ទីបំផុតទៅ លទ្ធផលផ្លូវការនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ត្រូវបានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. ប្រកាសឲ្យដឹងជាសាធារណៈហើយ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ដោយទាំងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង សុទ្ធតែបានសាទរចំពោះលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះ។
មិនមែនតែគណបក្សនយោបាយធំៗទាំងពីរទេដែលទទួលស្គាល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះ សូម្បីតែក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមកពីភាគីសង្គមស៊ីវិល ក៏បានកោតសរសើរដល់ដំណើរការ ឬការប្រព្រឹត្តទៅនៃការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែមិថុនានេះផងដែរ។ ពួកគេមើលឃើញថា ការបោះឆ្នោតនេះល្អប្រសើរជាងការបោះឆ្នោតមុនៗ ដែលបញ្ចប់ទៅជាមួយភាពចម្រូងចម្រាស់ច្រើន។
និយាយជារួម ការបោះឆ្នោតនេះមានភាពល្អប្រសើរច្រើនណាស់ វាលើកលែងបញ្ហាសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការ ដែលនៅតែមិនត្រូវបានធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងសោះ បើធៀបទៅនឹងការបោះឆ្នោតមុនៗ។ គ.ជ.ប. បានប្រកាសថា សន្លឹកឆ្នោតជាង ១៣ម៉ឺន ៣ពាន់សន្លឹក ត្រូវបានចាត់ទុកជាសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការ ដែលចំនួននេះច្រើនជាងសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ ប្រហែល ៣ម៉ឺនសន្លឹក និងខុសពីសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ ប្រហែលជាង ២ម៉ឺនសន្លឹក។
និយាយជារួមទៅ ការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំឡើងដោយ គ.ជ.ប. ថ្មី ត្រូវបានភាគីនានាមើលឃើញ និងទទួលស្គាល់ថាល្អប្រសើរ ប៉ុន្តែ វាទាស់ត្រង់បញ្ហាសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនេះ ដែលនៅតែបន្តកើតមានក្នុងរង្វង់ពី ១០ម៉ឺន ទៅជាង ១៣ម៉ឺនសន្លឹក នៅក្នុងការបោះឆ្នោតចំនួន ៣លើកចុងក្រោយមកនេះ។ វាជំរុញឲ្យមានការជជីកសួរថា តើបញ្ហានេះនឹងត្រូវដោះស្រាយយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីធានាថា ចំនួនសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនឹងត្រូវបានកាត់បន្ថយទៅដល់កម្រិតទាបបំផុតតាមតែអាចធ្វើទៅបាន សម្រាប់ការបោះឆ្នោតលើកក្រោយៗទៀត?
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា បានបង្ហាញនូវទស្សនៈរបស់ពួកគេថា សន្លឹកឆ្នោតមួយសន្លឹករបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈរបស់គាត់ក្នុងការជ្រើសរើសគណបក្សនយោបាយណាមួយ ឬមេដឹកនាំណាម្នាក់ ឲ្យដឹកនាំសហគមន៍មួយ ឬក៏ប្រទេសមួយ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលសន្លឹកឆ្នោតរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ ត្រូវបានចាត់ទុកមិនបានការ នោះវាស្ដែងឲ្យឃើញថា ឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់នោះ មិនត្រូវបានបង្ហាញនោះឡើយ។
នាយកប្រតិបត្តិការអង្គការនិកហ្វិក លោក សំ គន្ធាមី បង្ហាញនូវការសង្កេតរបស់លោកថា និយាយជារួម សន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនេះ កើតចេញពីកម្រិតយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋផ្ទាល់។ ប៉ុន្តែ និយាយដោយឡែក លោកសង្កេតឃើញថា សន្លឹកឆ្នោតមិនបានការភាគច្រើន អាចកើតចេញពីពលរដ្ឋមានវ័យចំណាស់ ពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់ជនបទដាច់ស្រយាល និងក្រុមពលរដ្ឋដែលទើបគ្រប់អាយុបោះឆ្នោត។
លោក សំ គន្ធាមី ពន្យល់ថា៖ “ប្រភេទពលរដ្ឋ យើងសង្កេតឃើញច្រើនមនុស្សមានវ័យចំណាស់ ពួកគាត់ចាស់ៗមិនបានចាប់អារម្មណ៍ ហើយពួកគាត់អត់បានទទួលព័ត៌មានពីរឿងការគូសន្លឹកឆ្នោតទេ។ អញ្ចឹងពួកគាត់ចេះតែគូសទៅ ហើយជួនកាលគូសខុសកន្លែង ក្រៅប្រអប់ក្រៅអីអញ្ចឹងទៅណា អាហ្នឹងហើយជាផលវិបាក ហើយនិងអ្នកដែលទើបបោះឆ្នោតលើកដំបូង លើកទីមួយបាទ! អ្នកទាំងនោះក៏អត់គិតស្មានដល់ថា សន្លឹកឆ្នោតដែលពួកគាត់គូសទៅវាខុសនីតិវិធីទៅ វាទៅជាអត់បានការ”។
មិនមែនតែកត្តាពលរដ្ឋតែមួយមុខទេ សម្រាប់មន្ត្រីផ្នែកច្បាប់នៃអង្គការខុមហ្វ្រែល លោក យឿង សុធារ៉ា ជឿថា វាក៏ពាក់ព័ន្ធនឹងសមត្ថភាពរបស់មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតផងដែរ។ ដោយមិនសន្និដ្ឋានជារួមនោះ លោក សុធារ៉ា បានសំដៅដល់សមត្ថភាពរបស់មន្ត្រីមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ ជាពិសេស មន្ត្រីដែលទើបត្រូវបានជ្រើសរើស និងមិនធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការងារបោះឆ្នោតកាលពីមុន។
សម្រាប់កត្តា គ.ជ.ប. នេះ លោក សុធារ៉ា ក៏ជឿជាក់ផងដែរថា វាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវិសាលភាពនៃការផ្សព្វផ្សាយរបស់ គ.ជ.ប. ទៅកាន់ពលរដ្ឋទូទៅ តាមរយៈគ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់។
លោក យឿង សុធារ៉ា បញ្ជាក់ថា៖ “គ.ជ.ប. ខ្លួនគាត់ មន្ត្រីរបស់គាត់ ហាក់ដូចជាអនុវត្តពីរផ្សេងគ្នា អាចថាមកពីបញ្ហាការបណ្ដុះបណ្ដាលគាត់ ដោយសារគាត់បណ្ដុះបណ្ដាលតែមួយថ្ងៃ។ អញ្ចឹងធ្វើឲ្យមន្ត្រីរបស់គាត់ប្រឈមនឹងបញ្ហាក្នុងការកំណត់សន្លឹកឆ្នោតបានការ ឬមិនបានការនៅក្នុងការិយាល័យដែលគាត់ទទួលខុសត្រូវហ្នឹង”។
ក្រៅពីបញ្ហាកម្រិតយល់ដឹង កត្តាពាក់ព័ន្ធនឹង គ.ជ.ប. ផ្ទាល់នោះ លោក សុធារ៉ា ក៏បានចង្អុលបង្ហាញផងដែរទៅលើបញ្ហាអនក្ខរកម្មរបស់ពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ជនបទ ជាពិសេសក្នុងចំណោមពលរដ្ឋមានវ័យចំណាស់។
យោងតាមរបាយការណ៍អង្គការយូណេស្កូកាលពីឆ្នាំ២០១៤ បង្ហាញថា អត្រាអក្ខរកម្មនៅក្នុងចំណោមពលរដ្ឋកម្ពុជាមានអាយុចាប់ពី ១៥ឆ្នាំឡើង មានកម្រិត ៧៩.៧ភាគរយ ពោលគឺខ្ពស់តែជាងប្រទេសឡាវប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ បែរជាទាបជាងប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន សូម្បីតែប្រទេសភូមា។
ងាកទៅបញ្ហាសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការវិញ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតកម្ពុជា សុទ្ធតែគាំទ្រឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូររបៀបនៃការគូសសន្លឹកឆ្នោត ដើម្បីធានាថា ចំនួនសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការរបស់ពលរដ្ឋ នឹងធ្លាក់ចុះកាន់តែទាបបំផុតតាមតែអាចធ្វើទៅបាន នៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រោយៗ ជាពិសេសការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខនេះ។
លោក សំ គន្ធាមី ផ្ដល់ជាទស្សនៈរបស់លោកថា គ.ជ.ប. គួរតែផ្ដល់ជម្រើសនៃការគូសសន្លឹកឆ្នោតលើសពីគំនូសសញ្ញាមួយ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលខ្វះការយល់ដឹង និងកម្រិតចំណេះដឹងទាប។ បន្ថែមពីលើនេះ លោក សំ គន្ធាមី ផ្ដល់ជាមតិឲ្យ គ.ជ.ប. ជំរុញការអប់រំដល់អ្នកបោះឆ្នោត ជាពិសេសអ្នកបោះឆ្នោតមានវ័យចំណាស់។
លោក សំ គន្ធាមី មានប្រសាសន៍ថា៖ “ទី១ កត្តាអប់រំអ្នកបោះឆ្នោត អប់រំគាត់របៀបគូសសន្លឹកឆ្នោត ពីព្រោះអី អ្នកបោះឆ្នោត អ្នកខ្លះចាស់ៗ គាត់មិនសូវបានយល់ច្បាស់ពីរបៀបគូស។ ដល់អញ្ចឹង គាត់ចេះតែគូសកន្លែងផ្សេង។ គេឲ្យគូស តែគាត់សរសេរអីអញ្ចឹង។ ហ្នឹងហើយជាកត្តាអប់រំអ្នកបោះឆ្នោតពីរបៀបគូសសន្លឹកឆ្នោត គឺជាកត្តាសំខាន់មួយ ដើម្បីកាត់បន្ថយសន្លឹកឆ្នោតអត់បានការ”។
សម្រាប់លោក យឿង សុធារ៉ា វិញ លោកស្នើឡើងនូវជម្រើសមួយថ្មី នោះគឺការប្រើប្រាស់ត្រាមានសញ្ញាគំនូសរួចជាស្រេច ដែលលោកប្រាប់ថា វាត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅកូរ៉េខាងត្បូង។
គំនិតនេះក៏ទទួលបានការសាទរពីលោក សំ គន្ធាមី ផងដែរ ដោយលោកបន្ថែមថា ត្រាបោះឆ្នោតនោះក៏ត្រូវបានលោកឃើញប្រើនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រទេសភូមាផងដែរ។
ទាំងលោក សំ គន្ធាមី និងលោក យឿង សុធារ៉ា ជឿជាក់ថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើការងារលើកិច្ចការបោះឆ្នោត នឹងស្នើទៅ គ.ជ.ប. ឲ្យផ្លាស់ប្ដូររបៀបគូសលើសន្លឹកឆ្នោត ដើម្បីធានាថា សន្លឹកឆ្នោតមិនបានការធ្លាក់ចុះដល់ចំនួនតិចបំផុតតាមតែអាចធ្វើទៅបាន៕
