ថ្ងៃទី២៥ខែកុម្ភៈ២០១៥ នៅក្នុងពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារឆ្នាំ២០១៤ និងលើកទិសដៅការងារឆ្នាំ២០១៥ នៃក្រសួងមហាផ្ទៃ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចំណាយពេលយ៉ាងច្រើនថ្លែងអំពីបញ្ហាទាក់ទងនឹងបាតុកម្មរៀបចំដឹកនាំដោយបក្សប្រឆាំង មានសេចក្តីដូចខាងក្រោមនេះ៖
«ការប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាលតាមរបស់ដែលហៅថា “អំណាចប្រជាជនឬក៏បដិវត្តន៍ពណ៌” បានធ្វើឡើងយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង។ គេបានប្រកាសថា ឆ្នាំ២០១៣ គឺជាឆ្នាំដែលល្អបំផុតដើម្បីដូរ ហ៊ុន សែន ហើយមជ្ឈដ្ឋានពីខាងក្រៅគេបានសួរនូវសំណួរ២មកទីក្រុងភ្នំពេញ៖ សំណួរទី១ តើគណបក្សប្រជាជនរួបរួមគ្នា ឬអត់? សំណួរនេះត្រូវបានឆ្លើយទៅវិញយ៉ាងច្បាស់ថា គណបក្សប្រជាជនគឺមានការរួបរួមគ្នាល្អណាស់។ ចម្លើយរបស់គេ គឺត្រឹមត្រូវពិតប្រាកដ។ សំណួរទី២ តើកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៅស្មោះត្រង់ជាមួយ ហ៊ុន សែន ស្មោះត្រង់ជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលឬអត់? ចម្លើយពីទីក្រុងភ្នំពេញឆ្លើយថាមិនច្បាស់។ ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំសន្និដ្ឋានថា បាតុកម្មថ្ងៃ ១៥ ១៦ និង១៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣ គឺជាការធ្វើតេស្តសាកល្បងនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធចំពោះរាជរដ្ឋាភិបាល។ ប្រហែលជាអស់លោកនាយនគរបាលនិងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់បានដឹងហើយថា មុនពេលបាតុកម្មមកដល់ គេបានដើរចែកផ្កា ចែកនុំចំណីឱ្យកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ប៉ុន្តែខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធអាចអព្យាក្រឹតបានតែចំពោះមុខបក្សនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែមិនអាចអព្យាក្រឹតរវាងម្ខាងបក្សនយោបាយ និងម្ខាងរាជរដ្ឋាភិបាលទេ។ សូមជម្រាបជូនឱ្យច្បាស់ ជាសារនយោបាយមួយចំពោះកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ អព្យាក្រឹតចំពោះមុខបក្សនយោបាយទាំងអស់ ប៉ុន្តែមិនអាចអព្យាក្រឹតរវាងបក្សនយោបាយនិងរដ្ឋបានទេ។ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ រដ្ឋបាលស៊ីវិល បង្កើតឡើងដើម្បីការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយអ្នកដែលប្រតិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺរាជរដ្ឋាភិបាលនោះឯង ស្ថាប័នតុលាការនិងផ្នែកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត អំណាចសាធារណៈ មិនអាចបំពានបានទេ។ ដូច្នេះសូមកុំភ័ន្តច្រលំ នៅគ្រប់ទីកន្លែងដែលបដិវត្តន៍ពណ៌បានធ្វើ តែងយកអព្យាក្រឹតូបនីយកម្មកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរវាងបក្សនយោបាយ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងរដ្ឋបាលស៊ីវិល រវាងបក្សនយោបាយនិងរដ្ឋ។ តែនៅទីនេះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ជូនអស់លោកឱ្យបានជ្រាប ទាំងកងទ័ព ទាំងនគរបាល ទាំងអាវុធហត្ថ និងរដ្ឋបាលស៊ីវិលទាំងអស់ មិនអាចអព្យាក្រឹតនិងរវាងបក្សនយោបាយនិងរដ្ឋបានទេ។ នេះសូមបញ្ជាក់ ព្រោះនេះជាឧបករណ៍ការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ការពារជាតិ ការពារសន្តិសុខរបស់ប្រទេស បើបក្សនយោបាយទាស់គ្នា អាហ្នឹងអស់លោកទៅឃាត់បាន អត់មានកាន់ជើងម្ខាងៗទេ ប៉ុន្តែកាលណាបក្សនយោបាយមួយបំពានទៅលើរដ្ឋហើយគឺហ្គឹបហើយ អត់មាន…។ សំណាងដែរដែលគេមិនហ៊ានធ្វើនោះ គ្រាន់តែមានរឿងនៅអ៊ុយក្រែនភ្លាម ថាធ្វើដូចអ៊ុយក្រែន ចាំតែមកដូចអ៊ុយក្រែនដាក់ហ្គឹបឥឡូវហ្នឹង។ អាហ្នឹងបញ្ហាទីមួយ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរហើយដែលអស់លោកបានយល់អំពីតួនាទីអព្យាក្រឹតភាពរវាងបក្សនយោបាយនិងបក្សនយោបាយដែលត្រូវការពារឱ្យទាំងអស់គ្នា អត់មានកាន់ជើងខាងណាទេ បើទាស់គ្នា លោកឯងទាស់គ្នា ខ្ញុំទៅនៅកណ្តាល អត់មានឱ្យលួចឱ្យទឹកសុទ្ធទៅខាងណោះ ហើយមិនឱ្យទឹកសុទ្ធទៅខាងណេះទេ ការពារឱ្យទាំងអស់គ្នា ប៉ុន្តែដែលហៅថារដ្ឋហើយគឺកឹប ខ្ញុំបែរដាក់លោកឯងកឹបហ្មង។ […] កងទ័ពត្រូវចាំ កម្លាំងប្រដាប់អាវុធត្រូវចាំ រដ្ឋបាលស៊ីវិលត្រូវចាំ លោកឯងអាចអព្យាក្រឹតជាមួយបក្សនយោបាយបាន ប៉ុន្តែលោកឯងអត់មានអព្យាក្រឹតរវាងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ រដ្ឋបាលស៊ីវិល ជាមួយនឹងរដ្ឋទេ…លោកឯងជាឧបករណ៍ការពាររដ្ឋ ការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយអ្នកណាការពារបញ្ជាលើកម្លាំងគឺរាជរដ្ឋាភិបាល អ៊ីចឹងសូមឱ្យចាំ។ ហើយឥឡូវប្រទេសបដិវត្តន៍ពណ៌កំពុងងាប់ហើយ ងាប់មួយម្តងៗ ឬក៏បើវាមិនងាប់ទេ ក៏គង់តែរពើកៗ។ លីប៊ីយ៉ាងម៉េចហើយ សួរមើលលីប៊ី, អេហ្ស៊ីបម៉េចហើយអេហ្ស៊ីប, ទុយនេស៊ីរៀងគ្រាន់បើជាងគេបន្តិច, បើអេហ្ស៊ីប យោធាកាន់តែម្តង ហើយចាប់ ក្រៅពីការបង្ក្រាបហើយ ចាប់អាបក្សធ្វើនេះគេហ្នឹង កាត់ទោសប្រហារជីវិតតែម្តង ប៉ុន្មានថ្ងៃមុនដូចជារំលាយអាអង្គការ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលរបស់បក្សភាតរៈអស់ដូចជា ១១៨អង្គការរំលាយចោលតែម្តង។ អ៊ុយក្រែនម៉េចហើយ បដិវត្តន៍ពណ៌នៅអ៊ុយក្រែន បដិវត្តន៍ទឹកក្រូច ឥឡូវសូមកុំឱ្យតែសង្គ្រាមផ្ទុះនៅអ៊ុយក្រែនទៅបានហើយ អាបទឈប់បាញ់ហ្នឹង បើទោះបីថា ឈប់មិនឈប់ក៏កុំឱ្យសង្គ្រាមហ្នឹងវារីកធំលើសហ្នឹងតាមរយៈការផ្គត់ផ្គង់អាវុធទាំងសងខាង…។ អាហ្នឹងនិយាយឱ្យហើយ អព្យាក្រឹតភាពគឺអព្យាក្រឹតភាពតែរវាងបក្សនយោបាយនិងបក្សនយោបាយបានហើយ បើបក្សនយោបាយនានាបំផុសមនុស្សកាន់កាប់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី កាន់កាប់ក្រសួងនេះ កាន់កាប់ក្រសួងនោះ ចាប់រដ្ឋមន្ត្រី ចូលបន្ទាយទាហាន ចូលស្អីហើយ នៅស្ងៀមអាម៉េច អត់នៅស្ងៀមទេ អាសត្វហ្នឹងនោះ។ ពីមុនមក ខ្ញុំអត់និយាយទេអាហ្នឹង ខ្ញុំចង់មើលកងទ័ពយើងម៉េច គ្រាន់បើ អរគុណ។ ស្មានតែទុកលោកឯងហ្អី បើលោកឯងមិនធ្វើ មានអ្នកដទៃទៀតធ្វើហើយ កុំឆ្ងល់ពេក អង្គភាពមួយចេញមកមិនព្រមធ្វើ ប៉ុន្តែជាទូទៅអត់មានអង្គភាពណាមិនធ្វើទេ។ ខ្ញុំឃើញនៅហ្ស៊កហ្ស៊ីខុស! នៅហ្ស៊កហ្ស៊ី បណ្តោយឱ្យគេចូលដេញប្រធានាធិបតីនៅក្នុងវិមានប្រធានាធិបតី នៅហ្ស៊កហ្ស៊ីខុស! ខុសរឿង! អាហ្នឹងរឿងហ្ស៊កហ្ស៊ី ប៉ុន្តែរឿងកម្ពុជាផ្សឹង…។ ហើយវីរនារីខ្លះ វីរបុរសខ្លះ គេចូលចិត្តណាស់ទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដីស្រុកខ្មែរ ១៨១០៣៥គីឡូម៉ែត្រការ៉ា…មិនទៅរំដោះទេ រំដោះទឹកដី អាដីប៉ុនបាតដៃ ដែលគេទុកស្រាវជ្រាវធ្វើកោសល្លវិច្ច័យ ដល់អ៊ឹចឹងបានជាមានពួកនៅក្រុមព្រៃសហ្នឹង។ អាហ្នឹងរឿងវាអ៊ីចឹងអំណាចរដ្ឋ! អាហ្នឹងគ្រាន់តែផ្តាំផ្ញើ ហើយបរទេសមួយចំនួនដែលមានចេតនាមិនល្អ ត្រូវមើលឱ្យច្បាស់ នេះមិនមែនជាអ៊ុយក្រែន ហើយនេះមិនមែនជាលីប៊ី…។»
នេះជាសន្ទរកថាដ៏សំខាន់បំផុតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាក់ទងនឹងប្រធានបទបដិវត្តន៍ពណ៌ ព្រោះវាផ្តល់ព័ត៌មានជាច្រើន ពិសេសសម្រាប់អ្នកសិក្សាអំពីចលនាប្រជាជននៅកម្ពុជា ហេតុនេះហើយទើបយើងដកស្រង់សឹងទាំងស្រុងរាល់សម្តីដែលពាក់ព័ន្ធ សូម្បីតែពាក្យដដែលៗ។ សម្តីពណ៌ដិតទាំងឡាយគឺជាចំណុចសំខាន់ដែលយើងនឹងបែងចែកជាផ្នែកមកពិភាក្សាដូចតទៅនេះ៖ អព្យាក្រឹតភាពនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ, តាក់ទិចអហិង្សាប្រើប្រាស់ក្នុងបដិវត្តន៍ពណ៌, ប្រទេសដែលមានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើង។
អព្យាក្រឹតភាពនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងជាច្រើនដងអំពីអព្យាក្រឹតភាពរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ទាំងក្នុងសន្ទរកថានេះ និងសន្ទរកថានៅកន្លែងផ្សេងទៀត ព្រោះ សម្តេចបារម្ភខ្លាច កងកម្លាំងលែងស្មោះត្រង់នឹងលោក ដែលអាចឈានទៅរកការដួលរលំរបបរបស់លោកនិងបិទបញ្ចប់សម័យតេជោ។ ទោះមិនបានកំណត់និយមន័យក៏ដោយ ក៏បរិបទបញ្ជាក់ថា សម្រាប់បក្សប្រជាជន អព្យាក្រឹតភាព គឺការពារអំណាចលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងគណបក្សប្រជាជន មិនមែនការពាររដ្ឋទេ, ការលើកឡើងថា យោធាអព្យាក្រឹត មានន័យថា ស្ថាប័នទាំងនោះជារបស់បក្ស បញ្ជាដោយបក្ស និងដើម្បីបក្សនោះឯង មិនមែនមានន័យថា មិនប្រកាន់បក្សនយោបាយ មិនបម្រើប្រយោជន៍ក្រុមណាមួយ តាមនិយមន័យត្រឹមត្រូវនៃពាក្យអព្យាក្រឹតនោះឡើយ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីពន្យល់ឃោសនាបង្កភាពស្រពិចស្រពិលអំពីបញ្ញត្តិ ‘អព្យាក្រឹតភាព’ រវាងរដ្ឋនិងបក្ស ដើម្បីធ្វើឱ្យយោធាថ្នាក់ក្រោមនៅតែគោរពតាមបញ្ជាលោកដោយមិនចាំបាច់ខ្វល់ថាជាបញ្ជាស្របច្បាប់ឬអត់់ ទោះបីបញ្ជានោះគឺមានគោលដៅនយោបាយការពារអំណាចលោកនិងបក្ស ហើយជាបទបញ្ជារំលោភច្បាប់ក៏ដោយ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា សម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងគណបក្សប្រជាជន បញ្ជារបស់ពួកគេមិនចេះខុសច្បាប់នោះទេ។ ឧ. បទបញ្ជាបង្ក្រាបបាតុកម្មអហិង្សារបស់បក្សប្រឆាំងនិងកូដកម្មកម្មករនៅដើមឆ្នាំ២០១៤ គឺជាបញ្ជាល្មើសច្បាប់ ព្រោះច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងច្បាប់ការងារធានាការពារសិទ្ធិធ្វើបាតុកម្មនិងកូដកម្មដោយសន្តិវិធី, ការព្រមានអំពីក្រុមបាតដៃទីបីរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី (សាធារណជនជឿថាពួកគេស៊ីឈ្នួលរដ្ឋាភិបាល ជាប្រជាការពារឬកងសន្តិសុខ ដែលស្លៀកពាក់ស៊ីវិលដើម្បីចៀសវាងការចោទប្រកាន់និងការចំណាំអត្តសញ្ញាណ) រួចហើយក៏ពិតជាមានជនចូលមកបន្លំខ្លួនជាបាតុករដើម្បីបង្កអំពើហិង្សា ដើម្បីផ្តល់លេសឱ្យរដ្ឋាភិបាលបង្ក្រាប គឺជាការញ៉ុះញង់បង្កឱ្យមានអំពើហិង្សា បទឧក្រិដ្ឋ និងបំផ្លាញសន្តិសុខ ប៉ុន្តែមិនដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបកប្រែតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងឡើយ ពួកគេតែងអះអាងថា ជាការអនុវត្តច្បាប់ ទោះបីបំពានច្បាប់លើគោកក៏ដោយ។ យើងទទួលស្គាល់ថា ក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ បក្សឈ្នះឆ្នោតគឺជាបក្សកាន់អំណាច ពោលគឺកាន់កាប់រដ្ឋាភិបាល មានសិទ្ធិស្របច្បាប់បញ្ជាលើកងកម្លាំងរដ្ឋ ប៉ុន្តែ ស្របច្បាប់ លុះត្រាតែឡើងកាន់អំណាចតាមមធ្យោបាយស្របច្បាប់ដែរ ពោលគឺឈ្នះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌ គ្មានការលួចបន្លំ ទិញនិងគំរាមកំហែងអ្នកបោះឆ្នោត, ផ្ទុយទៅវិញ គណបក្សប្រជាជនមានប្រវត្តិឡើងកាន់អំណាចដោយមធ្យោបាយមិនស្របច្បាប់ ពោលគឺ រដ្ឋប្រហារបក្សឈ្នះឆ្នោតហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នៅឆ្នាំ១៩៩៧ និងឈ្នះឆ្នោតទទួលបានសំឡេងលើសគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅឆ្នាំ២០១៣ ដោយភាពមិនប្រក្រតី ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលរបស់គណបក្សប្រជាជន ដែលត្រឹមតែជារដ្ឋាភិបាលចាំផ្ទះប៉ុណ្ណោះ (រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាលវរាងអាណត្តិបោះឆ្នោត ដែលបក្សកាន់អំណាចពីអាណត្តិមុន នៅកាន់កាប់រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលកើតចេញពីគណបក្សជាប់ឆ្នោតអាណត្តិថ្មី ត្រូវបានបង្កើតហើយចូលមកកាន់កាប់) ពិតណាស់ គ្មានសិទ្ធិស្របច្បាប់បញ្ជាលើកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរដ្ឋនោះទេ ហេតុនេះទើបពួកគេចេះតែព្រួយបារម្ភពីការតវ៉ានិងការលែងគោរពបញ្ជាពីកងកម្លាំងរដ្ឋ។ ក្នុងករណីនេះ បើកងកម្លាំងរដ្ឋពិតជាយល់ពីបញ្ញត្តិ អព្យាក្រឹត មិនចំណុះបក្សនយោបាយ នោះពួកគេនឹងមិនគោរពបទបញ្ជាពីបក្សប្រជាជនឡើយ គឺមិនធ្វើតាមរដ្ឋាភិបាលដែលកាន់កាប់ដោយបក្សប្រជាជន រឹតតែមិនចូលជាសមាជិកបក្សប្រជាជននោះដែរ, ត្បិតបក្សមិនមែនរដ្ឋនោះទេ មានតែរដ្ឋប៉ុណ្ណោះដែលមានសិទ្ធិផ្តាច់មុខបង្កើតកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ បក្សនយោបាយគ្មានទេ។ កងកម្លាំងអព្យាក្រឹត មានន័យថា ពួកគេឈរកណ្តាល ទទួលបញ្ជាតែពីរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ មិនធ្វើតាមបញ្ជាល្មើសច្បាប់ពីបក្សកាន់អំណាចដែលនៅជារដ្ឋាភិបាលចាំផ្ទះ ហើយក៏មិនធ្វើតាមបក្សជាប់ឈ្នះដទៃទៀតដែរ ដរាបណារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់មិនទាន់ត្រូវបានបង្កើតចេញពីបក្សជាប់ឆ្នោតនានា, កងកម្លាំងអព្យាក្រឹតគឺនៅឆ្ងាយពីរឿងនយោបាយ, ជម្លោះនយោបាយ ឬការតវ៉ាបញ្ហាសន្លឹកឆ្នោតគឺជារឿងរបស់គណបក្សនយោបាយដែលចូលរួមការប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោត មិនពាក់ព័ន្ធនឹងកងកម្លាំង មិនមែនជាកិច្ចការរបស់ក្រុមយោធានោះទេ។ កងកម្លាំងអព្យាក្រឹតឯករាជ្យរឹតតែមិនបង្ក្រាបបាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលមិនស្របច្បាប់ ឬបក្សកាន់អំណាចដែលមិនព្រមចុះចេញពីអំណាចក្រោយលទ្ធផលចាញ់ឆ្នោតនោះដែរ ហើយក៏មិនឆ្លៀតឱកាសធ្វើរដ្ឋប្រហារបក្សកាន់អំណាចដើម្បីចូលកាន់កាប់រដ្ឋាភិបាលនោះដែរ ព្រោះក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ កងកម្លាំងយោធាគ្មានសិទ្ធិក្តោបក្តាប់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលទេ ដោយសារពួកគេពុំជាគណបក្សនយោបាយ មិនបានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត លុះត្រាតែជារបបសឹកឬរបបផ្តាច់ការយោធា ទើបយោធាមានអំណាចនយោបាយ ក្តោបក្តាប់ស្ថាប័នស៊ីវិល។ តួនាទីរបស់យោធាក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យគឺការពារទឹកដីឬដែនអធិបតេយ្យ, ទប់ស្កាត់ចលនាឧទ្ទាម, ការពាររដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ពីរដ្ឋប្រហារពីបក្សណាមួយឬក្រុមយោធាខ្លួនឯង, បើយោធាធ្វើតាមបញ្ជាបក្សណាមួយ ទៅធ្វើរដ្ឋប្រហារបក្សណាមួយឬបង្ក្រាបចលនាប្រជាជនអហិង្សា នោះបានសេចក្តីថា ពួកគេបាត់បង់អព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន ចូលដៃជាមួយបក្សណាមួយនោះហើយ។ ទោះបីយ៉ាងណា សេចក្តីពន្យល់អំពីអព្យាក្រឹតរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងប៉ុន្មាន មិនអាចធ្វើឱ្យគណបក្សប្រជាជនឈឺក្បាលនោះទេ ព្រោះសម្រាប់គណបក្សប្រជាជន រដ្ឋគឺបក្ស បក្សគឺរដ្ឋ ការពាររដ្ឋឬការពាររដ្ឋាភិបាលគឺការពារបក្ស, ដូច្នេះហើយទើបលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រឹងប្រែងកេងចំណេញលើអំណាចរដ្ឋ ក្នុងគោលដៅពង្រឹងអំណាចបក្ស, យកកងកម្លាំងរដ្ឋដាក់ជាកម្លាំងរបស់បក្ស បញ្ចូលជាសមាជិកភាពបក្ស និងតែងតាំងកូនជាអគ្គមេបញ្ជាការ ដោយមិនចាត់ទុកថាទង្វើនេះ គឺជាការបំផ្លាញអព្យាក្រឹតភាពរបស់ស្ថាប័នយោធា។ រដ្ឋាភិបាលឡើងកាន់អំណាចដោយមិនស្របច្បាប់ តែងប្រឈមនឹងចលនាប្រជាជនឬបដិវត្តន៍ពណ៌ បាតុកម្មតវ៉ា ឱ្យសើរើលទ្ធផលឆ្នោត បោះឆ្នោតឡើងវិញ ឬទាមទារឱ្យមេដឹកនាំចុះចេញពីតំណែង ដែលរមែងកើតនៅស្ទើរទូទាំងសាកលលោក គ្មានអ្វីគួរអ្វីភ្ញាក់ផ្អើលទេ ដែលមានបាតុកម្មឆ្នាំ២០១៣នៅកម្ពុជា។
តាក់ទិចអហិង្សាប្រើប្រាស់ក្នុងបដិវត្តន៍ពណ៌
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីយល់ឃើញត្រឹមត្រូវដែលថា បដិវត្តន៍ពណ៌ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលបានដោយសារការធ្វើឱ្យកងកម្លាំងអព្យាក្រឹតពីរដ្ឋឬបក្សកាន់អំណាច ឬក៏ថា របបផ្តាច់ការដួលរលំដោយសារការមិនគោរពតាមបញ្ជារបស់នគរបាល យោធា និងរដ្ឋបាលស៊ីវិល ដែលចំណុចនេះត្រូវបានអ្នកវិភាគជាច្រើនខកខានមិនបានបរិយាយដល់ ពោលគឺ អ្នកវិភាគចាញ់លោក ហ៊ុន សែន ដែលចាប់ចំចំណុច បានទទួលបានមេរៀនពីបដិវត្តន៍ពណ៌បានលឿនជាងអ្នកវិភាគ។ អ្នកវិភាគផ្តោតខ្លាំងពេកលើមូលហេតុដែលនាំឱ្យកើតមានបដិវត្តន៍ពណ៌ មិនសូវឮនិយាយដល់ពីរបៀបដែលបដិវត្តន៍ពណ៌ផ្តួលរំលំរដ្ឋអំណាចនោះទេ ហើយទំនងជាពួកគេក៏ពុំដឹងថាជោគជ័យដោយរបៀបណាដែរ ត្បិតមានការផ្សព្វផ្សាយតិចតួចណាស់អំពីការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្រអំពីចលនាប្រជាជនមកដល់កម្ពុជា, បើមាន ក៏ច្រើនមានទម្រង់ជាព័ត៌មាន មិនមែនការសិក្សាទេ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានប្រដៅមន្ត្រីនានានិងមេបញ្ជាការយោធាពីចំណុច អព្យាក្រឹតភាពនេះ ហើយលោករក្សាបាននូវការគោរពតាមបញ្ជារបស់កងកម្លាំង ប៉ុន្តែទោះទទួលលទ្ធផលគាប់ចិត្តក៏ដោយ ក៏ការពិសោធភក្តីភាពរបស់កងកម្លាំងនេះគឺប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់។ គ្រាន់តែចង់ដឹងភក្តីភាពរបស់កងកម្លាំង លោកបានបណ្តោយបាតុកម្មបក្សប្រឆាំងរីកធំនិងមានកូដកម្មកម្មករកើតឡើងក្រោយមក បើបក្សប្រឆាំងនិងសហជីពអាចទប់ទល់នឹងការបង្ក្រាបបាន ហើយមិនប្រមូលផ្តុំគ្នាតែនៅតែបន្តកូដកម្ម ប្រើប្រាស់តាក់ទិចដកហូតប្រភពអំណាចរដ្ឋ ល្បួងកងកម្លាំងឱ្យអព្យាក្រឹត លែងស្តាប់បទបញ្ជាពីបក្សកាន់អំណាច រដ្ឋាភិបាលប្រាកដជាដួលរលំពុំខានឡើយ។
ការលើកឡើងពីសកម្មភាពជូនផ្ការបស់ក្រុមយុវជនដើម្បីសន្តិភាពរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហាក់ដូចជាយល់ច្រលំថា បក្សប្រឆាំងនៅពីក្រោយ តែតាមពិត ពួកក្រុមយុវជនដែលប្រមូលផ្តុំដោយនិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យផ្សេងៗគ្នាទាំងនោះ មិនបានទទួលបញ្ជាពីបក្សប្រឆាំងទេ ពួកគេធ្វើសកម្មភាពក្នុងគោលបំណង «សុំសន្តិភាព, បង្ហាញក្តីស្រលាញ់រវាងពលរដ្ឋ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងរិតចំណងមិត្តភាព ភាតរភាព សន្តិភាព និងភាពអហិង្សាក្នុងសង្គម» ប៉ុណ្ណោះ ក៏ព្រោះតែពួកគេដឹងជាមុនថា អាចនឹងមានអំពើហិង្សាកើតឡើង ពុំមែនដូចការចោទរបស់រដ្ឋាភិបាលថាបង្កឱ្យមានហិង្សាប្រដាប់អាវុធ ឬញ៉ុះញ៉ុងឱ្យមានបទឧក្រិដ្ឋនោះទេ។ គឺតាក់ទិចអហិង្សា ដូចជាចែកផ្កា ចែកទឹក ចែកនំ នេះហើយ ដែលបង្កឱ្យភក្តីភាពរបស់កងកម្លាំងជាមួយបក្សកាន់អំណាចធ្លាក់ចុះ តិចឬច្រើន ទោះបីពួកគេបដិសេធមិនហ៊ានទទួលក៏ដោយ, បានញ៉ាំងឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចចិត្ត ដកការពិសោធភក្តីភាពកងកម្លាំង បើកដៃឱ្យបក្សប្រឆាំងធ្វើបាតុកម្ម និងមានការចាប់ខ្លួនយុវជនសន្តិភាពបួននាក់ភ្លាមៗ ដើម្បីទប់ស្កាត់ឥទ្ធិពលនៃតាក់ទិចនេះ។ បើការអះអាងរបស់សម្តេចនាយកដែលថា “បក្សនៅតែរួបរួម តែកងកម្លាំងថ្នាក់ក្រោមមិនច្បាស់” ត្រឹមត្រូវនោះ មានន័យថា តាក់ទិចបង្កើតភាពស្និទ្ធស្នាល (Fraternization) មានប្រសិទ្ធភាពចំពោះអ្នកថ្នាក់ក្រោមនៅមូលដ្ឋានផ្ទាល់ គឺមកពីពួកគេជាអ្នកប្រឈមផ្ទាល់នឹងការប្រមូលផ្តុំរបស់ប្រជាជន, តាក់ទិចនេះមានឥទ្ធិពលបង្កើនចំណងរវាងភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាជនដែលចូលរួមបាតុកម្ម នាំឱ្យភាពស្មោះត្រង់របស់ពួកគេចំពោះរបបដឹកនាំត្រូវបានកាត់បន្ថយ តែវាមិនមានឥទ្ធិពលចំពោះថ្នាក់លើនោះទេ ព្រោះប្រយោជន៍របស់ពួកថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលទាំងនោះជាប់ស្អិតទៅនឹងចីរភាពនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំខ្លាំងពេក មិនទំនងជារង្គោះរង្គើព្រោះតាក់ទិចជូនផ្កានេះនោះទេ។ គួរបញ្ជាក់ដែរថា ដោយសារសកម្មភាពនេះមិនមែនគ្រោងផែនការដោយបក្សប្រឆាំងនិងមិនមែនដឹកនាំដោយបក្សនេះ ដូច្នេះគេមិនអាចភ្ជាប់គ្នាថាមានអ្នកដឹកនាំរឿងតែមួយនោះទេ ក៏មិនសន្និដ្ឋានថាវាជាភាពឈ្លាសវៃរបស់បក្សប្រឆាំងក្នុងការនឹកឃើញប្រើតាក់ទិចជូនផ្កានេះនោះដែរ។
តាក់ទិចនៅក្នុងបដិវត្តន៍ពណ៌គួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយទៀត គឺការកាន់កាប់ទីតាំងសាធារណៈណាមួយឬស្ថាប័នរដ្ឋណាមួយ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថាត្រូវបង្ក្រាបដាច់ខាត គឺលោកមើលឃើញថា ចលនាប្រជាជនមានតាក់ទិចលុកលុយកាន់កាប់មួយទៀត លើសពីការជូនផ្កានិងប្រមូលផ្តុំគ្នានៅទីសាធារណៈ, អ្នកជំនាញខាងសកម្មភាពអហិង្សាហៅថា អន្តរាគមន៍រំខានដោយអហិង្សា (Nonviolent Disruptive Intervention)។ តាក់ទិចនេះបង្អាក់ប្រព័ន្ធដឹកខ្លាំងទៅតាមទីតាំង ឬស្ថាប័នដែលអ្នកអនុវត្តកំណត់ជាមុខសញ្ញា ហើយតែងនាំឱ្យភាគីរដ្ឋអំណាចបង្ក្រាបភ្លាមៗ ដោយសារវាអាចបង្អាក់ប្រព័ន្ធដឹកនាំឱ្យជាប់គាំង ប៉ុន្តែវាក៏មានគុណវិបត្តិដែរ ពោលគឺវាពិបាកបន្តអនុវត្តក្នុងរយៈពេលយូរនិងងាយស្រួលឱ្យគេបង្ក្រាប, ចលនាដែលផ្អែកលើតាក់ទិចប្រមូលផ្តុំគ្នាឬកាន់កាប់តែមួយកន្លែងតែងបរាជ័យ។ សឹងមិនចាំបាច់រកភស្តុតាងឯណាឆ្ងាយ ការកាន់កាប់ទីលានប្រជាធិបតេយ្យងាយស្រួលបង្ក្រាប អាចធ្វើបានយូរ ក៏ព្រោះតែភាគីរដ្ឋអំណាចបើកដៃឱ្យធ្វើតែប៉ុណ្ណោះ ហើយម្យ៉ាង ទីនោះគឺជាកន្លែងធ្វើឡើងសម្រាប់ជួបជុំស្រាប់ និងមិនរំខាន់ដល់ប្រព័ន្ធដឹកនាំឡើយ បើប្តូរជាកាន់កាប់វិមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះនឹងមិនអាចធ្វើបាន សូម្បីក្នុងរយៈពេលមួយថ្ងៃ។ កំណើននៃអ្នកចូលរួមមិនមែនមកពីទីលានប្រជាធិបតេយ្យបង្កការងាយស្រួលដល់ការប្រមូលផ្តុំគ្នានោះទេ ពីព្រោះវាជាទីតាំងដែលអាជ្ញាធរដឹងថាបាតុករចូលចិត្តទៅ បើពួកគេចង់ហាមឃាត់ឬបង្ក្រាប គឺមិនពិបាកឡើយ។ និយាយម្តងទៀតគឺមកពីរដ្ឋាភិបាលបណ្តែតបណ្តោយឱ្យពួកគេធ្វើសិន ដើម្បីវាស់ស្ទង់កម្លាំងមហាជននិងសាកល្បងភក្តីភាពកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធតែប៉ុណ្ណោះ, ក្រោយការបង្ក្រាប បក្សប្រឆាំងធ្វើមិនបានសូម្បីតែរំដោះទីលាននេះមកវិញ ប្រការនេះក៏បង្ហាញពីកម្សោយនៃតាក់ទិចកាន់កាប់នេះនិងស្ទីលដដែលនៃៗការដឹកនាំចលនារបស់បក្សប្រឆាំងដែរ។ ការទៅរំដោះទីលានប្រជាធិបតេយ្យ បើចង់អះអាងថា ដើម្បីរំដោះសេរីភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជានោះ ក៏គ្រាន់តែជាតម្លៃនិមិត្តរូបប៉ុណ្ណោះ ទោះរំដោះទីតាំងនោះបានក៏មិនអាចបំប្លែងទៅជាបានសេរីភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យនោះដែរ។ ការរំដោះនេះក៏បង្ហាញថា ចលនារបស់បក្សប្រឆាំងអាស្រ័យខ្លាំងពេកលើទីលានប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីប្រមូលផ្តុំប្រជាជន បញ្ជូនជាសញ្ញាទៅរដ្ឋអំណាចថា បិទទីលាននេះនឹងបញ្ឈាប់ការតវ៉ាបាន បក្សប្រឆាំងគ្មានគម្រោងការក្រៅពីរំដោះទីលាននេះនោះឡើយ ចុងបញ្ចប់ចំណាត់ការបិទរបស់រដ្ឋអំណាចក៏បានជោគជ័យ។ ដោយសារបក្សប្រឆាំងនិងសង្គមស៊ីវិលពឹងផ្អែកខ្លាំងពេកលើទីលានប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីផ្តុំគ្នា ជំរុញឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបញ្ជាផ្លាស់ប្តូរទីលាននេះចេញពីទីប្រជុំជន ដើម្បីបង្កការលំបាកដល់ការជួបជុំឬបាតុកម្មទាំងឡាយ នេះជាលទ្ធផលកើតឡើងពីការប្រើតាច់ទិចផ្តុំគ្នាដដែលៗ នៅទីតាំងដដែលៗ។ ទីកន្លែងសាធារណៈអាចកំណត់ជាការចួបជុំមានច្រើន ធ្វើតែមួយកន្លែង មិនធ្វើឱ្យច្រើនកន្លែង និងពិសេសគឺមិនត្រៀមតាក់ទិចទប់ទល់ការបង្ក្រាបនិងតាក់ទិចដកហូតប្រភពអំណាចរដ្ឋក្រោយមានការបង្ក្រាប គឺបង្ហាញពីកង្វះភាពច្នៃប្រតិដ្ឋក្នុងការប្រើតាក់ទិចអហិង្សា ដែលជាកត្តាបរាជ័យដ៏ធំបំផុតនៃចលនារបស់បក្សប្រឆាំងឆ្នាំ២០១៣ ក៏អាចពោលជារួមចំពោះចលនាផ្សេងៗទៀតដែលផ្អែកលើទីតាំងមួយកន្លែងដែរ។
អ្វីដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីពុំបានដឹងគឺថា បដិវត្តន៍ពណ៌នៅតែអាចជោគជ័យបាន ទោះកងកម្លាំងនៅតែស្មោះត្រង់នឹងរដ្ឋអំណាចក៏ដោយ ព្រោះតាក់ទិចមួយចំនួនប្រើប្រាស់នៅក្នុងបដិវត្តន៍ពណ៌អាចបញ្ចៀសការបង្ក្រាប និងបង្គាំងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនិងរដ្ឋបាលដែលជាហេតុធ្វើឱ្យរដ្ឋអំណាចគ្មានធនធានសម្រាប់ឱ្យផ្តល់ឱ្យកងកម្លាំង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តពួកគេឱ្យបន្តការងារបង្ក្រាប។ តាក់ទិចទាំងនោះមានជាឧទាហរណ៍ កូដកម្មពីកម្មករ សិស្សនិស្សិតឬមន្ត្រីរាជការ ហើយនិងពហិការមិនជាវទំនិញនៅផ្សារធំណាមួយដែលដើរតួនាទីបែងចែកទំនិញទៅផ្សារតូចៗ ដែលពហិការរបស់ឈ្មួញកណ្តាលដោយចំនួនច្រើនគ្រប់គ្រាន់ ត្រឹមប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ នឹងធ្វើឱ្យដំណើរសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូលខូចខាតយ៉ាងដំណំ ឬអាចគាំងតែម្តង, ក្លាយជាសម្ពាធសេដ្ឋកិច្ចលើរដ្ឋអំណាច និងពិសេសពហិការនេះអាចអនុវត្តបានដោយមិនចាំបាច់ប្រមូលផ្តុំគ្នា ហើយក៏មិនចាំចុះផ្លូវចេញមកប្រឈមមុខនឹងភ្នាកងារបង្ក្រាបនៅទីសាធារណៈនោះដែរ ដូច្នេះរដ្ឋអំណាចនឹងមិនមានចំនួនភ្នាក់ងារគ្រប់គ្រាន់ឡើយដើម្បីបង្ក្រាបប្រជាជនតវ៉ាដែលមិនផ្តុំគ្នា តែបន្តធ្វើកូដកម្មនិងពហិការ ទោះបីពួកគេនៅតែគោរពបញ្ជាឬស្មោះត្រង់នឹងរដ្ឋអំណាចក៏ដោយ ក៏មិនអាចទ្រាំទ្របានយូរនោះដែរ។
ប្រទេសដែលមានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើង
បើគេមិនបានតាមដានព្រឹត្តិការណ៍និងមូលហេតុនៃបញ្ហាដែលកើតឡើងនៅប្រទេសមានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើង គេងាយនឹងចាញ់បោកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្លាំងណាស់។ ក្រោយការដួលរលំររបស់លោក មូប៉ារ៉ាក់ (Hosni Mubarak) ដោយសារចលនាប្រជាជនអេហ្ស៊ីបបញ្ហាកើតនៅអេហ្ស៊ីបបង្កមកពីប្រធានាធិបតីថ្មី ដែលកើតឡើងពីការបោះឆ្នោតប្រជាធិបតេយ្យដំបូងនៅអេហ្ស៊ីប បានដាក់ចេញនូវសេចក្តីអំពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញបណ្តោះអាសន្នមួយផ្តល់អំណាចគ្មានកំណត់ដល់ប្រធានាធិបតី ដែលប្រជាជនអេហ្ស៊ីបមើលឃើញថាលោកបម្រុងប្រមូលផ្តុំអំណាច ធ្វើជនផ្តាច់ការថ្មី ទើបមានបាតុកម្មផ្ទុះឡើងម្តងទៀត ចុងបញ្ចប់ មេដឹកនាំយោធាក៏ធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រធានាធិបតីថ្មីនេះ កសាងខ្លួនធ្វើមេដឹកនាំផ្តាច់ការមួយថ្មីទៀត។ វិបត្តិនៅលីប៊ីបង្កឡើងពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាងក្រុមផ្សេងៗគ្នាដណ្តើមកាន់កាប់រដ្ឋ បន្ទាប់ពីរបបលោក ហ្គាដ្ដាហ្វ៊ី (Muammar Gaddafi) ដួលរលំ វិបត្តិនៅល៊ីប៊ីពុំមែនមកចលនាប្រជាជនអហិង្សាលីប៊ីនោះទេ។ វិបត្តិនៅអ៊ុយក្រែនបង្កមកពីក្រុមផ្តាច់ទឹកដីនិយមនាតំបន់គ្រីមេ នៅភាគខាងកើតនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន ដែលទោរទៅរករុស្ស៊ី, បញ្ហាមកពីការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីទៅលើអធិបតេយ្យរបស់អ៊ុយក្រែនពុំមែនមកបដិវត្តន៍ពណ៌ទឹកក្រូចនោះទេ។ នៅហ្ស៊កហ្ស៊ី បដិវត្តន៍ផ្កាកូលាបអូសកប្រធានាធិបតី អេឌូអាត សេវ៉ាតណាហ្សេ (Eduard Shevardnadze) ពីវិមានប្រធានាធិបតី ព្រោះលោកឈ្នះឆ្នោតដោយភាពមិនប្រក្រតី បង្កវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយជាច្រើនក្នុងកំលុងការដឹកនាំរបស់លោក ទើបប្រជាជនធ្វើចលនាផ្តួលរំលំរូបលោកចេញទៅ។ ដូចលោក ហ៊ុន សែន (តែងតាំងដោយវៀតណាម ក្រោមសម័យវៀតណាមរណបសូវៀត) លោក អេឌូអាត សេវ៉ាតណាហ្សេ ជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនិងមានទំនោរទៅរកលោកកុម្មុយនិស្ត (សូវៀត) ហើយឈ្នះឆ្នោតដោយភាពមិនប្រក្រតីដូចគ្នា, ការជ្រើសតាំងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសជានាយករដ្ឋមន្ត្រីឬប្រធានាធិបតី ទំនងជាពុំមែនជាការចៃដន់ទេ ព្រោះរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសច្រើនមានទំនងច្រើននឹងបរទេស ជាបេក្ខជនសក្តិសមទទួលការជ្រើសតាំងឱ្យកាន់អំណាចកំពូលដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍បរទេស ក្នុងករណីអាណានិគមបរទេសឬរដ្ឋាភិបាលអាយ៉ងបរទេស។ សម្តេចចាត់ទុកការដែលប្រជាជនអូសកប្រធានាធិបតី ឬការដែលភ្នាក់ងាររដ្ឋបើកដៃឱ្យប្រជាជនកាប់កាន់វិមានប្រធានាធិបតី គឺជាការមិនត្រឹមត្រូវ ព្រោះលោកមើលរំលងពីកំហុសឆ្គងជាច្រើនរបស់មេដឹកនាំរូបនោះ និងទាត់ចោលកង្វះភាពស្របច្បាប់របស់របបដឹកនាំឬក៏របស់មេដឹកនាំរូបនោះ រួមទាំងកំហុសរបស់លោកខ្លួនឯងផង។ លោក ហ៊ុន សែន លើកយកករណីទាំងនេះមកនិយាយហាក់ដូចជាផលអាក្រក់នានាបង្កមកពីបដិវត្តន៍ពណ៌ តាមពិតគឺមកពីរបបដឹកនាំនោះទេ ត្រង់នេះអាចមកកង្វះការយល់ដឹងអំពីបដិវត្តន៍ពណ៌ឬរបបផ្តាច់ការ ក៏ជាចេតនារបស់លោកផ្ទាល់ដើម្បីបង្វែរកំហុសចេញពីការដឹកនាំរបស់ខ្លួន ទម្លាក់មកប្រជាជនស៊ីវិលវិញក៏ថាបាន ត្បិតសូម្បីតែ ប៉ុល ពត ក៏យល់ថាអ្វីដែលខ្លួនបានធ្វើពេលកំពុងកាន់អំណាចទាំងប៉ុន្មានគឺដើម្បីប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួនដែរ ទោះជាក់ស្តែងគឺដើម្បីអំណាចផ្ទាល់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះឯង។ លោកបានថ្លែងពីបរទេសថាមានចេតនាអាក្រក់ មានបំណងធ្វើដាក់កម្ពុជាដូចអ៊ុយក្រែននិងលីប៊ី ហាក់ដូចចលនាទាំងនោះកើតឡើងដោយសារមានបរទេសនៅពីក្រោយ ប៉ុន្តែតាមពិតទៅគឺជាការយល់ច្រលំតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះគឺប្រជាជនសាមញ្ញមិនមែនបរទេសទេ ដែលបានធ្វើចលនាប្រឆាំងនិងផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំ ហើយចលនាទាំងនោះឯងជាទូទៅកើតឡើងដោយសារបញ្ហានយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមនៅក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេតែប៉ុណ្ណោះ ពុំមែនមកបរទេសញ៉ុះញង់នោះទេ។
ជារួម ទោះបីខ្លឹមសារនៅក្នុងសន្ទរកថារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី មានចំណុចខុសឆ្គងច្រើនក៏ដោយ ក៏វានៅតែជាភស្តុតាងដ៏កម្រ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនៈរបស់មេដឹកនាំដែលកំពុងតែប្រឈមនឹងចលនាបះបោរប្រឆាំងពីប្រជាជនរបស់ខ្លួន ហើយបើមានកំហុសមួយចំនួនក្នុងនោះទំនងជាបណ្តាលមកពីការយល់ច្រលំរបស់សម្តេចផ្ទាល់ ឬក៏ទីប្រឹក្សានាំព័ត៌មានខុស ច្រើនជាងចេតនាមួលបង្កាច់អំពីផលអាក្រក់នៃបដិវត្តន៍ពណ៌ (ព្រោះលោកក៏លើកពីករណីល្អដែរ គឺប្រទេសទុយនេស៊ី, លោកពិតជាចង់ពិសោធភាពស្មោះត្រង់របស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធមែន ព្រោះសម្តីរបស់លោកស៊ីគ្នានឹងសកម្មភាព ជួយពន្យល់អំពីមូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលបើកដៃឱ្យបក្សប្រឆាំងធ្វើបាតុកម្មបានយូរនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ)។ យើងពុំបានដឹងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីយល់ដឹងប៉ុណ្ណាអំពីបដិវត្តន៍ពណ៌នោះទេ ប៉ុន្តែសន្ទរកថានេះនាំព័ត៌មានខុសជាច្រើនទៅកាន់សាធារណជន ប្រហែលជាមកពីលោកក៏យល់ខុសដែរ ហើយសម្រាប់សម្តេច ទទួលបានព័ត៌មានត្រឹមត្រូវអំពីបដិវត្តន៍ពណ៌ក៏មិនដឹងជាមានប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់លោកដែរ ត្បិតគេអាចប្រើប្រាស់ព័ត៌មានខុសនេះមកចោទប្រកាន់បក្សប្រឆាំងឬសង្គមស៊ីវិលថា មានចេតនាបង្កបដិវត្តន៍ពណ៌បាន ឯព័ត៌មានត្រឹមត្រូវមានតែផ្ទាត់ត្រូវរដ្ឋាភិបាលវិញថា បដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើងពីការដឹកនាំខុសឆ្គងរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំតែប៉ុណ្ណោះ។ បើគេសង្ស័យថា លោកនិយាយកុហកក្នុងសន្ទរកថានេះ ក៏មិនទំនងជាមានភាគរយកុហកច្រើនដែរ ព្រោះលោកពិតជាមើលឃើញតែពីចំណុចអាក្រក់នៃបដិវត្តន៍ពណ៌ដូច្នោះមែន ត្បិតបដិវត្តន៍ពណ៌គឺជាសត្រូវនឹងមេដឹកនាំដែលកាន់អំណាចយូរ ហើយមានអ្វីចម្លែក បើលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្អប់បដិវត្តន៍ពណ៌!៕
ដោយ ទេព រ៉ានិត