បញ្ហាបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេស បានលេចធ្លោជាថ្មីម្ដងទៀតនៅលើបណ្ដាញសារព័ត៌មាន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មកនេះ បន្ទាប់ពីរបាយការណ៍មួយរបស់ធនាគារពិភពលោក បានចេញផ្សាយថា បំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេស មានចំនួនដល់ទៅជិត ១ម៉ឺនលានដុល្លារ ហើយតួលេខបំណុលកម្ពុជា បានកើនឡើងដល់ទៅជិត ៤០០ភាគរយ នៅក្នុងរយៈពេល ១៥ឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះ។
សម្រាប់តួលេខបំណុលជិត ១ម៉ឺនលានដុល្លារនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានចេញមកបដិសេធកាលពីសប្ដាហ៍មុននេះ ហើយអះអាងថា បំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេសមានចំនួនត្រឹមតែ ៥ពាន់ ៦រយលានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ហើយក្រៅពីនោះ សុទ្ធតែជាបំណុលដែលខ្ចីដោយវិស័យឯកជន។
ក្រៅពីរបាយការណ៍ចេញដោយធនាគារពិភពលោក និងការបកស្រាយពីខាងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុហើយនោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏បានលើកឡើងផងដែរអំពីបញ្ហាបំណុល។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនបានលើកឡើងអំពីតួលេខបំណុលសរុបដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេសនោះឡើយ ប៉ុន្តែ លោកបាននិយាយដល់បំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់អាមេរិកតាំងពីជាង ៤០ឆ្នាំមុន ពោលគឺបំណុលដែលអតីតរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ បានខ្ចីពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន បានលើកឡើងពីបញ្ហាបំណុលនេះនៅក្នុងឱកាសថ្លែងសុន្ទរកថាបើកព្រឹត្តិការណ៍បុណ្យសមុទ្រ នៅឯខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូនេះ ដោយលោករំពឹងថា រដ្ឋាបាលថ្មីរបស់អាមេរិក នឹងពិចារណាលុបចោលបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់តាំងពីសម័យលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ មេដឹកនាំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ទទួលបានការគាំទ្រពីអាមេរិក។
លោក ហ៊ុន សែន៖ “ខ្ញុំសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ នឹងពិចារណាអំពីបំណុលដែលកម្ពុជាបានជំពាក់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងជំនាន់សាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់។ តើគួរត្រូវលុបបំណុលនេះឬទេ? យើងខ្ញុំពិបាកក្នុងការពន្យល់ទៅប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យទទួលស្គាល់បំណុលដែលទិញគ្រាប់បែក និងគ្រាប់កាំភ្លើងមកសម្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជា។ […] តើត្រូវផ្ដល់ជំនួយយ៉ាងណា? យ៉ាងហោចបំផុត លុបចោលបំណុលដែលរបប លន់ នល់ បានជំពាក់នៅក្នុងអតីតកាល ដែលគេហៅថា បំណុលកខ្វក់ដែលចាំបាច់ត្រូវលុប”។
ខណៈដែលបញ្ហាបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេស បានលេចធ្លោឡើងវិញនៅលើបណ្ដាញសារព័ត៌មាន និងត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងជាសាធារណៈជាថ្មីម្ដងទៀតនោះ វាជំរុញឲ្យមានការជជីកសួរថា តើកម្ពុជាគួរតែបំពេញកាតព្វកិច្ចសងបំណុលទៅអាមេរិកឬយ៉ាងណា?
ការពិតទៅ បញ្ហាបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់អាមេរិកនេះ មិនមែនទើបត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកឡើងជាលើកទីមួយនោះឡើយ។ បញ្ហានេះ បានក្លាយជាប្រធានបទចរចារគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអាមេរិក យ៉ាងហោចណាស់តាំងពី ១០ឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រទេសទាំងពីរមិនទាន់ឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាបំណុលនេះទេ នោះក៏ដោយសារតែកម្ពុជាទាមទារឲ្យអាមេរិលលុបចោលបំណុលនេះ ឬក៏យ៉ាងហោចណាស់បង្វែរវាទៅជាជំនួយសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍ទៅវិញ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានលើកជាសំណើបែបនេះជាមួយហេតុផលថា កម្ចីដែលអាមេរិកផ្ដល់ទៅរដ្ឋាភិបាលលោក លន់ នល់ គឺជាបំណុលកខ្វក់ និងបង្កវិនាសកម្មលើអាយុជីវិតពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលបន្សល់ទុកដោយអាមេរិក។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា៖ “មិនមែន ប៉ុល ពត កើតឡើងដោយឯកឯងទេ បើសិនអាមេរិកមិនទម្លាក់សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ។ ច្បាស់លាស់ សង្គ្រាមមិនបានបង្កើតនៅកម្ពុជា ហើយពួក ប៉ុល ពត ក៏គ្មានវាសនានឹងឡើងកាន់អំណាចនោះទេ។ ដូច្នេះ តើអាមេរិកត្រូវទទួលពានរង្វាន់ណូបែល ឬក៏ត្រូវទទួលយកទៅកាត់ទោសនៅតុលាការអន្តរជាតិ ស្ដីពីការបង្កើតសោកនាដកម្ម? សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា តើគេត្រូវឆ្លើយតបយ៉ាងណានៅចំពោះអ្វីដែលបានកើតឡើងកាលពីពេលមុន ហើយប៉ះពាល់ដល់កម្ពុជា”។
សម្រាប់សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានគាំទ្រជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចំពោះបញ្ហាបំណុលនេះ ហើយក៏ចង់ឃើញបញ្ហាបំណុលនេះបញ្ចប់ទៅដោយអាមេរិកបង្វែរវាទៅជាជំនួយមនុស្សធម៌សម្រាប់អភិវឌ្ឍវិស័យសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលលោកយល់ថា ដើម្បីកែលម្អទំនាក់ទំនង និងព្យាបាលមុខរបួសនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ មិនខុសពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះឡើយ លោក សុខ ទូច បានបន្ទោសទៅលើរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកកាលជំនាន់ទសវត្សរ៍ ១៩៧០ ដែលបានបញ្ជាឲ្យទាហានអាមេរិក ទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទឹកដីកម្ពុជា និងសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមនៅក្នុងប្រទេសនេះ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០។
លោក សុខ ទូច៖ “ខ្ញុំចង់និយាយថា បំណុលហ្នឹងឲ្យរុញទៅជាលក្ខណៈមនុស្សធម៌វិញ ដូចជាធ្វើ យើងដឹងហើយថា ប្រទេសកម្ពុជាមាន ៣ (ផ្នែកសំខាន់ៗ) ទី ១ ជាប្រទេសកសិកម្ម អាចរុញទៅធ្វើជាប្រឡាយទឹក ធ្វើជាអីអីចឹងទៅ។ ទី ២ យើងមើលវិស័យសុខាភិបាល ដែលវាធ្លាក់ចុះ ហើយទី ៣ យើងដឹងហើយថា អាមេរិកវាទម្លាក់គ្រាប់បែក បានកម្ទេចច្រើនផ្នែកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក៏ដូចជាធម្មជាតិ អីចឹងអាចទៅលើបរិស្ថាន។ យើងអាចបង្វែរទៅអីចឹង ប្រសិនអាច។ ខ្ញុំគាំទ្រឲ្យបង្វែរការជាប់ (បំណុល)ហ្នឹង ទៅជាមនុស្សធម៌វិញ ដើម្បីផ្សះផ្សានូវអ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើមកលើប្រទេសកម្ពុជា ហើយយើងនឹងប្រែក្លាយចំណងបំណុលនេះ ទៅជាចំណងមិត្តភាព ក្លាយទៅជាចំណងមនុស្សធម៌ និងក្លាយទៅជាបរិស្ថាន ឲ្យកាន់តែមានការរីកចម្រើននៅក្នុងដៃគូទំំនាក់ទំនងរបស់អាមេរិក និងកម្ពុជា”។
សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកវិញ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ នៅតែទាន់ធ្វើឆ្លើយតបយ៉ាងណាចំពោះសំណើពីភាគីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះឡើយ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងជំនួបចរចាររយៈពេល ១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ភាគីអាមេរិកមិនឯកភាពទៅនឹងការលុបបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់ខ្លួននោះឡើយ បើទោះបីជាភាគីកម្ពុជាលើកឡើងនូវទឡ្ហីករណ៍ដែលអាមេរិកខាងលើក៏ដោយ។
នៅក្នុងកំណត់ហេតុកាទូតកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០០៨កន្លងមក អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក Joseph A. Mussomeli បានលើកឡើងពីកាតព្វកិច្ចបន្តនៃរដ្ឋាភិបាលថ្មីបន្តពីរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសកូនបំណុល ចំពោះប្រទេសម្ចាស់បំណុល ដោយផ្អែកតាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។ បើតាមអ្វីដែលលោក Joseph រាយការណ៍ប្រាប់ទៅក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនាពេលនោះ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកយល់ថា ការបង្កើតកម្មវិធីលុបបំណុលសម្រាប់ប្រទេសមួយដែលមានលទ្ធភាពសង តែមិនមានឆន្ទៈសងបំណុលនោះ វានឹងបង្កើឲ្យមានគំរូមិនល្អសម្រាប់ប្រទេសដទៃទៀត ដែលជួបប្រទះស្ថានភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងកម្ពុជា។
បើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកឡើងពីករណីដែលអាមេរិកបានបង្វែរបំណុលដែលវៀតណាមជំពាក់ខ្លួនទៅជាជំនួយក៏ដោយ ក៏អាមេរិកបកស្រាយថា នោះក៏ដោយសារតែវៀតណាមបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី ក្នុងការចាប់ផ្ដើមសងបំណុលទៅអាមេរិកវិញ មុននឹងសភាអាមេរិកសម្រេចបង្វែរថវិកា ៤០ភាគរយនៃបំណុលដែលវៀតណាមជំពាក់អាមេរិក ចូលទៅក្នុងមូលនិធិអប់រំវៀតណាមវិញ។
ដោយងាកទៅគិតអំពីគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិវិញ លោក សុខ ទូច បានទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជាពិតជាជាប់កាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិក្នុងនាមជាប្រទេសកូនបំណុល ត្រូវសងបំណុលទៅប្រទេសម្ចាស់បំណុល។
លោក សុខ ទូច៖ “ជាក្រឹត្យក្រម ប្រទេសណាក៏ដោយ រដ្ឋមួយដែលបានខ្ចីលុយពីរដ្ឋាភិបាលមួយ រដ្ឋនោះមានកាតព្វកិច្ចត្រូវតែសង នៅក្នុងរយៈពេលណាមួយ ឬនៅពេលប្រទេសនោះមានការរីកចម្រើន ពីព្រោះយើងខ្ចីគេ យើងត្រូវតែសងគេ។ យើងមានកាតព្វកិច្ច យើងមិនអាចគេចវេសពីកាតព្វកិច្ចទេ។ ប្រសិនបើយើងគេចវេស យើងទៅខ្ចីបំណុលគេថ្ងៃក្រោយ គេមិនផ្ដល់ឲ្យយើងទេ”។
ចំណែកឯអតីតឧបការីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក លោក Joseph Yun ដែលបានមកជជែករឿងបំណុលជាមួយកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១០កន្លងមក បានលើកឡើងថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាមិនសងបំណុលត្រឡប់ទៅអាមេរិកវិញ វាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសនេះ និងធ្វើឲ្យប្រទេសនេះ ពិបាកចូលទៅប្រើប្រាស់ប្រភពហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិនានា៕
