ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកឲ្យដឹងថា សហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងផ្ដាច់ជំនួយ មកកម្ពុជាស្ទើរតែទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
ឯកសារចំនួន១៥ទំព័រស្ដីពីថវិការបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយដោយគេហទំព័រ «គោលនយោបាយការបរទេស» កាលពីថ្ងៃទី២៤មេសាឆ្នាំ២០១៧ បង្ហាញថា អាមេរិកគ្រោងកាត់ផ្ដាច់ជំនួយធំៗចំនួន២ ដែលតែងផ្ដល់ឲ្យកម្ពុជា គឺផ្ដាច់ «ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍» ដល់កម្រិតសូន្យនៅឆ្នាំ២០១៨ ដែលធ្លាក់ចុះពីចំនួន ៣៤,៥លានដុល្លារនៃកម្រិតចំណាយពិតប្រាកដ នៅឆ្នាំ២០១៦។ ចំណែក «មូលនិធិគាំទ្រសេដ្ឋកិច្ច» ក៏ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីកម្ពុជាមួយរយភាគរយផងដែរ គឺធ្លាក់ចុះពី៨លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០១៦។
បើតាមឯកសារដដែលនោះ ចំពោះ «កម្មវិធីសុខភាពពិភពលោក» ដែលគាំទ្រដោយក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ក៏ត្រូវបានកាត់បន្ថយ១៨,៣ភាគរយ ខណៈជំនួយគាំទ្រដោយ USAID ក៏ត្រូវបានកាត់បន្ថយ ៣៧,៤ភាគរយ តាំងពីឆ្នាំ២០១៦។
បើតាមឯកសារដែលត្រូវបានផ្សាយលើគេហទំព័រគោលនយោបាយការបរទេស ការកាត់ផ្ដាច់ជំនួយទាំងនេះ គឺកើតចេញពីសំណើរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ កាលពីខែមិនាឆ្នាំ២០១៧ ដែលចង់កាត់បន្ថយជំនួយអាមេរិកប្រមាណ១ភាគ៣ដល់បណ្ដាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ។
បណ្ឌិតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច លោក គី សេរីវឌ្ឍន៍ វិភាគថា ការដែលអាមេរិកប្រកាសផ្តាច់ជំនួយមកកម្ពុជានេះ មិនមែនមកពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកឬអាមេរិកខ្វះលុយនោះទេ។ តែលោកយល់ថា ការដែលរដ្ឋបាលថ្មីរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ប្រកាសផ្តាច់ជំនួយនេះគឺជាសម្ពាធមួយលើការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។ លោកថា «រឿងនេះខ្ញុំគិតថា រឿងជំនួយអាមេរិកមកស្រុកខ្មែរវាមិនមែនជារឿងដ៏ធំសម្រាប់អាមេរិកទេ។ ចឹងអាមេរិកមិនប្រកាសថាផ្តាច់ជំនួយលើប្រទេសដទៃទេ ផ្តាច់ជំនួយតែកម្ពុជា។ មានន័យថាអាមេរិកគឺក្លេនយោបាយសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជានេះឯង…»។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលោក សុខ ឥសាន យល់ថា ការកាត់ផ្ដាច់ជំនួយនេះជាសិទ្ធិសម្រេចរបស់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកដោយលោកថាវាមិនប៉ះពាល់អ្វីដល់ទំនាក់ទំនងល្អរបស់ប្រទេសទាំងពីរទេ។ លោកបន្ថែមថា ការកាត់ផ្ដាច់ជំនួយនេះអាចប៉ះពាល់ខ្លះដែរដល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងមន្ដ្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ដែលទទួលផលប្រយោជន៍ពីគម្រោងទាំងនោះ។
សម្រាប់ លោក គី សេរីវឌ្ឍន៍ យល់ផ្សេងពីនេះ។ លោកថា «ខ្ញុំយល់ថា កាលណាគេនិយាយពីជំនួយក្នុងគោលបំណងអី? ជំនួយក្នុងគោលបំណងជួយឲ្យប្រទេសមួយមានការរីកចម្រើន។ ចឹងជំនួយណាក៏បានដល់ប្រជាជនខ្មែរដែរ។វាមិនប៉ះពាល់រដ្ឋ តែវាប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសទាំងមូល»។
មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលខ្លះទៀត បានបកស្រាយថា ការដែលអាមេរិកផ្តាច់ជំនួយគឺដោយសារតែកម្ពុជាមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចំរើនហើយ។
លោក គី សេរីវឌ្ឍន៍ យល់ស្របលើការលើកឡើងនេះតែលោកថា បើទោះជាកម្ពុជារក្សាបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរង្វង់៧%មួយឆ្នាំតែថាកម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវការជំនួយបន្ថែមមិនអាចខ្វះបានទេ។ លោកថា «ទោះជាកម្ពុជាមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមែនប៉ុន្តែជំនួយអាមេរិកត្រូវការចាំបាច់ព្រោះអាមេរិកចាត់ទុកថា កម្ពុជាមិនទាន់មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សត្រឹមត្រូវ។ សមត្ថភាពមន្រ្តីរាជការនៅមានការខ្វះខាត ហើយជំនួយអាមេរិកជាច្រើនគឺជួយលើការពង្រឹងសមត្ថភាពរាជការ និងជំរុញការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោក ឱក សេរីសុភក្តិ៍ អ្នកឯកទេសខាងអភិបាលកិច្ច យល់ថា ការដែលអាមេរិកប្រកាសជាមុនថាខ្លួននឹងផ្តាច់ជំនួយនេះ គឺជាឱកាសមួយដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាចបើកការចរចាក្នុងលក្ខខណ្ឌណាមួយដើម្បីបានការផ្តល់ជំនួយបន្តទៀត។
លោកថា «បើសិនជាគេចង់ផ្តាច់គេផ្តាច់ភ្លាមទៅ អាហ្នឹងបានថាជំហររបស់គេវាសម្រេចហើយ។ប៉ុន្តែការដែលគេដាក់ថេរវេលា បានសេចក្តីថាដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យមានការចរចា។បើសិនជាយើងយល់ថាជំនួយហ្នឹងវាមានប្រយោជន៍សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់យើង ហ្នឹងរដ្ឋាភិបាលយើងចរចាជាមួយគេឡើងវិញទៅ…»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី៦ខែមេសានេះ បានអះអាងថា កម្ពុជានៅតែបន្តខ្ចីប្រាក់ពីមហាមិត្តចិន យកមកកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធស្ពាន ថ្នល់ ដោយថាប្រាក់កម្ចីពីមហាអំណាចមួយនេះ ស្រួលចាត់ចែងតាមតម្រូវការ ខណៈជំនួយនានាពីប្រទេសលោកសេរី បានដាក់លក្ខខណ្ឌឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងចាយវាយត្រូវមានតម្លាភាព។
លោក ឱក សេរីសុភក្តិ៍ មានប្រសាសន៍ថា បើទោះជារដ្ឋាភិបាលអាងលើជំនួយប្រទេសដទៃក្រៅពីអាមេរិកក៏ដោយប៉ុន្តែលោកថាកម្ពុជាមិនអាចងាកចេញពីការទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មបានទេ។
លោកថា«ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅក្នុងតំបន់ហើយនឹងសកលលោកវាទាក់ទងជំនួញ ទីផ្សារ នាំចូលផលិផលរបស់យើង។បញ្ហាការទូត បញ្ហានិន្នាការក្នុងតំបន់ រវាងអាស៊ាន…តើយើងមានការពឹងពាក់ជាសាមគ្គីភាពជាមួយនឹងអាមេរិកចឹងឬទេ? ហ្នឹងទាល់តែមើលទៅទៀត មិនមែនតែទិដ្ឋភាពជំនួយតែមួយមុខទេ»។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ លើកឡើងថា ទោះបីចំនួនទឹកប្រាក់នៃជំនួយមិនមានទំហំច្រើនក្ដី ប៉ុន្ដែលោកថា ការកាត់ផ្ដាច់នេះអាចប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងការទូតប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបន្ដថា កម្ពុជាក៏អាចរងផលប៉ះពាល់ផ្សេងទៀតដែរ ដោយលោកថា ប្រសិនបើប្រទេសផ្សេងទៀតដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត យកលំនាំតាមអាមេរិក ដោយកាត់ផ្ដាច់ជំនួយរបស់ពួកគេមកកាន់កម្ពុជា។
លោកថា៖ «បើយើងមើលទៅលើទៅប្រាក់នេះ វាមិនច្រើនទេ ប៉ុន្ដែបើនិយាយអំពីការខូចទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក ជាចំណុចមួយគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដែរដល់តម្រូវការមួយចំនួន ដែលក្រុមគោលដៅនៃគម្រោងទាំងអស់នេះ កំពុងតែប្រើប្រាស់។ ផលប៉ះពាល់ផ្សេងទៀត បើសិនជាអាមេរិក ហើយនិងដៃគូផ្សេងៗ នៅអឺរ៉ុបគេនាំគ្នាធ្វើតាមអាមេរិកនោះ»។
ការប្រកាសផ្ដាច់ជំនួយដល់កម្ពុជានេះ កើតឡើងស្របពេលនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Patrick Murphy អនុរដ្ឋមន្ដ្រីការបរទេសអាមេរិកទទួលបន្ទុកកិច្ចការអាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃអង្គារ។
បើតាមឯកសារបែកធ្លាយនេះ មិនមែនតែកម្ពុជាទេដែលត្រូវបានអាមេរិកកាត់ផ្ដាច់ជំនួយដល់កម្រិតសូន្យ ប៉ុន្ដែក៏មានប្រទេសឥណ្ឌនេស៊ី ថៃ ឡាវ និងហ្វីលីពីនផងដែរ៕
