បញ្ហាព្រំដែនត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាចំនុចរសើបរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយក៏ជាជម្រើសរបស់គណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀត យកបញ្ហានេះទៅលាតត្រដាងជាការទាក់ទាញប្រជាប្រិយភាពឈានទៅឈ្នះការបោះឆ្នោតឡើងកាន់អំណាចផងដែរ។
ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកដែលអះអាងថា ជាអ្នកស្នេហាជាតិហ៊ានរិះគន់ចំនុចដ៏រសើបមួយនេះ ត្រូវតុលាការចាប់ដាក់គុក និងខ្លះទៀតត្រូវគេបាញ់សម្លាប់។
គេនៅចាំបានថា អំឡុងយុទ្ធនាការរកសំឡេងឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ បក្សប្រឆាំងបានរិះគន់បក្សកាន់អំណាចថា បានបណ្តែតបណ្តោយឲ្យមានលំអូបន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមខុសច្បាប់ចូលមកកម្ពុជា និងថាការបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយវៀតណាម ពួកគេថាបង្គោលព្រំដែនមួយចំនួន ត្រូវបានគេលួយរំកិលចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា តាមរយៈសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនថ្មីៗក្រោមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល។
បើទោះបីជាគ្មានរបាយការណ៍ណាបញ្ជាក់ថា សំឡេងរិះគន់ពីលំហូអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមខុសច្បាប់និងបញ្ហាព្រំដែននោះ អាចទាក់ទាញបេះដូងម្ចាស់ឆ្នោតបានកម្រិតណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែគេអាចវាស់វែងបានខ្លះថា ការរិះគន់ពីបញ្ហាព្រំដែន អាចចាក់ចំបេះដូងម្ចាស់ឆ្នោតមួយចំនួនដែលខ្វល់ខ្វាយពីបញ្ហាបូរណភាពទឹកដី។
ការអះអាងបែបនេះព្រោះមើលឃើញថា ក្រោយការបោះឆ្នោតបក្សប្រឆាំងបានដណ្តើមអាសនៈបាន៥៥ ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុបក្នុងសភាមាន១២៣។ ចំណែកបក្សកាន់អំណាចវិញ បានបាត់បង់អស់២២អាសនៈ។
ត្រង់ចំនុចនេះទំនងជាយុទ្ធសាស្ត្រវាយបកវិញ ពីបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីទប់ស្កាត់ ការបន្តធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួន ទើបគេសង្កេតឃើញក្រោយការបោះឆ្នោត តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងពីររូបមានលោក អ៊ុំ សំអាន និងលោក ហុង សុខហួរ ដែលនៅបន្តរិះគន់ពីបញ្ហាព្រំដែន ត្រូវបានតុលាការចាបប់ដាក់ពន្ធនាគាររហូតពេលនេះ។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោក កែម ឡី ដែលចុះសិស្សាពីបញ្ហាព្រំដែន ឈ្មោះថា «យុទ្ធការ១០០រាត្រី» នោះ ក៏ត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់នៅកណ្តាលថ្ងៃក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដែរ។
មួយវិញទៀតអ្នកឃ្លាំមើលពីការអភិវឌ្ឍសង្គមនិងនយោបាយ លោក គឹម សុខ ដែលធ្លាប់នាំនិស្សិតចុះធ្វើកម្មសិក្សានៅតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាមនោះ ក៏ត្រូវបានជាប់ពន្ធនាគារដូចគ្នា។
ជាងនេះទៀតគណបក្សកាន់អំណាចបាននុម័តច្បាប់គណបក្សនយោបាយដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ក្រោមសំឡេងរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិ។
ច្បាប់នោះបានប្រគល់សិទ្ធិអំណាចឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃប្តឹងទៅតុលាការកំពូល ដើម្បីរំលាយគណបក្សនយោបាយបានណាមួយចោលបាន បើគណបក្សនោះបានរំលោភទៅលើមាត្រា៦ដែលចែងថា មិនត្រូវធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខនៃរដ្ឋនិងមិនត្រូវធ្វើការញុះញង់ដែលអាចនាំឲ្យបែកបាក់ជាតិ។
តើការកែច្បាប់នេះអាចជាសម្ពាធថ្មីមួយទៀតបិទសំឡេងអ្នករិះគន់ពីបញ្ហាព្រំដែនទេ?
ប្រធានសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ លោក មួង សូនី លើកឡើងថា បើពិនិត្យទៅលើវិធានការ ចាប់ខ្លួនអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដាក់ពន្ធនាគារ ចាប់តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងដែលរិះគន់បញ្ហាព្រំដែន រឹតបន្តឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ការដាក់សម្ពាធទៅលើបក្សប្រឆាំងទាំងថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ លោកវិភាគថា ច្បាប់ថ្មីនេះ នឹងទប់លែងឲ្យមានសំឡេងរិះគន់ ពីអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ និងបញ្ហាព្រំដែនទៀតហើយ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថាបក្សប្រឆាំងគាត់មិនហ៊ានទេ កាលណាគាត់ហាននិយាយរឿងបញ្ហាសង្គម រឿងព្រំដែនអីហ្នឹង រិះគន់រដ្ឋាភិបាលខ្លាំងៗអីហ្នឹង អាចនឹងគេអនុវត្តច្បាប់ទាំងអស់ហ្នឹង ច្បាប់ដែលគេទើបបង្កើតហ្នឹង ហើយស្របទៅនឹងបំណងដែលគេចង់បាន ព្រោះគណបក្សប្រជាជនគេចង់ ឲ្យបក្សប្រឆាំងហ្នឹងឈប់បង្ហាញទស្សនៈ ពីបញ្ញាសង្គម បញ្ហាព្រំដែនអីហ្នឹង នឹងបំបិទមាត់បក្សប្រឆាំង អាហ្នឹងគេចង់បានអញ្ចឹង»។
លោក មួង សូនី វិភាគទៀតថា ការធ្វើច្បាប់បែបនេះ មិនបានជួយស្តារប្រជាប្រិយភាពបក្សកាន់អំណាចឡើងវិញបានទេ ដោយអះអាងថា បញ្ជាទប់ស្កាត់អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ហូរចូលកម្ពុជានិងបញ្ហាព្រំដែន លោកថាជាអាយុជីវិតជាតិ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ លើកឡើងថាច្បាប់ថ្មីនេះ ចែងមិនច្បាស់លាស់ពីទោសទណ្ឌ និងថាបានបើកឱកាសឲ្យភាគីម្ខាងដែលមានអំណាច អាចចោទប្រកាន់ទៅភាគីម្ខាងដែលទៀតបានគ្រប់ពេល តាមរយៈពាក្យថាប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខរដ្ឋនិងញុះញង់ឲ្យបែកបាក់ជាតិនេះ ខណៈប្រព័ន្ធច្បាប់មិនបានផ្តល់ជំនឿដល់ពលរដ្ឋគ្រប់និន្នាការនោះ។ លោកថាច្បាប់នោះមានចរិតបែប «ផ្តាច់ការ»។
ប៉ុន្តែលោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា បញ្ហាអន្តោប្រទេសន៍និងបញ្ហាព្រំដែន លោកថាគណបក្សនយោបាយដែលមានអាសនៈក្នុងសភានៅតែជជែកគ្នាបាននៅក្នុងសភា បើគណបក្សម្ខាងរកឃើញថាការបំពេញតួនាទីរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅមានភាពខ្វះចន្លោះ។
លោកថា៖ «ម៉េចបានគេហៅថាសភា គេប្រជុំគេពិគ្រោះយោបល់គ្នា គេជជែកគ្នា គេពិគ្រោះយោបល់គ្មាន ហើយបើយើងគិតយកតែលេខ៦៨ឬក៏៥៥ដល់យូរៗទៅ ខ្លួនឯងលែងទៅជាមនុស្ស ទៅជាលេខអស់ទៅអញ្ចឹង»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា ច្បាប់គណបក្សនយោបាយថ្មីដែលទើបអនុម័តនេះ លោកថា ជាសម្ពាធមួយទៀត ទប់ស្កាត់សំឡេងរិះគន់ និងធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយមួយចំនួន មានការប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការលេងល្បែងនេះជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដោយថាខណៈប្រព័ន្ធតុលាការមិនទាន់ឯករាជ្យ។
ប៉ុន្តែលោក លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា បញ្ហាព្រំដែន ជាបញ្ហាអាយុជីវិតជាតិ លោកថាគណបក្សនយោបាយ និងអ្នកតាមដានផ្សេងទៀត នៅតែលើកយកមកនិយាយបាន បើពួកគេមានឯកសារយោងគ្រប់គ្រាន់។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថាបញ្ហានេះជាបញ្ហាស្រួចស្រាល់ហើយជាបញ្ហាដែលអាចទាញប្រយោជន៍ សម្រាប់គណបក្សនយោបាយរៀងៗខ្លួន។ អ្នកណាដែលហ៊ានលើកនៅតែមានលទ្ធភាពលើកបាន ឲ្យតែគណបក្សនយោបាយណាមួយគេហៅថាឥស្សរជននយោបាយដែលមានសមត្ថភាពយល់ជ្រៅជ្រះលើបញ្ហាព្រំដែនបញ្ហាសន្តិសុខជាតិហ្នឹង នៅតែលើកបាន បញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍នៅតែលើកបាន។ មានចំនុចច្រើនណាស់ ដែលលើកបាន ដែលផ្លូវច្បាប់មិនអាចដាក់ទោសទណ្ឌបាន ដោយសារយើងលើកសំអាងទៅលើផ្លូវច្បាប់»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បន្តថា៖ «គណបក្សប្រឆាំងអាចធ្វើទៅបានដោយសារអី ដោយសារតែភាពអាថកំបាំងហ្នឹង ។ កាលណាមានភាពលាក់បាំងពីភាពអាថ៌កំបាំងហ្នឹង អ្នកនយោបាយគេអាចឆ្លៀតឱកាសបានហើយ។ ហើយយើងកុំបាច់ទៅគិត អ្នកនយោបាយឲ្យមានឱកាសគេធ្វើហើយបាទ»។
បើតាមអ្នកវិភាគ បើទោះបីពេលនេះរដ្ឋាភិបាលអាចប្រើស្ថាប័នជាតិដើម្បីធ្វើច្បាប់ទប់ស្កាត់សំឡេងរិះគន់ក៏ដោយ បើរដ្ឋាភិបាលមិនបង្ហាញតម្លាភាព មិនបើកទូលាយពីការលើកទឹកចិត្តឲ្យពលរដ្ឋគ្រប់រូបអាចធ្វើដំណើរទៅមើលខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន នៅគ្រប់ទីតាំងដែលពួកគេសង្ស័យបានទេ ពួកគេថារដ្ឋាភិបាលទំនងជាពិបាកទប់ស្កាត់ មិនឲ្យមានសំឡេងរិះគន់ពីបញ្ហាព្រំដែននេះ។