របាយការណ៍អង្គការ ដែលធ្វើការលើវិស័យពិការភាព បានឲ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្នមានជនពិការប្រមាណជា១៥ភាគរយនៃប្រជាជនសរុបជាង១៤លាននាក់។ តួលេខនេះច្រើនជាងរដ្ឋាភិបាលដែលអះអាងថាកម្ពុជាមានជនពិការត្រឹមតែ២,១ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ។
ទោះជាបែបនេះក្តី នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជនពិការមយយចំនួនបានអះអាងថា ពួកគេនៅតែជួបបញ្ហាប្រឈម និងងាយរងគ្រោះ ពីការប្រមាថ មើលងាយ និងរើសអើងពីសំណាក់មនុស្សមួយក្រុមតូច។ ការរើសអើងនេះ ធ្វើឲ្យជនពិការនៅតែមានការព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាព និងអៀនខ្មាស់ នៅពេលពួកគេស្វែងរកសេវាផ្សេងៗពីស្ថាប័នឯកជននិងស្ថាប័នរដ្ឋ បើទោះជាមានច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិបានចែងការពារសិទ្ធិពួកគេយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ជាក់ស្តែងជនពិការមួយក្រុមនៅរាជធានីភ្នំពេញបានអះអាងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ពួកគេត្រូវបានបុគ្គលិកសាលាបង្រៀនបើកបររថយន្តឯកជនមួយចំនួននៅរាជធានីភ្នំពេញ មិនព្រមទទួលពាក្យស្នើសុំចុះឈ្មោះរៀនបើកបរដូចប្រជាពលរដ្ឋធម្មតានោះទេ ដោយពួកគេយល់ថានេះជាការរើសអើង។
មាត្រា២៤ នៃច្បាប់ស្តីពីកិច្ចការពារនិងលើកម្ពស់សិទ្ធិជនពិការមានខ្លឹមសារថា ជនពិការមានសិទ្ធិទទួលប័ណ្ណបើកបរយានយន្ត។ មាត្រាដដែលបន្តថា សមត្ថភាពបើកបរយានយន្តនៃជនពិការ ព្រមទំាងប្រភេទយានយន្តសម្រាប់ជនពិការ ត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសរួមរបស់រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកវិស័យសាធារណការនិងដឹកជញ្ជូន និងរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកវិស័យសុខាភិបាល។
វ័យជាង៣០ឆ្នាំ ធ្វើការក្នុងវិស័យពិការភាព អ្នកនាង ហេង ចាន់តី ពិការជើងទំាងសងខាង ពោលគឺស្វិតសាច់ដុំជើងទំាងពីរ ឬគេអាចនិយាយបានម្យ៉ាងទៀតថា (ពិការ ពោយោ) តែនាងថា អាចប្រើកម្លាំងបើករថយន្តបាន។ អ្នកនាងថា ធ្លាប់ទៅសុំរៀនបើកបរនៅសាលាឯកជន (សុំលាក់ឈ្មោះសាលា) ដែរ ប៉ុន្តែបុគ្គលិកសាលាឯកជននោះ មិនព្រមទទួលពាក្យនិងចុះឈ្មោះបង្រៀនទេ ដោយថាមិនមានរថយន្តសម្រាប់បង្រៀនជនពិការ។
អ្នកនាងបាននិយាយថា៖ “ពីមុនធ្លាប់ទៅសុំចុះឈ្មោះនៅសាលាបង្រៀនឯកជននៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញយើងកន្លែងមួយ ប៉ុន្តែទៅដល់កន្លែងសាលាបង្រៀន បុគ្គលិកដែលធ្វើការនៅទីនោះគាត់បានប្រាប់មកខ្ញុំវិញថា នៅសាលាបង្រៀនរបស់ពួកគាត់ គឺអត់មានរថយន្តសម្រាប់បង្រៀនជនពិការ ពេលគេឆ្លើយប្រាប់អញ្ចឹង មានអារម្មណ៍គិតថា ប្រៀបដូចជាគេនៅមានការរើសអើងចំពោះខ្លួនខ្ញុំដែលជាជនពិការ“។
ជនពិការមួយចំនួនបានរៀបរាប់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ផលវិបាកនៃការសុំរៀនបើកបរនេះហើយ ដែលជាដើមចមធ្វើឲ្យពួកគេមិនអាចសុំប្រឡងយកប័ណ្ណបើកបរបានដូចប្រជាពលរដ្ឋធម្មតា។ ពួកគេថា ជនពិការខ្លះ បានសម្រេចចិត្តទៅរៀនបើកបរម៉ូតូ រថយន្ត ជាមួយបងប្អូន សាច់ញាតិ និងមិត្តភ័ក្តិជាដើម។
លោក អាន ស៊ីណូវីល បានអះអាងទំាងទឹកមុខមុតមំាថា គាត់ពិការផ្នែក អារ៉ុយម៉ាទីស ពោល ឈឺស្លាក់ដៃ និងជើងទំាងសងខាង បានរៀបរាប់ប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា លោកមានសមត្ថកិភាពបើកបរបាន ប៉ុន្តែលោកថា នៅពេលទៅសុំដាក់ពាក្យរៀនបើកបរពីសាលាបើកបរឯកជន ត្រូវបានបុគ្គលិកសាលាបង្រៀនទំាងនោះមិនព្រមបង្រៀនទេ ករណីនេះធ្វើឲ្យរូបលោកសម្រេចចិត្តឲ្យសាច់ញាតិជួយបង្រៀន ខណៈបច្ចុប្បន្នលោកថា បើករថយន្ត ដោយពុំមានប័ណ្ណបើកបរនោះទេ។
លោក ស៊ីណូវីល បានបញ្ជាក់ថា គាត់មិនហានជិះរថយន្តទៅធ្វើការ ទំាងគ្មានប័ណ្ណបើកបរនោះទេ ប៉ុន្តែលោកថា បច្ចុប្បន្ននេះ លោកជិះម៉ូតូឆ្នៃទៅធ្វើការទំាងព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាព។
លោកនិយាយថា «ផលវិបាករបស់យើងនៅពេលដែលយើងជិះម៉ូតូ វាពិបាកជាងជិះរថយន្ត ពេលខ្លះយើងជិះម៉ូតូមានហានិភ័យខ្ពស់ ផ្លូវចង្អៀត ហើយអ្នកខ្លះគាត់ដៃជើងល្អ គាត់រៀនបើកឡាន មិនដឹងថាគាត់បានចូលសាលាបើកបរឬអត់ទេ តែពេលខ្លះគាត់បើកបរ ដូចមិនបានចូលសាលា គាត់មិនគោរពអ្នកដែលកាយសម្បទាមិនមំាទេ ធ្វើម៉េចគាត់គិតតែមួយឈ្នះ ខ្ញុំខ្លាចតែរថយន្តអស់នោះគាត់មកប៉ះម៉ូតូយើង បុកយើង ក៏វាជាហានិភ័យខ្ពស់សម្រាប់យើងដែរ»។
នៅពេលសួរថា ហេតុអ្វីបានជាលោកមិនដាក់ពាក្យសុំប្រឡងយកប័ណ្ណបើកបររថយន្តនៅមន្ទីរសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន? លោកថា មិនហ៊ានទៅនោះទេ ដោយសារគាត់មិនបានឆ្លងកាត់រៀនទ្រឹស្តីនៅសាលានិងខ្លាចមិនមានរថយន្តសម្រាប់ឲ្យជនពិការប្រឡង។
មាត្រា២៥ នៃច្បាប់ស្តីពីកិច្ចការពារនិងលើកម្ពស់សិទ្ធិជនពិការមានខ្លឹមសារថា ក្រសួងទទួលបន្ទុកវិស័យសាធារណការនិងដឹកជញ្ជូនត្រូវចេញប័ណ្ណសម្គាល់យានយន្តនិងប័ណ្ណបើកបរពិសេសដល់ជនពិការ។
ក្រុមជនពិការថា ពួកគេចង់មានប័ណ្ណបើកបរម៉ូតូ[កម្លាំងម៉ាស៊ីន១២៥CCឡើង]និងរថយន្តដូចមនុស្សធម្មតាដែរ ដោយពួកគេថាមិនចង់ពឹងពាក់បងប្អូន សាច់ញាតិ និងមិត្តភ័ក្តិឲ្យជួយជូនទៅធ្វើការងារនិងជូនទៅណាមកណាទេ ព្រោះខ្លាចចិត្តនិងរំខានពួកគេផងដែរ។
អង្គុយលើរទេះរុញ ភ្នែកសំឡឹងទៅកុំព្យូទ័រ លោក មាន វិបុលរតនៈ បានរៀបរាប់ប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា គាត់មានបំណងសន្សំលុយទិញរថយន្ត ដើម្បីងាយស្រួលធ្វើដំណើរទៅធ្វើការងារនិងការពារសុវត្ថិភាព។ ប៉ុន្តែលោកថានៅពេលឮព័ត៌មានភាគច្រើនពីបងប្អូនជនពិការដូចគ្នាថា ពិបាកស្នើសុំរៀនបើកបរ ករណីនេះធ្វើឲ្យរូបលោកខកចិត្ត ដោយថាមិនមានសិទ្ធិស្មើគ្នាដូចនឹងមនុស្សធម្មតា។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោក មាន វិបុលរតនៈ ស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលឬសាលាបង្រៀនបើកបរឯកជនទំាងអស់សហការគ្នាបង្កើតឲ្យមានគណៈកម្មការត្រួតពិនិត្យនិងវាយម្លៃលើពិការភាពប្រភេទណា ដែលមានសិទ្ធិសុំរៀនបើកបរនិងផ្តល់ប័ណ្ណបើកបរឲ្យបានដូចអ្នកមិនពិការភាពដែរ។
លោកនិយាយថា “ខ្ញុំក៏សំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាលគួរមានកន្លែងមួយ សំរាប់បង្រៀនបើកបរ ក៏ដូចជាមានកន្លែងមួយសំរាប់ផ្តល់សេវាកម្មនៃការបើកបរដល់បងប្អូនជនពិការ ពេលគាត់ទៅប្រឡង ហើយគាត់អាចមានសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានប័ណ្ណបើកបរស្របច្បាប់ដូចគេ ដូចឯង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តក៏ដូចជាលុបបំបាត់ការរើសអើង ចំពោះជនពិការផងដែរ“។
មាត្រា២១ នៃច្បាប់ស្តីពីកិច្ចការពារនិងលើកម្ពស់សិទ្ធិជនពិការឲ្យដឹងទៀតថា លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យប្រភេទនិងកម្រិតនៃពិការភាពត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសរួមរបស់រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកវិស័យសង្គមកិច្ចនិងរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកវិស័យសុខាភិបាល។ រីឯកម្រិតនៃពិការភាពរបស់យោធិ ត្រូវមានការចូលរួមពីក្រសួងទទួលបន្ទុកវិស័យការពារជាតិ។
អង្គុយលើកៅអី ដៃដាក់លើតុ ជើងទប់បង្កាន់ដៃរបងក្រុមហ៊ុនឯកជនមូយនៅភ្នំពេញ លោក កៅ វុត្ថា ពិការមួយចំហៀងខ្លួន (ពិការ ពោយោ) ស្វិតដៃ និងជើង បានរៀបរាប់ប្រហាក់ប្រហែលនិងប្រភពខាងលើដែរ ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា ចាប់តំាងពីគាត់ចេះបើករថយន្តមកដល់ឆ្នាំ២០១៧នេះ គាត់ត្រូវប៉ូលីសចរាចរណ៍ផាកពិន័យ ដោយគ្មានប័ណ្ណបើកបរ មិនតិចជាង៥ដងនោះទេ។
ករណីនេះ លោក វុត្ថា ស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលបញ្ជាទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ឲ្យសហការជាមួយសាលាបង្រៀនបើកបរឯកជន រៀបចំរថយន្តសម្រាប់បង្រៀនជនពិការឲ្យបានប្រឡងយកប័ណ្ណបើកបរដូចមនុស្សធម្មតាដែរ ដោយថាកុំឲ្យមានការរើសអើងពួកគេ នៅពេលទៅសុំរៀនបើកបរ។
លោកនិយាយថា «ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគាត់អនុវត្តគោលការណ៍ហ្នឹងច្បាស់លាស់ គាត់អនុវត្តឲ្យស្មើគ្នា គាត់មានសាលាបង្រៀនពិសេសសំរាប់ជនពិការ មានគ្រូពិសេសសំរាប់ជនពិការ មានឡានពិសេសសំរាប់ជនពិការ ធ្វើការកែឆ្នៃទៅតាមលក្ខខណ្ឌឲ្យគាត់បានរៀនបើកបរ ហើយប្រឡងចេញពីសាលារដ្ឋតែម្តង ឬក៏សាលាឯកជន ដើម្បីឲ្យគាត់អាចមានសិទ្ធិក្នុងការទទួលយកប័ណ្ណបើកបរបាន»។
ឆ្លើយតបនិងករណីនេះ បុគ្គលិកនៅសាលាឯកជន បង្រៀនបើកបរដៃធំ II នៅរាជធានីភ្នំពេញ កញ្ញា រុំា ស្រីមុំ បានឲ្យដឹងថា សាលាគាត់មិនទទួលបង្រៀនជនពិការបើកបរ មិនមែនរើសអើងពួកគេទេ ប៉ុន្តែកញ្ញាថា សាលាធ្វើតាមការណែនាំរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ។
កញ្ញានិយាយថា «អត់ទេបង អត់មានការរើសអើងទេ ប៉ុន្តែដោយសារ ធម្មតាតាមសាលានីមួយៗ យើងរៀនតែងតែមានការគោរពច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល ឬក៏ប្រទេសជាតិយើងដែលបានចែងមក ទោះយើងធ្វើការក៏ត្រូវគោរពច្បាប់ដែរ ច្បាប់ក្រសួងគឺត្រូវឲ្យមានកាយសម្បទាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីប្រឡងយកប័ណ្ណបើកបរ ធម្មតាយើងបើករកស៊ីតែងតែចង់បានអតិថិជនច្រើន ប៉ុន្តែពេលខ្លះ យើងក៏ត្រូវគោរពច្បាប់ដែរ ដើម្បីឲ្យប្រទេសយើងមានការរីកចំរើន»។
រីឯគ្រូបង្រៀនបើកបរនៅសាលាឯកជន ២៣តុលា រាជធានីភ្នំពេញ លោក យិន ស៊ីណាត បានពន្យល់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថា សាលា២៣តុលាទទួលបង្រៀនសិស្សរៀនបើកបរបាន លុះត្រាតែអ្នកនោះពិការជើងឆ្វេង និងកាយសម្បទាផ្សេងៗទៀតរឹងមំាធម្មតា។
ផ្ទុយទៅវិញ លោក ស៊ីណាត បញ្ជាក់ថា បើជននោះ ពិការដៃ និងជើងខាងស្តំា សាលាមិនបង្រៀននោះទេ ដោយថា ខ្លាចពួកគេជួបបញ្ហាប្រឈម ជាពិសេសគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅពេលបើកបរតាមដងផ្លូវ។
លោកនិយាយថា «បើសិនយើងបើក[រថយន្ត]លេខអូតូ ពិការជើងឆ្វេង យើងអាចបញ្ជាបាន [ប្រើជើងស្តំាង បើករថយន្ត]…បើ[ពិការ]ដៃអត់បានទេ ព្រោះពេលខ្លះយើងត្រូវការប្រើដៃទំាងពីរ វាមានដៃយើងដាក់លេខដៃកាន់ចង្កូត ដ៏ពេលយើងពិការដៃ យើងប្រើប្រាស់អត់កើតទេ ព្រោះអីចន្លោះសុវត្ថិភាពដែលយើងត្រូវប្រើប្រាស់វា ចន្លោះក្នុង១វិនាទី ចាប់ពី ២វិនាទី កក្តាគ្រោះថ្នាក់គឺវាកើន ចាប់ពី៣វិនាទី កក្តាគ្រោះថ្នាក់គឺវាខ្ពស់»។
VOD មិនអាចសុំការបំភ្លឺពីរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសង្គមកិច្ចលោក សែម សុខា បានទេ ដោយលោកថា ជាប់រវល់ប្រជុំ។
ប៉ុន្តែកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ លោក សែម សុខា ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងបានសហការជាមួយក្រសួងសុខាភិបាល ក្រសួងសង្គមកិច្ច និងក្រសួងមួយចំនួនទៀត ដើម្បីប្រមូលឯកសារសម្រាប់រៀបចំសិក្ខាសាលាជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រួមជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិជនពិការនោះផងដែរ ដើម្បីងាយស្រួលវាយតម្លៃលើជនពិការប្រភេទណា ដែលអាចមានសិទ្ធិរៀននិងប្រឡងយកប័ណ្ណបើកបរបាន។ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧នេះ មានរយៈពេល ជិតមួយឆ្នាំហើយ មិនទាន់មានព័ត៌មានជាក់លាក់នៅឡើយ។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនលោក នូ វឌ្ឍនៈ មានប្រសាសន៍ថា លោកហាក់ស្ទាក់ស្ទើក្នុងការបកស្រាយជុំវិញប្រធានបទជនពិការត្រូវបានរើសអើង ដោយពួកគេមិនទទួលបានប័ណ្ណបើកបរ ដោយលោកឆ្លើយយ៉ាងខ្លីថា អ្នកអនុវត្តច្បាប់តែងតែមានការខ្វះចន្លោះ។
លោកនិយាយថា «ជនពិការមិនទាន់មានជាអាជីព អាជីពរបស់គាត់ជួនកាលមិនបានធានាដល់ការទិញឡាន អាចទិញត្រឹមម៉ូតូអីបាន បើយើងនិយាយត្រឹមម៉ូតូមិនបាច់មានប័ណ្ណបើកបរ គ្រាន់តែយើងនិយាយរឿងសិទ្ធិ ប៉ុន្តែដល់ពេលទទួលបានទៅតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេសទំាងអស់ វានៅជំពាក់ជំពិនគ្នា មិនមែនថាយើងថា ជនពិការមានសិទ្ធិបានប័ណ្ណបើកបរ ខ្ញុំសួរត្រឡប់ទៅវិញ បើសិនជាជនពិការ ពិការភ្នែកម្ខាងបានអត់ អត់បាន ឆ្លើយហើយ សួរហើយឆ្លើយខ្លួនឯងក៏បាន បើពិការជើងទំាងពីរទៅបើកម៉េចបាន បើពិការដៃម្ខាងទៅបើកម៉េច តើជនពិការវាកម្រិតណា ច្បាប់ជនពិការយើងទទួលស្គាល់ ដូចថាច្បាប់អី យើងដាក់ដើម្បីលើកទឹកចិត្ត ដល់ពេលអនុវត្តវាអាចមានជួបបញ្ហាអញ្ចឹងដែរ»។
ប្រធានគ្រប់គ្រងកម្មវិធីនៅអង្គការជនពិការកម្ពុជា អ្នកនាង ទី រ៉ូហ្សាណែត មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមកអង្គការរបស់អ្នកនាងធ្លាប់ស្នើទៅក្រុមប្រឹក្សាសកម្មភាពជនពិការ ក្រសួងសុខាភិបាល និងក្រសួងសង្គមកិច្ចជាច្រើនដងឲ្យគិតគូបង្កើតគណៈកម្មាធិការអន្តរក្រសួង វាយតម្លៃជនពិការប្រភេទណាដែលអាចទទួលបានប័ណ្ណបើករបរបាន ដូចជនមិនពិការដែរ តែជិត១ឆ្នាំហើយ មិនទាន់មានការឆ្លើយតបនៅឡើយ។
អ្នកនាងបន្តថា បើរដ្ឋាភិបាលមិនគិតគូ ដោះស្រាយបញ្ហាទំាងនេះដល់ជនពិការទេ អ្នកនាងថា អាចធ្វើជនពិការអស់ជំនឿលើការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល និងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សំឡេងឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
អ្នកនាងនិយាយថា «វាអាចប៉ះពាល់ខ្លះដែរ ដោយសារតែសន្លឹកឆ្នោតមួយសន្លឹករបស់ជនពិការ ក៏មានតម្លៃដូចអ្នកអត់ពិការ បើសិនមានជនពិការដែលគាត់មានលទ្ធភាពបើកបរ មានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់រថយន្តផ្សេងៗបានដោយសារតែអត់មានការសម្របសម្រួល អត់មានការចេញប័ណ្ណបើកបរ គាត់អាចអន់ចិត្ត រើសអ្នកដឹកនាំម៉េច គឺយើងជឿជាក់ថាគាត់មិនមែនប្រៀបធៀបតែចំណុចមួយទេ អាចយកចំណុចជាច្រើនប្រៀបធៀបគ្នា អាចចំណុចណាដែលវាមានផលប៉ះពាល់ដល់គាត់ខ្លំាងបំផុត ប្រហែលជាគាត់អាចយករឿងទំាងអស់មកពិចារណាលើការដឹកនាំ ជាការយល់ឃើញរបស់គាត់»៕
