បើទោះបីជម្ឍដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ ព្រួយបារម្ភថា របត់នយោបាយពេលនេះ បានដើរដល់ចំនុចបែកបាក់ជាតិ និងគំរាមដល់សន្តិភាពក៏ដោយ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាល បានការពារថា ចំណាត់ការរបស់ខ្លួន ជារនាំងការពារសន្តិភាព ។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ជាញឹកញាប់ បានផ្ញើសារនយោបាយ ទៅប្រទេសលោកសេរី ពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក កុំឲ្យលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ខណៈតុលាការបានរំលាយបក្សប្រឆាំងដ៏មួយមុនការបោះឆ្នោតមកដល់។
លោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា កម្ពុជាមានអធិបតេយ្យភាព ដែលការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មិនអាចឲ្យបរទេស ឬមហាអំណាចណាជ្រែតជ្រែកដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនបានឡើយ។
រដ្ឋធ្មនុញ្ញមាត្រា១ចែងថា«ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជារដ្ឋឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ សន្តិភាព អព្យាក្រិត អចិន្ទ្រៃយ៍មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ»។
មិនតែប៉ុណ្តោះ លោក ហ៊ុន សែន ពេលចុះជួបកម្មករកាលពីខែមុន បានអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវហ៊ានក្រោកឈរឡើង ប្រឆាំងនឹងបរទេសឈ្លានពាន ដែលលោកថា ដើម្បីការពារសន្តិភាពដែលកម្ពុជារកបានដោយកម្រ ។
ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា រងការរិះគន់ និងរងសម្ពាធពីបរទេស បន្ទាប់ពីរបបដឹកនាំមួយនេះ បានរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចាប់ឃុំខ្លួនមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា គំរាមដល់សកម្មភាពអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងសិទ្ធិមនុស្ស មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៦មកដល់។
ករណីនេះ ជំរុញឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងសភាពអឺរ៉ុប នាំមុខគេប្រកាសផ្តាច់ជំនួយដល់ គ.ជ.ប និងគំរាមដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច បើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនស្តាប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ។
ជាការកត់សម្គាល់មួយទៀត អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក ស្រី រ៉ូណាស្មីត បានវាយតម្លៃថា ស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានឈានដល់ការរឹតត្បិតបំផុត ពិសេសសំឡេងប្រឆាំង។ លោកស្រីថា ចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលនេះ គំរាមកំហែងដល់ស្ថេរភាព ដែលរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជនបានខិតខំកសាងឡើងដោយលំបាក។
តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះ ជំរុញទៅ រដ្ឋាភិបាល ឲ្យងាកមកគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញ ដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់ការអភិវឌ្ឍ និងសន្តិភាពពិតប្រាកដ។ តើអ្វីជាគន្លឹះរក្សាសន្តិភាពបានយូអង្វែង ?
ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេង លោក ហង្ស វិទូ លើកឡើងថា ប្រទេសមួយ អាចថែរក្សាសន្តិភាព ឲ្យនៅគង់វង្សបាន គេមិនត្រូវសំអាងតែលើ គ្មានសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកើតឡើងនោះទេ។ លោកថា គេត្រូវធ្វើឲ្យពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ មានជីវភាពធូធា មានសេរីភាព ពេញលេញ គ្មានការគំរាមកំហែងផ្នែកនយោបាយ ជាដើម។
លោក ហង្ស វិទូ វិភាគទៀតថា បើសង្គមមួយផ្តល់ឱកាសមានបាន តែមនុស្សមួយក្រុម ហើយមនុស្សមួយក្រុមទៀត ចេះតែបន្តរងគ្រោះរហូត លោកថា សន្តិភាពស្ថិតនៃប្រទេសនោះស្ថិតក្នុងភាពផុយស្រួយ ។
លោកថា៖«ទី២សន្តិភាពហ្នឹងមានន័យថា ពលរដ្ឋហ្នឹងគាត់អាចបញ្ចេញមតិយោបលបាន គាត់អាចបញ្ចេញសិទ្ធិរបស់គាត់បាន ហើយរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងគាត់គោរពនីតិរដ្ឋ គាត់អនុវត្តប្រទេសហ្នឹងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យអាហ្នឹងបានហៅថាសន្តិភាព។
ហើយទី៣សន្តិភាពត្រូវធ្វើឲ្យមនុស្សហ្នឹងមានភាពស្ងប់សុខ ហើយសំបូរុងរឿងទៀត មិនមែនមានន័យថាគ្រាន់តែអត់មានសង្គ្រាម តែការស៊ីចុកល្ហេមល្ហាមដូចសព្វថ្ងៃនេះ ប្រជាពលរដ្ឋទៅធ្វើខ្ញុំគេស្ទើរតែគ្រប់ប្រទេស ហើយយើងស្រែកថាសន្តិភាព ខ្ញុំគិតថាមិនមែនជារឿងត្រឹមត្រូវទេ»។
លោក ហង្ស វិទូ វិភាគទៀតថា របត់នយោបាយពេលនេះ មិនមែនជាគន្លឺះរក្សាសន្តិភាពបានយូអង្វែងទេ លោកថា អាចជាការជំរុញឲ្យបែកបាក់ជាតិច្រើនជាង ដោយថាចំណាត់របរស់រដ្ឋាភិបាល ដែលរំលាយបក្សប្រឆាំងនោះ ហើប្រកាសពីវិធានការទប់ស្កាត់បើមានការតវ៉ានោះលោកថា ជាការបិទមាត់មនុស្សជិតពាក់កណ្តាលប្រទេស ។
លោកថា៖«យើងសួរថាតើនេះ ជាគន្លឹះឈានទៅរកសន្តិភាពឬយ៉ាងម៉េច? មានន័យថា ដើម្បីចង់បានសន្តិភាព យើងបំបិទមាត់ម្ខាងទៀតកុំឲ្យមាត់ឬយ៉ាងម៉េច?អញ្ចឹងចំនុចនេះមួយខ្ញុំជឿថា រដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងក៏គាត់យល់ដែរ ប៉ុន្តែដោយសារតែរឿងអំណាច រឿងលាភសក្ការៈវិញទេ ដែលធ្វើឲ្យគាត់បែងចែកមិនបានច្បាស់លាស់»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក បណ្ឌិត មាស នី វិភាគប្រហាក់ប្រហែលដែរថា សន្តិភាព ពេលនេះ លោកថាជាសន្តិភាពបែបប្រុងជើងការ ដោយថា រដ្ឋាភិបាលប្រើពេលវេលាសច្រើន ស្រាប់ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបសំឡេងប្រឆាំង លោកថា សន្តិភាពប្រភេទនេះ នឹងមិនស្ថិតនៅយូអង្អែងទេ បើស្ថានការនយោបាយមិនវិលទៅរកស្ថានភាពដើមនោះ។
លោក មាស នី វិភាគទៀតថា គន្លឹះនៃការថែរក្សាសន្តិភាពបានយូអង្វែង គឺការពង្រឹងផ្ទៃក្នុងជាតិ ឈានទៅជំរុញការអភិវឌ្ឍ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាង មិនមែនប្រើពេលដើម្បីតែបង្កើត យុទ្ធសាស្ត្រកម្ទេចខ្មែរគ្មានឯងនោះទេ ។
លោកថា៖«អ្នកនយោបាយធ្វើម៉េចត្រូវតែស្វែងរកនូវឯកភាពជាតិ។កាលណាយើងមានឯកភាពជាតិ យើងមានសន្តិភាពហើយអាហ្នឹងបានយើងមានឥទ្ធិពលឬរក្សានូវតម្លៃសមធម៌ជាមួយប្រទេសជិតខាង ។ប៉ុន្តែបើនៅក្នុងស្រុកយើង យើងទាស់តែគ្នាឯងមិនចេះចប់ អ្នកជិតខាងក៏គេមិនឲ្យតម្លៃយើងដែរ»។
សរុបជារួម អ្នកវិភាគថា គន្លឹះដែលអាចរក្សាសន្តិភាពបានយូអង្វែងគឺ អ្នកនយោបាយខ្មែរត្រូវចេះអង្គុយទល់មុខគ្នា ស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ហាជាតិ ដោយតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ។ មិនត្រូវចាត់ទុកខ្មែរណាជាសត្រូវ ត្រូវជីកកប់អតីតកាល ហើយបង្កើតទំនុកចិត្តគ្នា នាពេលបច្ចុប្បន្ន ដើម្បីឲ្យប្រាកដថា គ្មានការសងសឹកកើតឡើង អំឡុងភាគីណាមួយបាត់បង់អំណាច ធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ដ៏ពិតប្រាកដមួយធានាដល់យុត្តិធម៌សង្គម។
រដ្ឋាភិបាលត្រូវចេះ ចាប់យកឱកាសពីមហាអំណាចគ្រប់និន្នាការ ដើម្បីជំរុញដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស ធានាថាពលរដ្ឋគ្រប់ត្រទាប់វណ្ណៈ ទទួលបានផលពីការអភិវឌ្ឍនេះទាំងអស់គ្នា បើកលំហប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ តាមរដ្ឋធមនុញ្ញជាដើម៕
