ក្រោមពន្លឺថ្ងៃរៀបនឹងលិចនៅមាត់ច្រាំងទន្លេចតុមុខ នៅមុខទីសក្ការៈបូជាដែលអ្នកភ្នំពេញ តែងមានជំនឿនិងសុំសេចក្តីសុខសប្យាយ គឺទីសក្ការៈព្រះអង្គដងកើនោះមានសំឡេងស្រែកហៅឈ្មោះមនុស្សម្នាក់ដែលបានបាត់បង់ជិវិតកាលពី៥ឆ្នាំមុន ក្រោមក្រសែភ្នែកកម្លាំងសន្តិសុខខណ្ឌដូនពេញជាង២០នាក់។
មនុស្សម្នាក់នោះគឺជាសកម្មជនបរិស្ថានដែលបានបាត់បង់ទាំងកម្លាំងកាយចិត្ត រួមទាំងជិវិត ដោយសារការពារព្រៃឈើ និងបរិស្ថាននោះ គឺលោក ឈុត វុទ្ធី។
លោក ឈុត វុទ្ធី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់កាលពីថ្ងៃទី២៦ មេសា ឆ្នាំ២០១២ នៅតំបន់សាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីដោយក្រុមហ៊ុនចិន នៅក្នុងស្រុកមណ្ឌលសីមា ខេត្តកោះកុង។ ៥ឆ្នាំមុនថ្ងៃនេះប្រហែលមានអ្នកស្រលាញ់បរិស្ថានមិនតិចទេដែលកំពុងស្រក់ទឹកភ្នែកនឹកអាលះអាល័យដល់រូបលោក ខណៈមនុស្សមួយចំនួនទៀតទើបតែចាប់ផ្តើមស្គាល់លោក វុទ្ធី និងការលះបង់របស់លោក សម្រាប់កម្ពុជា។
នៅថ្ងៃទី២៦មេសា ឆ្នាំ២០១៧ ក្រុមយុវជនដែលគោរពស្រលាញ់លោក ឈុត វុទ្ធី ជាង៥០នាក់បាននាំគ្នាមកបួងសួងសុំឲ្យបារមីព្រះអង្គដងកើ ជួយអន្ទង់ចិត្តដល់អ្នកដឹកនាំប្រទេសឲ្យនឹកភ្នករកយុត្តិធម៌ដល់ការស្លាប់របស់លោក វុទ្ធី។
យុវជនទាំងនោះថារូបកាយរបស់លោក ឈុត វុទ្ធី បាត់បង់ក៏ពិតមែនតែព្រលឹង និងឈាមរបស់លោកបានជ្រាបចូលខ្លួនពួកគេហើយ។ពួកគេនិយាយថា បុព្វហេតុការងារដែលលោក វុទ្ធី បានលះបង់ជាអ្វីដែលជម្រុញដល់ពួកគេធ្វើការកាន់តែខ្លាំងបន្តពីលោក។
សំបុរសណ្តែកបាយ ក្នុងឈុតអាវខ្មៅដែលមានរូបលោក ឈុត វុទ្ធី និងមានបង់កក្រមាផងនោះ យុវជនឆ្នាំទី២ ផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ធនធានធម្មជាតិ លោក ង៉ន់ ហ៊ីន បានឲ្យដឹងថាលោកមិនដែលឮឈ្មោះ ឬដឹងថាលោក ឈុត វុទ្ធី ជានរណាគេទេពីមុនមក គឺទើបតែស្គាល់បន្ទាប់ពីលោកវុទ្ធីបាត់បង់ជិវិតទៅហើយ។ លោកថា៖ «ដោយសារតែឃើញការលះបង់របស់គាត់ គាត់ហ៊ានលះបង់ជីវិត ដោយសារតែអញ្ចឹងហើយខ្ញុំគិតថាខ្ញុំអាចលះបង់នូវអ្វីដែលដូចជាការងារសង្គមមួយចំនួន សុខចិត្តពេលខ្លះខ្ញុំរៀងអញ្ចឹងខ្ញុំចុះទៅ អ្នកខ្លះគេប្រាប់ខ្ញុំថាកុំចុះខេត្តញឹកពេក ខាតរៀនខាតសូត្រអីអញ្ចឹង។ តែដោយសារការលះបង់ការស្រលាញ់ហើយមើលឃើញថាផលប៉ះពាល់ ឃើញថាទាញយកតែពីអ្នកមានអំណាចអញ្ចឹង ចេះតែចង់ដើរចុះទៅចេះតែឃើញគំរូរបស់លោក ឈុត វុទ្ធី ទៀតកាន់តែធ្វើឲ្យខ្ញុំសប្បាយចិត្តនៅពេលដែលធ្វើការងារសង្គមហ្នឹង»។
បន្ទាប់ពីបានស្គាល់ លោក ឈុត វុទ្ធី យុវជនរូបនេះបានកោតសរសើរពីការលះបង់របស់លោកចំពោះបុព្វហេតុបរិស្ថាន និងថាជាគំរូមួយជម្រុញឲ្យលោកចង់ធ្វើការពារព្រៃឈើនៃប្រទេសនេះកាន់តែខ្លាំង។
យុវជនផ្នែកធនធានធម្មជាតិរូបនេះ បន្ថែមថាការស្លាប់របស់លោក ឈុត វុទ្ធី មិនអាចបង្អាក់ទឹកចិត្តស្រលាញ់ធម្មជាតិរបស់លោកបានឡើយ។
បន្ទាប់ពីសមាធិ៥នាទី និងការបញ្ចេញមតិយោបល់លើការស្លាប់របស់លោក ឈុត វុទ្ធី ក្រុមយុវជនក៏បំបែកគ្នារៀងខ្លួន ដែលអ្នកខ្លះអង្គុយមើលវីដេអូតាមទូរស័ព្ទដៃដែលមានចំណងជើងថា «ខ្ញុំជា ឈុត វុទ្ធី» ហើយអ្នកខ្លះទៀតបានជជែកគ្នានូវអ្វីដែលទាក់ទងនឹងសកម្មជនការពារបរិស្ថានរូបនេះ។
ដោយកំពុងលើកទូរស័ព្ទបង្ហាញបទចំរៀងដែលសហគមន៍ព្រៃឡង់បានតែងដើម្បីឧទ្ទិសដឹងគុណដល់លោក ឈុត វុទ្ធី យុវជនដែលធ្វើការខាងបរិស្ថានម្នាក់ទៀត លោក សួង នាគព័ន្ធ បានងាកមកផ្តល់បទសម្ភាសន៍ជាមួយខ្ញុំផងដែរនៅពេលខ្ញុំចូលទៅជិត។ លោកថាលោកទើបតែបានស្គាល់លោក ឈុត វុទ្ធី នៅពេលដែលលោកវុទ្ធីលាចាកលោកនេះទេ តែអ្វីដែលជម្រុញឲ្យលោកនាគព័ន្ធចូលធ្វើការបរិស្ថានបន្តនេះគឺក្តេរ៍ឈ្មោះ និងការលះបង់របស់លោក ឈុត វុទ្ធី ដែលបានជម្រុញឲ្យរូបលោកចូលធ្វើការខាងបរិស្ថាននេះ លោកបានបន្ថែមថាការងារដែលលោកធ្វើបន្តនេះគឺលោកធ្វើរហូតដល់ដង្ហើមចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។
លោកថា៖ «ក៏ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៣ ខ្ញុំតែងតែចូលរួមក្នុងការការពារព្រៃឈើ ដូចជានៅតំបន់អារ៉ែង គេទៅចាប់ពួកខ្ញុំដាក់ទៅប៉ុន្មានម៉ោងនៅខេត្តកោះកុងហ្នឹង យើងបានទៅព្រៃឡង់សហគមន៍ក្បាលខ្លា បានពន្យលណែនាំសហគមន៍ឲ្យមានភាពតស៊ូឲ្យមានភាពរឹងមាំ ពេលដែលយើងចេះសាមគ្គីគ្នា គ្រប់សហគមន៍ទាំងអស់យើងគេធ្វើយើងមិនបានទេ។ គេគិតថាលុយវាសំខាន់ណាស់ វាសំខាន់ជាងប្រទេសជាតិ វាសំខាន់ជាងបរិស្ថាន នោះជាភាពខ្សោយរបស់យើង បើសិនជាយើងគិតថាលុយវាមិនមែនជារឿងធំទេ រឿងដែលធំបំផុតនោះគឺ បាត់បង់ព្រៃឈើ បាត់បង់ជីវភាពគ្រួសារ និងបាត់បង់អាយុជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើង»។
ក្នុងសំឡេងរាងរឹងៗបន្តិចដោយសារជាខ្មែរធំដឹងក្តីនៅបរទេស អ្នកស្រាវជា្រវផលិតឯកសារវីដេអូពីធម្មជាតិកញ្ញា ម៉ម កល្យាណី ហៅការលះបង់របស់លោក ឈុត វុទ្ធី គឺដើម្បីការពារប្រជាជនកម្ពុជា ការពារធនធានធម្មជាតិកម្ពុជា។ កញ្ញាថាឈាមរបស់លោក ឈុត វុទ្ធី ទោះបីជាហូរចេញក្រៅខ្លួនរបស់លោកធ្លាក់ចុះដល់ដីក៏ពិតមែន តែឈាមដែលស្រលាញ់បរិស្ថាននោះកំពុងស្ថិតក្នុងខ្លួនអ្នកដែលស្រលាញ់បរិស្ថានទាំងអស់ ដែលតែងតែទន្ទិញប្រាប់អ្នកទាំងនោះថាកុំឲ្យខ្លាចក្នុងកិច្ចការរពបរិស្ថាននេះ។
កញ្ញាថា៖ «ខ្ញុំអត់ដែលបានធ្វើការជាមួយគាត់សោះប៉ុន្តែឈាមរបស់គាត់បានជ្រាបចូលក្នុងឈាមខ្ញុំ ពីព្រោះខ្ញុំបានចូលទៅក្នុងព្រៃឈើគាត់ ខ្ញុំឥឡូវកំពុងថតកុនឯកសារនៅក្នុងព្រៃឈើគាត់ស្លាប់នៅក្នុង អញ្ចឹងឈាមរបស់គាត់ហូរទៅក្នុងឈាមខ្ញុំដែរ ហូរទៅក្នុងឈាមរបស់ប្អូន ហូរទៅក្នុងឈាមទាំងអស់គ្នាឲ្យតែយើងស្រលាញ់ព្រៃឈើ ឲ្យតែយើងស្រលាញ់ទឹកដី គាត់ប្រាកដជាពាក់ព័ន្ធជាមួយយើងហើយ យើងត្រូវគិតចឹង កុំឲ្យគិតថាគាត់ផ្សេង យើងផ្សេង យើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែរួមគ្នា សុទ្ធតែជាកូនរបស់ធម្មជាតិ កូនខ្មែរ យើងកូនទឹកដីខ្មែរ ចឹងបើយើងអត់ការពារទឹកដីព្រៃឈើដូចលោកឈុត វុទ្ធី យើងមិនមែនកូនខ្មែរទេ»។
សំណុំរឿងឃាតកម្មលើលោក ឈុត វុទ្ធី ត្រូវបានតុលាការបិទបញ្ចប់ដោយអះអាងថាអ្នកដែលបាញ់សម្លាប់លោក ឈុត វុទ្ធី នោះគឺមន្ត្រីអាវុធហត្ថខេត្តកោះកុងម្នាក់ឈ្មោះ អ៊ិន រតនា ដែលត្រូវមន្ត្រីស៊ើបអង្កេតរបស់រដ្ឋាភិបាលអះអាងថាបានបាញ់សម្លាប់ខ្លួនឯង ក្រោយពីបាញ់សម្លាប់លោក ឈុត វុទ្ធី។
ទោះជាយ៉ាងណាសម្រាប់យុវជនដែលមករំលឹកខួបពីការបាញ់សម្លាប់ លោក ឈុត វុទ្ធីនេះថាពួកគេមិនសុខចិត្តទៅនឹងការបិទបញ្ចប់សំណុំរឿងនេះទេដោយថាវាអយុត្តិធម៌។
កញ្ញា ម៉ម កល្យាណី និយាយថាការបិទសំណុំរឿងនេះវាមិនត្រឹមតែអយុត្តិធម៌សម្រាប់លោកវុទ្ធីទេ វាជារឿងអយុត្តិធម៌សម្រាប់ទឹកដី ព្រៃឈើ និងប្រជាពលរដ្ឋដែលស្រលាញ់បរិស្ថាន។
កញ្ញាកល្យាណី៖ «ពេលនេះយើងអត់ទាន់បានស្វែងរកយុត្តិធម៌។ ពីព្រោះនៅក្នុងពេលហ្នឹង នៅតែមានអ្នកបំផ្លាញព្រៃឈើនៅតែមានអ្នកបំផ្លាញទឹកដី អញ្ចឹងពីថ្ងៃហ្នឹងទៅមុខទៀតណា បើយើងនៅតែបំផ្លាញព្រៃឈើ យើងក៏នៅតែអត់មានយុត្តិធម៌ដែរ មិនគ្រាន់តែយុត្តិធម៌សម្រាប់លោក ឈុត វុទ្ធី ទេយុត្តិធម៌សម្រាប់ព្រៃឈើហើយទឹកដីដែលលោកឈុត វុទ្ធីដែលកំពុងតែការពារ»។
ចំថ្ងៃខួប៥ឆ្នាំនៃការស្លាប់របស់លោកវុទ្ធីនេះអង្គការ Global witness បានចេញអត្ថបទមួយដែលមានចំណងជើងថា «ប្រាំឆ្នាំចាប់ពីឃាតកម្មលើមិត្តរបស់យើងគឺលោក ឈុត វុទ្ធី» ដែលបានរៀបរាប់ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងនៅ Global witness នៅថ្ងៃដែលមានឃាតកម្មលើលោកវុទ្ធី។ ថ្ងៃនោះជាថ្ងៃដែលបុគ្គលិកនៃ Global Witness ឡើងថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំធំបំផុតមួយនៅធនាគាពិភពលោក ខណៈដែលថ្លែងនោះសំឡេងរបស់អ្នកថ្លែងសន្ទរកថាបានបែកប្រែតក់ស្លុត និងធ្វើឲ្យស្ថានភាពជ្រួលឡើងក្នុងបន្ទប់សន្ទរកថា ហើយការស្លាប់របស់លោកឈុត វុទ្ធីត្រូវបានពិភពលោកឮនៅពេលនោះដែរ។
អង្គការអន្តរជាតិមួយនេះបានសន្យាថាខ្លួននឹងមិនបោះបង់ចោលអ្នកការពារបរិស្ថាន និងដីធ្លីឡើយ ខ្លួននៅតែរកផ្លូវសម្រាប់ពាំនាំនូវការតស៊ូរបស់ពួកគេទៅកាន់ពិភពលោក និងទាមទារនូវចំណាត់ការមួយពីពិភពលោកដើម្បីការពារសកម្មជនបរិស្ថានដទៃទៀតដែលខំតស៊ូដើម្បីបុព្វហេតុការពារផែនដីរបស់យើងនេះ៕