមលោក មឿន តុលា និងលោក សូ ចន្ថា សំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលចង់ឃើញកម្ពុជាបន្តដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនេះ អាចនឹងត្រូវអ្នកនយោបាយខ្មែរយកមកពីចារណា ស្វែងរកដំណោះស្រាយ ធានាដល់ការបោះឆ្នោត ដ៏ត្រឹមត្រូវមួយនៅពេលខាងមុខ បើពួកគេគិតពីប្រយោជន៍ជាតិ មិនការពារប្រយោជន៍បក្ខពួក និងគ្រួសារនិយមនោះ៕
