ការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី ទំនងជាមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់កំពុងរងចាំមើលថា តើទីបំផុតទៅ មានជនសង្ស័យប៉ុន្មាននាក់ ត្រូវរដ្ឋាភិបាលនាំខ្លួនមកផ្តន្ទាទោស ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ឲ្យជនរងគ្រោះ។
ថ្វីបើក្រោយកើតហេតុ សមត្ថកិច្ចបានបង្ហាញមុខបុរសម្នាក់ឈ្មោះថា «ជួប សម្លាប់» ដែលគេសង្ស័យថា ជាខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី ក៏ដោយ ប៉ុន្តែមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនគិតថា មានមនុស្សច្រើនទៀតរួមដៃគ្នាសម្លាប់អ្នកវិភាគនយោបាយដ៏លេចធ្លោមួយនេះ ដែលតែងតែរិះគន់រដ្ឋាភិបាលឥតសម្ចៃមាត់ ពីកង្វះអភិបាលកិច្ច និងបញ្ហាបូរភាពទឹកដី។
មុនធ្វើការវិភាគថា តើការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់លោក កែម ឡី បានកម្រិតណានោះ យើងសូមរំឭកពីអតីតកាលបន្តិចសិនថា លោក កែម ឡី ត្រូវខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់នៅក្នុងហាងស្តាម៉ាតមួយ ស្ថិតក្នុងស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ទនៈកាល់តិច ជាប់ស្តុបបូកគោ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦។
កន្លែងគេធ្វើឃាត លោក កែម ឡី នោះឡោមព័ទ្ធទៅដោយកាមេរ៉ាសុវត្ថិភាពស្អេកស្កះ ពោលគឺការមេរ៉ាសុវត្ថិភាពត្រូវបានគេបំពាក់ទាំងក្នុងស្តាម៉ាតនិងនៅតាមបង្គោលភ្លើងស្តុបទាំង៤ នៅផ្លូវបំបែកនោះ។
ប៉ុន្តែជិតមួយឆ្នាំមកនេះ គេសង្កេតឃើញថាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងតុលាការផង មិនទាន់បានបង្ហាញមុខជនសង្ស័យណាផ្សេងទៀតក្រៅពី «ជួប សម្លាប់» នោះទេ។
ការមិនទម្លាយព័ត៌មានជាសាធារណៈនេះ បង្កឲ្យអ្នកតាមដានមួយចំនួនយល់ថា ការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី អាចជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ។
មុនមានការបាញ់សម្លាប់នោះ លោក កែម ឡី និយាយពីចំនុចរសើបរបស់រដ្ឋាភិបាល ដូចជាបញ្ហាព្រំដែន ដែលលោកថាមានការទន្ទ្រានកាន់កាប់ពីប្រទេសជិតខាង។
ហើយអ្វីដែលធ្ងន់ជាងនេះ លោក កែម ឡី បានអត្ថាធិប្បាយពាក់ព័ន្ធនឹងរបាយការណ៍ Global Witness ដែលអង្គការមានការិយាល័យនៅក្រៅប្រទេសនោះ បានបង្ហាញពីការក្តោបក្តាប់ជំនួញនៅកម្ពុជារបស់ក្រុមគ្រួសារលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយដាក់ចំណងជើងថា «អាណាចក្រជំនួញត្រកូលហ៊ុន»។
ប៉ុន្តែក្រោយពី Global Witness ចេញរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតនេះ កូនៗរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីបានប្រតិកម្មច្រានចោលរបាយការណ៍នេះ ដោយថារបាយការណ៍នេះ ”ពោរពេញដោយកំហុសនិងព័ត៌មានមិនពិត” ក្នុងគោលបំណងបង្អាប់និងបង្ខូចកិត្តិយសគ្រួសារត្រកូលហ៊ុន។
ទោះជាយ៉ាងណា សំណុំរឿងឃាតកម្មបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី នេះ នឹងត្រូវតុលាការលើកយកមមជំនុំជម្រះ នៅដើមខែមីនាខាងមុខនេះ បើគ្មានការប្រែប្រួលនោះ ហើយចម្ងល់នានាដែលសាធារណជនកំពុងទន្ទឹងរងចាំ ថាតើនឹងមាននរណាផ្សេងទៀតត្រូវនាំខ្លួនមកកាត់ទោសនោះ នឹងបង្ហាញក្រោយបិទបញ្ចប់នៃសវនាការនេះ។
បើតុលាការបើកសវនាការដូចការគ្រោងទុកមែន តើឃាតកម្មលោក កែម ឡី នឹងវិវត្តន៍ទៅបែបណា?
អ្នកវិភាគលើកឡើងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា បើគេពិនិត្យពីភាពឯករាជ្យរបស់តុលាការបច្ចុប្បន្ន ពួកគេថាឃាតកពិតនិងអ្នកនៅពីក្រោយឃាតកម្មនេះ ទំនងជាមិនត្រូវវែកមុខទេ ហើយថាការវិវត្តនៃដំណើរក្តីនេះ នឹងឆ្លើយតបទៅនឹងការចង់បានរបស់រដ្ឋាភិបាល ច្រើនជាងផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនគ្រួសារជនរងគ្រោះនិងការទាមទាររបស់មហាជន។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា គេពិបាកនិយាយពីលទ្ធផលនៃសវនាការជំនួសមន្ត្រីតុលាការដែលកាន់សំណុំរឿងនេះ។ ប៉ុន្តែលោកវិភាគថា បើពិនិត្យមើលពីសកម្មភាពស្ងៀមស្ងាត់ របស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងតុលាការជិតមួយឆ្នាំមកនេះ គឺមិនបានបង្ហាញមុខអ្នកពាក់ព័ន្ធណាផ្សេងទៀត ថានៅពីក្រោយការបាញ់សម្លាប់នេះទេ លោកថាសំណុំរឿងនេះ ទំនងជាមានតែជនសង្ស័យ «ជួប សម្លាប់» ម្នាក់គត់ត្រូវទទួលទោសម្នាក់ឯង។
លោកថា៖ «ទី២ ភស្តុតាងឯកសារ ដែលគេហៅថាការស្គែនក្រយៅដៃ ត្រង់ទ្វារដែលឃាតករកាន់ពេលចូលបាញ់លោក កែម ឡី ហ្នឹង ដានជើងឃាតកដែលចូលបាញ់ហ្នឹង យើងអត់មានស្គែន យើងអត់មានបាចម្សៅប៉ាចអីបង្ហាញសាធារណជនទេ។ ហើយរូបភាពកាមេរ៉ាសុវត្ថិភាព ក៏យើងអត់បង្ហាញ រូបភាពតាមផ្លូវក៏យើងអត់បង្ហាញ។ ដូច្នេះកង្វះខាតភាពមន្ទិលសង្ស័យនេះ សើរើរឿងក្តីទាំងអស់នេះ វាអត់បានផ្តល់ជំនឿដល់គ្រួសារជនរងគ្រោះ ប្រពន្ធលោក កែម ឡី ឬក៏មហាជនទេ។ ដល់អញ្ចឹងខ្លឹមសារនៃការកាត់ក្តីនេះ វាអត់បានផ្តល់ជំនឿដល់មហាជនទេ ដូចនេះរដ្ឋាភិបាលពុំអាចលួងចិត្ត បញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពបានទេ»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា បើទោះបីសវនាការនោះតុលាការបានបង្ហាញកាមេរ៉ាសុវត្ថិភាពឬភស្តុតាងខ្លះក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោកវិភាគថា គ្រួសារជនរងគ្រោះនិងសាធារណាជន នៅតែគិតថាភស្តុតាងទាំងនោះ ជាវត្ថុកែឆ្នៃ ដែលលោកថាសំណុំរឿងបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី នេះ រដ្ឋាភិបាលពិបាកស្តារមុខមាត់បើគ្មានជនណាផ្សេងទៀតត្រូវនាំមកបង្ហាញឲ្យពលរដ្ឋជឿបានពីតម្លាភាពនៃការស៊ើបអង្កេតនោះ។
លោកថា៖«ខ្ញុំគិតថាជាទូទៅបើតាមសវនាការបច្ចុប្បន្ននេះ ដោយសាតែកង្វះបង្ហា្ញញព័ត៌មានទៅមហាជន អញ្ចឹងទេ អ្វីដែលសមត្ថកិច្ចគេបង្ហាញ គេបំភ្លឺទៅតុលាការ អាហ្នឹងតុលាការគេនឹងយកមកប្រើ ហើយគេកាត់ក្តី ទៅតាមនោះហើយ គេនឹងមិនធ្វើដើម្បីឆ្លើយតប ទៅតាមការទាមទារ និងតម្រូវការ ឬកាជឿជាក់ របស់មហាជនទេ»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយរូបនោះវិភាគទៀតថា បើប្រព័ន្ធតុលាការមួយនូវតែមិនអាចរកយុត្តិធម៌ជូនពលរដ្ឋទូទៅបាន លោកថានឹងមិនបានស្តារប្រជាប្រិយភាពជូនរដ្ឋាភិបាលបានទេ ហើយមួយវិញទៀតលោកវិភាគថា ភាពអសកម្មនេះនឹងបង្កឲ្យជាតិបែកបាក់ នឹងធ្វើឲ្យសង្គមពោពេញដោយការលាបពណ៌គ្នា រវាងអ្នកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកមិនគាំទ្រ។
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ លើកឡើងថា តាមការសង្កេតរបស់លោក ការមិនបង្ហាញជាសាធារណៈ ពីចំណាត់ការកោះហៅម្ចាស់ស្តាម៉ាតទៅសាកសួរ មិនសួរនាំប្រពន្ធជនសង្ស័យ «ជួប សម្លាប់» មិនបង្ហាញពីដំណើរការស៊ើបអង្កេតទៅលើនឹងព័ត៌មានអន្តរជាតិមួយដែលចុះផ្សាយថា ជួប សម្លាប់ មានទំនាក់ទំនងជាមន្ត្រីយោធានៅខេត្តសៀមរាម មុនចាប់ខ្លួននៅភ្នំពេញជាដើមនោះ លោកវិភាគថា សវនាការខាងមុខនេះ យុត្តិធម៌សម្រាប់លោក កែម ឡី ហាក់នូវតែគ្មានពន្លឺ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគទៀតថា ក្នុងសង្គមមួយ បើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ មិនបានធានាពីសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ លោកថា វានឹងបង្កការឈឺចាប់ដល់អ្នករងគ្រោះកាន់តែច្រើន ហើយថាទីបំផុតនឹងជំរុញឲ្យការដឹកនាំមួយជួបវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរទៅថ្ងៃអនាគត។
លោកថា៖ «បើតុលាការបែបហ្នឹង នៅក្នុងសង្គមអត់មានយុត្តិធម៌ គឺអយុត្តិធម៌ ហើយសង្គមមួយអយុត្តិធម៌ ពីដើមមក មានអ្នកប្រាជ្ញគេថា សង្គមអយុត្តិធម៌អត់រស់យូរទេបាទ»។
ការបាញ់សម្លាប់មនុស្សក្រៅច្បាប់ ហើយឃាតកពិតមិនទាន់បាននាំមកកាត់ទោសនេះមានច្រើនករណីកាលពីពេលកន្លងទៅ។
អតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ លោក ជា វិជ្ជា ដែលស្និទនឹងបក្សប្រឆាំង ក៏ត្រូវគេបាញ់សម្លាប់នៅថ្ងៃទី២២ខែមករាឆ្នាំ២០០៤ ពេលលោកកំពុងអានកាសែតនៅជាប់របងវត្តល័ង្កា រាជធានីភ្នំពេញ។
ប្រធានអង្គការការពារបរិស្ថាន លោក ឈុត វុទ្ធី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់នៅ ស្រុកមណ្ឌលសីមា ខេត្តកោះកុង ពេលជនរងគ្រោះរូបនោះ ចុះស្រាវជ្រាវបទល្មើសព្រៃឈើ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ តារាចម្រៀងល្បីៗដូចជា កញ្ញា ទូច ស៊ូនិច និងអ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពីលីកា ជាដើម ក៏ត្រូវខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់ក្រៅច្បាប់ដូចគ្នាដែរ។ តែជនរងគ្រោះទាំងនោះ មិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌ទេ បើទោះបីឃាតកម្មនោះ បានកន្លងទៅច្រើនឆ្នាំ ជាង១០ឆ្នាំហើយក៏ដោយ។
ចំណែកករណីបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី វិញ បើទោះបីជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចាត់ទុកថា ជាអំពើឃោឃៅនិងស្តីបន្ទោសថាជាការធ្វេសប្រហែសរបស់អាជ្ញាធរក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគអះអាងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា យុត្តិធម៌ពិតសម្រាប់គ្រួសារ លោក កែម ឡី អាចនឹងគ្មានពន្លឺដូចគ្រួសារជនរងគ្រោះដទៃទៀតដែរ។
មួយវិញទៀត អ្នកវិភាគ បានដាក់ការព្រួយបារម្ភថា អ្នកដែលហ៊ានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលពីបញ្ហាព្រំដែន បញ្ហា អំពើពុករលួយ នឹងនៅតែប្រឈម នឹងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ឬអំពើឃាតកម្ម គ្រប់ពេល បើស្ថាប័នជាតិធំៗ រួមទាំងតុលាការផង មិនទាន់ឯករាជ្យនោះ៕
