មន្រ្តីអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកវិភាគអះអាងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថាស្ថាប័នរដ្ឋសភាដែលគ្រប់ដោយគណបក្សកាន់អំណាចបានធ្វើអ្វីៗទៅតាមតែការចង់បានរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយច្រានចោលនូវការព្រួយបារម្ភ របស់សង្គមស៊ីវិលទាក់ទិននឹងការអនុម័តច្បាប់នានាហើយក៏ច្រានចោលការសុំអន្តរាគមន៍មួយចំនួនរបស់ម្ចាស់ឆ្នោត។
ក្នុងកិច្ចពិភាក្សាតុមូលដែលធ្វើនៅរាជធានីភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី១៨ខែកុម្ភៈ តំណាងអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតខុមហ្វ្រែលដែលតាមដានដំណើរការសភា លោក កន សាវាង្ស បានអានរបាយការណ៍អង្កេតលើដំណើការរបស់រដ្ឋសភាថានៅអាណត្តិទី៥នេះ តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងបានបញ្ចេញមតិជាច្រើន ពេលពិភាក្សាអនុម័តច្បាប់។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីរូបនោះថាតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចមិនទទួលយកមតិទាំងនោះទេ គឺអនុម័តច្បាប់នានាធ្វើឡើងតាមការចង់បានរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក កន សាវាង្ស ឲ្យដឹងទៀតថាយ៉ាងតិចមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ចំនួន៤ ដែលលោកថារដ្ឋសភាបានអនុម័តទាំងភាពចម្រូងចម្រាសរួមមានសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ សេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងដំណើរការប្រព្រឹត្តទៅនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត សេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់និងសេចក្តីព្រាងច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គការសង្គស៊ីវិលជាដើម។
លោក កន សាវាង្ស អះអាងទៀតថាខុមហ្វ្រែលរកឃើញថាលិខិតសុំអន្តរាគមន៍របស់តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន៣៦ច្បាប់ដែលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ដាក់ជូនរាជរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភានិងស្ថាប័នសារព័ត៌មាន អំពីកង្វល់ម្ចាស់ឆ្នោត ខុមហ្វ្រែលថាមានតែលិខិត៩ប៉ុណ្ណោះដែលមានការឆ្លើយតប និង៤ច្បាប់ទៀត ប្រធានរដ្ឋសភាមិនបញ្ជូនចេញ។
ករណីនេះ ខុមហ្វ្រែលចាត់ទុកថាប្រធានរដ្ឋសភាបានប្រើសិទ្ធិអំណាចហួសព្រំដែន។
លោក កន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍ថា៖ “ការបញ្ចេញមតិរបស់តំណាងរាស្ត្ររវាងគណបក្សទាំងពីរ មិនខុសពីឆ្នាំមុនៗទេ គឺនៅតែធ្វើតាមបន្ទាត់របស់គណបក្សខ្លួនដដែល បើទោះបីមានការចោទសួរ មានការដេញដោលណាក៏ដោយ តែចុងក្រោយនៅតែទទួលការគាំពារដូចជាគណបក្សប្រជាជន បានដើរតួជាអ្នកការពារជំនួសរដ្ឋាភិបាលទៅវិញ”។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក អ៊ូ វីរៈដែលចូលរួកក្នុងកម្មវិធីនោះដែរអះអាងថាប្រធានរដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្នពិតជាមានអំណាចធំធេងក្នុងការសម្រេចអ្វីមួយក្នុងស្ថាប័នច្បាប់មួយនេះ។ លោកថាដើម្បីឲ្យស្ថាប័នច្បាប់នេះ ដំណើការទៅដោយឯករាជ្យលុះណាតែមានការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់ពីថ្នាក់ក្រោមរហូតដល់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ “រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើងគឺចារច្បាប់ៗ ត្រង់ថា អភ័យឯកសិទ្ធិត្រូវតែដកដោយ២ភាគ៣នៃសមាជិកសភាទាំងមូល។ ប៉ុន្តែយើងមើលបក្សកាន់អំណាចហាក់គ្មានឆន្ទៈអនុវត្តច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញទាល់តែសោះ។ ដល់អញ្ចឹងគាត់ប្រើអំណាចផ្តាច់មុខរបស់គាត់ហ្នឹង ទៅជាការគំរាមកំហែងទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង។ ហើយបើយើងមើលឲ្យមែនទែន ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកណាគេក៏ដោយ មិនមានអីជាការការពារជាដុំកំភួនទេដោយសារការអនុវត្តច្បាប់”។
របាយការណ៍របស់អង្គការខុមហ្វ្រែលក៏បានកត់សម្គាល់ដែរថាអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងដែលការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានរំលោកបំពានដូចជាការឃុំខ្លួនសមាជិកព្រឹទ្ធសភា លោក ហុង សុខហួរ ការដកអភ័យឯកសិទ្ធិលោក សម រង្ស៊ី ការប្រើហិង្សាលើតំណាងរាស្ត្រ លោក ញ៉យ ចំរើន និងលោក គង់ សភា ជាដើម។
ខុមហ្វ្រែលបានចាត់ទុកថាទង្វើនោះជាអំពើគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងដល់អភ័យឯកសិទ្ធិអ្នកតំណាងរាស្ត្រនិងបានប្រៀបធៀបថាតំណាងរាស្ត្រគណបក្សបក្សប្រឆាំងមានសិទ្ធិត្រឹមតែពលរដ្ឋសាមញ្ញ។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ អះអាងថារូបភាពគំរាមកំហែងនោះពិតជាធ្វើឲ្យតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងបារម្ភពីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ពេលចុះបំពេញការងារ។ លោកថារូបភាពនេះនឹងបាត់ទៅវិញ ដរាបណាមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឯករាជ្យ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ “ខ្ញុំយល់ថាសិទ្ធិយើងមានបុព្វសិទ្ធិយើងលើសប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ប៉ុន្តែការអនុវត្តច្បាប់ប្រព័ន្ធតុលាការមិនសូវរឹងមាំ មិនសូវឯករាជ្យអញ្ចឹងហើយបានផ្តល់ឱកាសឲ្យអ្នកប្រើអំពើហិង្សាហ្នឹង មកលើអ្នកតំណាងរាស្ត្រ អាចធ្វើឲ្យអ្នកតំណាងរាស្ត្រយើងមួយចំនួននៅក្នុងគណគបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹងមានការភ័យខ្លាចបាទ!”។
លោកមេធាវីសុក សំអឿន ពន្យល់ថាភាពទន់ខ្សោយរបស់រដ្ឋសភាកម្ពុជា លោកថាដោយសារប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជាផ្តល់សិទ្ធិអំណាចខ្លាំងទៅនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងការដាក់ឬដកបេក្ខភាពតំណាងរាស្ត្រណាមួយដែលគេមិនពេញចិត្ត។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ “បើនៅប្រទេសអង់គ្លេសកាលណាគេជាប់តំណាងរាស្ត្រហើយគេជាប់មួយអាណត្តិ ទោះបីគេចេញពីបក្សនឹងក៏ដោយ មេបក្សដេញក៏ដោយក៏គេនៅតែជាតំណាងរាស្ត្រមួយអាណត្តិ។ នៅថៃគេដូចគ្នា វាគ្រាន់តែចង្អៀតបន្តិច ប៉ុន្តែគេកំណត់ថាអ្នកដែលអាជឈើជាតំណាងរាស្ត្របាន លុះណាតែជាសមាជិករបស់គណបក្សណាមួយ ដូច្នេះបើអ្នកឯងចេញពីបក្សហ្នឹង អ្នកឯងត្រូវរកបក្សថ្មីឲ្យបានរយៈពេលមួយខែ អាហ្នឹងនៅថៃ”។ លោកបន្ថែមថា៖ “ខ្ញុំគិតថាចំណុចនេះល្អណាស់ បើយើងមានដាក់ចូលទៅក្នុងច្បាប់យើង ប្រធានគណបក្សនិងគណបក្សហ្នឹងលែងមានអំណាចគ្រប់គ្រង ព្រោះយើងសព្វថ្ងៃបើអែងនិយាយខុសចិត្តអញអែងអស់សិទ្ធិឥឡូវ”។
យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង បានច្រានចោលការលើកឡើងរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ ដោយលោកអះអាងថាករណីប្រើហិង្សាវ៉ៃអ្នកតំណាងរាស្ត្រ រដ្ឋសភាបានថ្កោលទោសនិងអំពាវឲ្យចាត់វិធានការលើជនដៃដល់។ ចំណែកការមិនបញ្ជូនលិខិតណាមួយទៅរដ្ឋាភិបាលលោកថាជាឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់ប្រធានរដ្ឋសភាដែលលោកថាត្រូវធានាដោយច្បាប់។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ “មែនទែនទៅយើបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោសដាច់អហង្ការហើយ ហើយទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលនឹងចាប់ជនល្មើសហ្នឹងមកផ្តន្ទាទោសទៀតផង ហើយចោទថាមិនបានការពារហ្នឹងវាពិបាកណាស់ៗ ព្រោះថានៅស្រុកណាក៏មានជនពាលដែ ហើយជនពាលដែលធ្វើហ្នឹងយើងពិបាកការពារណាស់ មិនដឹងថាយើការពារយ៉ាងម៉េចទេ គឺជនពាវៗ”។ លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ “ការដកតំណែងអីហ្នឹងជារឿងនយោបាយគឺថារឿងនយោបាយ តំណាងរាស្ត្រគាត់មើលឃើញថាគួរដកគឺដកហើយ ខ្ញុំមិនចង់មានយោបល់បញ្ហហ្នឹងទេ? គឺថាអាហ្នឹងជារឿងរបស់តំណាងរាស្ត្រ ព្រោះគាត់មានសិទ្ធិធ្វើ ព្រោះគាត់មានសិទ្ធិតែងតាំង គាត់មានសិទ្ធិធ្វើ”។
ទោះជាយ៉ាងណា របាយការណ៍អង្កេតរបស់អង្គការខុមហ្វ្រែលបានកត់សម្គាល់ថារដ្ឋាភិបាលទំនងជាឆ្លើយតបនឹងការទាមទាររបស់គណបក្សប្រឆាំងខ្លះដែរ ដូចជាការដកហូតយកផ្លូវជាតិលេខ៤ និងការដកប្រាសាទអង្គរវត្តមកឲ្យរដ្ឋគ្រប់គ្រងវិញ៕