អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គម លើកឡើងថា មានគន្លឹះធំពីរ ដែលអាចជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាល ឲ្យបង្ខំចិត្តរៀបចំការបោះឆ្នោតខាងមុខ ប្រព្រឹត្តិទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ខណៈកម្តៅនយោបាយកំពុងហក់ឡើងខ្ពស់មុនការបោះឆ្នោតមកដល់។
បើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេ ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៦ នឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៩ខែកក្ដដាឆ្នាំ២០១៨។
ប៉ុន្តែស្ថានការណ៍នយោបាយ នៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ សហគមន៍អន្តរជាតិ នៃប្រទេសដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មានទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផង ហាក់បានប្រតិកម្មទៅនឹងរដ្ឋាភិបាល ពីវិធានការបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ កាសែតមិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល និងចំណាត់ការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា។
កាលពីថ្ងៃទី១២ខែកញ្ញា ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រឆាំងកម្ពុជាបានប្រតិកម្មថា ខ្លួនមិនបាននៅពីក្រោយបក្សប្រឆាំង ដើម្បីរៀបផែនការ ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ និងជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងលោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ ដោយហៅចំណាត់ការចាប់ខ្លួននោះ ថាជាការគំរាមផ្នែកនយោបាយ។
ជាងនេះទៅទៀត នៅថ្ងៃទី១៣កញ្ញាម្សិលមិញនេះ ស្ថានទូតអាមេរិក ក៏បានប្រកាសថា ខ្លួននឹងឈប់ផ្តល់ទិដ្ឋការ ឲ្យមន្ត្រីនៅក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ចាប់ពីថ្នាក់អគ្គនាយក រហូតដល់រដ្ឋមន្ត្រីកំពូល រួមទាំងក្រុមគ្រួសារ បានស្នាក់នៅប្រទេសរបស់ខ្លួនទៀតផង។
ក៏ប៉ុន្តែគិតត្រឹមថ្ងៃទី១៤ខែកញ្ញានេះ ស្ថានការនយោបាយ ហាក់នៅមិនទាន់វិលទៅរកស្ថានភាពដើមវិញ ដូចអ្វីដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ បានជំរុញនោះទេ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា ច្រកចេញតែមួយគត់ នៃដំណោះស្រាយនយោបាយនៅពេលនេះ គឺកម្ពុជា ត្រូវដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា ដើម្បីជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ទៅកាន់ការបោះឆ្នោត ដោយសេរី និងមានតម្លាភាពនោះ គេត្រូវការយន្តការពីរ គឺយន្តការក្នុងប្រទេស និងយន្តការអន្តរជាតិ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា យន្តការក្នុងប្រទេស គឺព្រះមហាក្សត្រ លោកថា ព្រះអង្គមានតួនាទីសំខាន់ រំឭកអ្នកនយោបាយខ្មែរ ឲ្យគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងយន្តការទី២ គឺប្រទេសជាហត្ថលេខានៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ជាអ្នកជំរុញករណីនេះ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ ដាក់ការព្រួយបារម្ភដែរថា បើយន្តការទាំងពីរនេះ មិនដើរទេ លោកថា កម្ពុជាអាចនឹងវិលទៅរកបបផ្តាច់ការ កាប់សម្លាប់គ្នា តាមការនឹកឃើញរបស់មេដឹកនាំ ដូចសម័យខ្មែរក្រហមដែរ។
លោកថា៖ «ឧបមាថា មេដឹកនាំហ្នឹងទៅផ្តាច់ការទៅ ហើយចុះ នៅក្នុងជួរបក្សហ្នឹង ក្នុងក្រុមខ្លួនទៅផ្តាច់ការដែរ ដូច្នេះ វាអាចរងគ្រោះដែរ គឺការសម្រេចអី ទៅវាអត្តនោម័តអត់យកច្បាប់អត់យករដ្ឋធម្មនុញ្ញជាមូលដ្ឋាន អត់យកសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ដូចនេះ វាទៅផ្តាច់ការទៅ។ វាមានហើយ ដូចប៉ុលពតអញ្ចឹង វាអត់ច្បាប់ មិនថា តែប្រជាពលរដ្ឋ អ្នកក្រុង ដែលគេជម្លៀសទៅ ខ្លាំងសត្រូវ ជាមន្ត្រីយោធា ខាងរបប លន់ នល់ ទេ ហើយនិងក្នុងជួរខ្លួនឯងផងដែរ»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ រំឭកបែបនេះថា៖ «យកល្អវិលមករកប្រក្រតីឡើងវិញ ដូចដែលមានចែង ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជា គឺមានការគោរពអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការគោរពអនុវត្តនីតិរដ្ឋ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា កម្តៅនយោបាយនៅពេលនេះ ហាក់ពិបាកនឹងនិយាយថា ច្រកចេញតាមផ្លូវណាមួយពិតប្រាកដ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្យាយាមពន្យល់ថា ការចាប់ខ្លួន លោក កឹម សុខា និងចំណាច់ការមួយចំនួនថា ជាវិធានការច្បាប់ ខណៈសហគមន៍អន្តរជាតិគ្មានជំនឿលើប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជានោះ។
ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគរូបនោះថា ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅពេលនេះ មានតែសហគមន៍អន្តរជាតិទេ ទើបអាចជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលងាកទៅបើកលំហូប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញបាន។
លោកថា៖ «ភាគីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងសហគមន៍អន្តរជាតិហ្នឹង អង្គុយតុជាមួយគ្នា ចរចាគ្នានូវអ្វី ដែលយល់មិនដូចគ្នា។ អញ្ចឹងមធ្យោបាយតែមួយ តាមការចរចាហ្នឹង គឺវាប្រសើជាងអ្វីទាំងអស់ ហើយបើសិនជាគ្រាន់តែសម្តែងមតិប្រតិកម្មចុះប្រតិកម្មឡើងវា អត់មានស្អីចេញរួចទេ ច្រកនយោបាយកម្ពុជានៅតែតានតឹង ហើយអ្វីដែលអូសបន្លាយកាន់តែយូរ រឿងរាវកើតឡើងកាន់តែច្រើនកម្ពុជា ជាអ្នកខាតបង់ មិនមែនសហគមន៍អន្តរជាតិទេ»។
អ្នកនយោបាយជើងចាស់ លោក លី ឡាយស្រេង លើកឡើងថា សម្ពាធពីអន្តរជាតិពិតជាគន្លឹះមួយ ជំរុញយន្តការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ប៉ុន្តែលោកថា អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះ អ្នកនយោបាយខ្មែរត្រូវពង្រឹងផ្ទៃក្នុងជាតិ ឆ្ពោះទៅកាន់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ដោយតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ។
លោកថា៖ «ធម៌ក្តៅសព្វថ្ងៃហ្នឹង អត់មានអីចំណេញទេ។ អ្នកដែលគេ ជិះជាន់ ក៏មិនសប្បាយចិត្ត អ្នកដែលជិះជាន់ គេក៏អត់សប្បាយចិត្តប៉ុន្មានដែរ។ ដូច្នេះ ត្រូវធ្វើឲ្យសប្បាយចិត្តទាំងអស់គ្នា ត្រូវតែនិយាយគ្នា បើអត់និយាយគ្នាទេខ្មែរ ឈឺខ្លួនទាំងអស់គ្នាហ្នឹង។ អាអ្នក ដែលគេធ្វើបាបនោះ វាឈឺខ្លួនហើយ ហើយអាអ្នកធ្វើបាបគេហ្នឹង វាឈឺខ្លួនដូចគ្នា ខ្ញុំបានប្រាប់អាហ្នឹងជាសមិនរួចទេ»។
សរុបជារួមអ្នកវិភាគថា ដើម្បីឲ្យការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ប្រព្រឹត្តិទៅដោយ សេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ លុះណាតែមានការជំរុញសហគមន៍អន្តរជាតិ ពិសេសប្រទេស ដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការជំរុញពីក្នុងប្រទេសតាមរយៈតួអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងម្ចាស់ឆ្នោតផងដែរ៕