បើទោះបីជាការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០១៨ មិនទាន់ចូលមកដល់ក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែគណបក្សនយោបាយដែលមានអសនៈក្នុងសភា ពេលនេះហាក់បានបង្ហាញពីភាពខ្លាំងតែរៀងៗខ្លួន ពីការដណ្តើមជ័យជម្នះ យកតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្រោយការបោះឆ្នោតខាងមុខ។
ការបង្ហាញសាច់ដុំដាក់គ្នា ស្របពេលដែលស្ថាប័នកំពូលមួយចំនួន ដូចជារដ្ឋសភា តុលាការ និងកងម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ជាដើម នៅមិនទាន់ផ្តល់ជំនឿថា ជាស្ថាប័នឯករាជនៅឡើយនោះ គេសង្កេតឃើញថាស្ថានការណ៍នយោបាយ បានប្រែប្រួល ទៅតាមអារម្មណ៍ របស់អ្នកនយោបាយដែលមានឥទ្ធិពល។
ស្ថិតក្នុងស្ថានការណ៍បែបនេះ សកម្មជនបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនដីធ្លី ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន ទាំងរងនូវការរិះគន់ថា ធ្វើឡើងដើម្បីបំពេញបំណងរបស់អ្នកនយោបាយ ដែលចង់ផ្តួលដៃគូប្រកួត។
ក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានធ្លាក់អសនៈក្នុងសភាពី៩០មកសល់៦៨អាសនៈវិញពោលគឺ២២អាសនៈធ្លាក់ទៅលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាបក្សប្រឆាំង។
ខណៈបក្សប្រឆាំងកើនអសនៈនោះ សារគំរាមមួយចំនួនត្រូវបានធ្វើឡើង នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ និងនៅតាមបណ្តេញសង្គម ដូចជាសារគំរាមសម្លាប់មេបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា ការលើកឡើងថា បើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចាញ់ឆ្នោត នឹងមានសង្គ្រាម កងទ័ពត្រូវការពារលោក ហ៊ុន សែន និងថារដ្ឋាភិបាលនឹងប្រើកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដើម្បីការពារសន្តិភាព។
ជាងនេះទៅទៀត នាថ្ងៃទី២៤ខែមករានេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានរំឭកសារនយោបាយឡើងវិញ ដោយសរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា៖ «ដាច់ខាតកម្ពុជា ត្រូវតែមានសន្តិភាពជានិច្ចនិរន្ត៍!»។
ការរំឭកសារនយោបាយ របស់លោក ហ៊ុន សែន ពេលនេះ បានធ្វើឡើងតែប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ក្រោយពីលោក ប្រកាសឈប់យកមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ធ្វើជាដៃគូសន្ទនា។
ប្រធានបទ សម្រាប់ធ្វើការវិភាគនៅថ្ងៃនេះ គឺចង់ដឹងថា ហេតុអ្វីបានជាលោក ហ៊ុន សែន រំឭកសារសន្តិភាពម្តងហើយម្តងទៀត អំឡុងការបោះឆ្នោតជិតមកដល់?
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា ការរំឭកពីសង្គ្រាម ឬសន្តិភាព អាចមានឥទ្ធិពលតិចតួច ទៅលើម្ចាស់ឆ្នោត ដែលមានវ័យចំណាស់ ធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គ្រាម ហែកហួរផ្ទៃក្នុង។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បន្តថាលោកមិនបានដឹងពីចក្ខុវិស័យពិតប្រាកដរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទេ។ ប៉ុន្តែលោកវិភាគថា សាររំឭកពីសន្តិភាពនេះ អាចថាបក្សកាន់អំណាចចង់ ឲ្យម្ចាស់ឆ្នោត នឹងពីគុណបំណាច់ របស់គណបក្សខ្លួន ដែលបានផ្តួលរលំរបបខ្មែរក្រហម រហូតឈានទៅពន្លត់សង្គ្រាមស៊ីវិលទាំងស្រុងនៅកម្ពុជា ក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
លោកវិភាគទៀតថា មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចទំនងចង់បង្ហាញពីឥទ្ធិពលកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលកន្លងមកនេះ លោកថា អាចជួយការពារ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឲ្យបន្តកាន់អំណាច រហូតដល់ពេលនេះ បើទោះបីជាគណបក្សនេះ ធ្លាប់ចាញ់ឆ្នោតលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ក្រោមការរៀបចំ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិហៅថា(UNTAC)ក៏ដោយ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា មួយវិញទៀត ការរំឭកសារដដែលៗ របស់រដ្ឋាភិបាលនេះ អាចជាការព្រួយបារម្ភនៃការ ហក់ឡើងប្រជាប្រិយភាព របស់គណបក្សប្រឆាំង ។ប៉ុន្តែលោកវិភាគថា ការរំពឹងទុកនៃការចង់ឲ្យមានសន្តិភាពយូអង្វែង អាចនឹងបរាជ័យ បើបញ្ហាចាក់ស្រែះ របស់ពលរដ្ឋ រួមទាំងបញ្ហាអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមផង នៅតែបន្តកើតឡើង។
លោកថា៖ «មានការអីឲ្យ [ពលរដ្ឋ] ពឹងទៅលើប្រព័ន្ធច្បាប់ កុំពឹងទៅលើប្រព័ន្ធអំណាច ឬក៏យោធា និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ។នេះអាចធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា អាចមានសុក្រិតភាព ធ្វើឲ្យពលរដ្ឋ កម្ពុជាអាចទទួលយកបាន។នៅពេលដែលពលរដ្ឋទទួលយកបានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដូច្នេះសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត សន្តិភាពផ្លូវកាយ ភាពកង្វះខាតនៃអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមវាអាចកាត់បន្ថយ»។
បើតាមលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បើទោះបីជាលោក ហ៊ុន សែន អះអាងបែបនេះក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោកថា សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា នឹងមិនអាចកើតមានទេ ទោះក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ ដោយថា ការដណ្តើមអាណាចនៅពេលនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោក បណ្ឌិត មាស នី វិភាគថា សាររំឭក របស់លោក ហ៊ុន សែន ពីសន្តិភាពនេះ អាចជាការបារម្ភទៅលើភាពមិនច្បាស់លាស់ នៃការបន្តគ្រប់គ្រងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅថ្ងៃអនាគត ដោយថា ក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣គណបក្សនេះ បានបាត់បង់អាសនៈអស់២២រួចទៅហើយ គួបផ្សំនឹងការធ្វើកំណែទម្រង់ជិតពេញមួយអាណត្តិនេះទៀត មិនអាចបំបាត់ការរំលោភបំពានដីធ្លី អំពើពុករលួយ អយុត្តិធម៌សង្គម ភាពអត់ការងារធ្វើ និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត នៅតែបន្តកើតមានឡើងដដែល។
លោកថា៖ «ជាសារបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភរបស់លោក ដោយខ្លាចថាសង្គមនឹងវាឈានទៅរកបះបោ អីផ្សេងៗ។ជាអារម្មណ៍ របស់ខ្ញុំបើសិនជាសង្គមមានស្ថេរភាព ហើយពលរដ្ឋរស់នៅដោយសុខសាន អ្នកដឹកនាំគេមិនងាយយកពាក្យហ្នឹងមកប្រើទេ»។
អ្នកវិភាគវ័យក្មេង លោក រិទ្ធា មេតា វិភាគថា សាររបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីដែលរំលឹកពីសន្តិភាពដដែលនេះ អាចជាការភ័យខ្លាចផងដែរ របស់មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច នៅពេល ប្រព័ន្ធព័ត៌មាន បែបបច្ចេកវិទ្យាទំនើប តាមបណ្តាញសង្គម ចាប់ផ្តើមលាតត្រដាងពីការក្តោបក្តាប់អំណាចនិងមុខជំនួញ តាមបែបក្ខពួក និងគ្រួសារនិយម។
លោក រិទ្ធា មេតា វិភាគទៀតថា ការធ្វើកំណែទ្រង់ដ៏ពិតប្រាកដមួយ ទៅមុខលែងរួចនោះ លោកថា ជម្រើសបានកាន់អំណាចបន្តទៀត មានតែការផ្ញើសារគំរាម ដើម្បីបិទបាំងការពិត។
លោកថា៖ «ជាសារគំរាមមួយបង្ហាញថា ប្រទេសយើងអត់ទាន់ដូរបាន បើដូរហើយត្រូវតែចលាចលហើយ គាត់ចង់បង្ហាញអញ្ចឹង ។បើនិយាយពីយើងគិតវិញថា ពលរដ្ឋចង់ដូរ ប៉ុន្តែអ្នកកាន់អំណាចថា បើដូរមានសង្គ្រាម ជាគន្លឹះមួយដែលគាត់ចង់បង្ហាញថា អត់ពីគាត់ទៅប្រទេសនឹងអត់មានសន្តិភាព»។
ព្រឹទ្ធាចារ្យនយោបាយជើងចាស់មួយរូប គឺលោក លឺ ឡៃស្រេង លើកឡើងថា កូនសោសន្តិភាពនៅលើដៃលោក ហ៊ុន សែន។ ប៉ុន្តែលោកថាបើលោក ហ៊ុន សែន មិនដោះស្រាយបញ្ហាជាតិធំៗដែលកំពុងកើតមានដូចបច្ចុប្បន្ននេះ ឲ្យមានតម្លាភាពទេ លោកព្រមានថាសន្តិភាពនឹងមិននៅបានយូអង្វែងក្នុងដៃនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៀតទេ។
លោកថា៖ «ខទី១កម្តៅនយោបាយត្រូវធ្វើឲ្យត្រជាក់ ខទី២ផ្ទះសម្បែងដីធ្លី របស់អ្នកស្រុកត្រូវដោះស្រាយឲ្យរួច ព្រំប្រទល់ជាមួយប្រទេសជិតខាង ត្រូវធ្វើឲ្យមានតម្លាភាព ឲ្យមតិមហាជនគេជឿបានផង។ រឿងលុយ៥០០ដុល្លារ មិនដឹងស្អីផង យកមនុស្ស៤ទៅ៥នាក់ដាក់គុកឥតប្រយោជន៍ ដល់៧ទៅ៨ខែមិនទាន់លែងផង អាហ្នឹងអត់ត្រឹមត្រូវទេ»។
សរុបជារួមអ្នកវិភាគ ផ្តល់យោបល់ថា ដើម្បីរក្សាសន្តិភាពនៅបានយូអង្វែង រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើឲ្យមនុស្សគ្រប់គ្នា ទទួលបានសន្តិភាពទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្ត ដោយប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ មិននៅក្រោមឥទ្ធិពលគណបក្សនយោបាយណាមួយ ពង្រឹងការផ្សះផ្សាជាតិ និងការពារបូរភាពទឹកដី៕
