ជាថ្មីម្តងទៀត លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងជាមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចផងនោះ បានប្រតិកម្មខ្លាំងៗ ទៅនឹងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលបង្កើតឲ្យមានបន្ទប់ស្ថានការណ៍ សម្រាប់ឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោត។
ក្នុងពិធីរំឭកខួប៦៦ឆ្នាំនៃការបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី២៨ខែមិថុនា លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាត្រង់ៗ ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ឲ្យចាត់វិធានការបន្ទាន់ ទៅលើក្រុមនេះ ខណៈដែលបន្ទប់ស្ថានការណ៍បានរំសាយទៅហើយនោះ។
បន្ទប់ស្ថានការណ៍ឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត បានបង្កើតឡើងដោយក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រមាណជា៣០អង្គការ។ អង្គការទាំងនោះ ធ្វើការផ្តោតលើសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិយុវជន សិទ្ធិការងារ លើកកម្ពស់សិទ្ធិស្ត្រី ក្រុមអ្នកច្បាប់ និងអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតជាដើម។
លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាទៅលោក ស ខេង ឲ្យចាត់វិធានបន្ទាន់ទៅលើបន្ទប់ស្ថានការណ៍នេះ ដោយលោកដាក់ការសង្ស័យពីរចំនុច។ ចំនុចទី១ លោកសួរទៅលោក ស ខេង ថា តើបន្ទប់ស្ថានការណ៍បង្កើតឡើងស្របច្បាប់ឬទេ? និងទី២ លោកចោទថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍នេះអាច «ជាមូលដ្ឋានបញ្ជាគោលការណ៍នៃបដិវត្តពណ៌» ឬក៏យ៉ាងណា?
បន្ទប់ស្ថានការណ៍ ធ្លាប់រកឃើញភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើននៃការបោះឆ្នោតកន្លងទៅ ដូចជាទឹកថ្នាំជ្រលក់ដៃបម្រើឲ្យការបោះឆ្នោតអាចលាងជ្រះ បញ្ជីបោះឆ្នោតចាស់មានឈ្មោះស្ទួននិងចំនួនអ្នកបាត់សិទ្ធិបោះឆ្នោតជាដើម ។
ប៉ុន្តែក្រោយមក គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក ហ៊ុន សែន យល់ព្រមឲ្យរំលាយក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គជប ចាស់ចោល បង្កើត គជប ថ្មីតាមការទាមទាររបស់បក្សប្រឆាំង អំឡុងក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូ ចន្ថា លើកឡើងថា បើគេពិនិត្យទៅលើក្រុម អង្គការសង្ង្គមស៊ីវិលដែលបង្កើតបន្ទប់ស្ថានការណ៍ឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត លោកវិភាគថា ក្រុមអង្គការនោះ នឹងមិនទៅបង្កើតឲ្យមានបដិវត្តពណ៌ទៅផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ដូចការភ័យខ្លាច របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះទេ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំមើលជាទូទៅ ខ្ញុំហាក់ដូចជាមិនឃើញមានចំនុចណាមួយដែលថាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ជាទីតាំងមួយដែលឈានទៅធ្វើបដិវត្តពណ៌នោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាកិច្ចការ សកម្មភាពរបស់បន្ទប់ស្ថានការណ៍នោះ វាគ្រាន់តែជាការចូលរួមចំណែកជំរុញការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ឲ្យមានភាពល្អប្រសើ ក្នុងគោលដៅលើកកិត្តិយសលើកមុខមាត់ របស់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យបោះឆ្នោត។ ព្រោះកន្លងមកយើងមាន[សហគមន៍អន្តរជាតិ] ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មានការរិះគន់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាហ្នឹង មិនសុក្រឹតភាព មិនសេរីអីជាដើម»។
លោក សូ ចន្ថា លើកឡើងទៀតថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍ ជួយ គជប ច្រើន ក្នុងការជំរុញតម្លាភាព ការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ នៅពេលថ្មីៗនេះ ដូចជា យន្តការតាមដានការចុះធ្វើបញ្ជីបោះឆ្នោតថ្មី របស់ គជប ការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោត របស់គណបក្សនយោបាយ ការដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត ការតាមដានរាប់សន្លឹកឆ្នោត នឹងផ្តល់អនុសាសន៍ ឲ្យធ្វើកំណែទម្រង់លើចំនុចខ្វះខាត ដែលបានរកឃើញ ជាដើម។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយរូបនេះ វិភាគទៀតថា ការបញ្ជាឲ្យចាត់វិធានការ បន្ទប់ស្ថានការណ៍ របស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនេះ លោកថា អាចជាយុទ្ធសាស្ត្រ គំរាមថ្មីមួយទៀត ទប់ស្កាត់កុំឲ្យ គជប ទទួលយកឥទ្ធិពលពីអន្តរជាតិ ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់បន្ថែមនូវអ្វីដែលបន្ទប់ស្ថានការណ៍រកឃើញ ដោយថា ដើម្បីទប់ស្កាត់ការធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាព ក្នងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ជាបណ្តុំនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាដែលកន្លងមកយើងឃើញហើយថារដ្ឋាភិបាលធ្វើកិច្ចការមួយចំនួន បានចាត់ទុកអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាអ្នកដែលប្រឆាំងជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដូចករណីសមាគមអាដហុកអីជាដើម ដែលកំពុងតែជាប់ឃុំជាដើមនោះ។ នោះជាផ្នែកមួយដែលយើងឃើញថាជាការផាត់ចេញ របស់រដ្ឋាភិបាល ចំពោះសង្គមស៊ីវិល។ ពិសេសអង្គការដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ក្នុងគោលដៅមួយអាចថាជាការគាំរាមកំហែងមិនឲ្យសង្គមស៊ីវិលពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត»។
លោកបញ្ជាក់បែបនេះទៀតថា៖ «នៅពេលដែលមានការបោះឆ្នោតដោយសុក្រឹតភាពនោះជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់បក្សកាន់អំណាច អាចនឹងបាត់បង់ការគាំទ្រ ឬក៏សំឡេងនិងអាសនៈមួយចំនួន ដែលយើងឃើញហើយកន្លងមក មានបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនដូចជាភាពមិនច្បាស់លាស់នៃការគូសសន្លឹកឆ្នោត ការគូសសញ្ញាណលើសន្លឹកឆ្នោត ជាដើម។ អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថា វាអាចជាហេតុផលមួយមិនអាចលួចបន្លំបាន ប្រសិនបើសង្គមសីុវិលទាំងអស់នោះចូលរួមតាមដានបន្តទៀតនោះ»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយមួយរូបទៀតគឺ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍ នឹងមិនបង្កើតឲ្យមានបដិវត្តពណ៌ ឈានទៅផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ដូចការលើកឡើងរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះទេ។
ប៉ុន្តែលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថាការដែលអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិមនុស្ស បើកឱកាសឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងដោយតម្ផាភាព ត្រូវផ្តល់ពេលគ្រប់គ្រាន់ ឲ្យកម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរ បានទៅបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ និងការជំរុញឲ្យពលករចំណាកស្រុក ដែលកំពុងធ្វើការនៅក្រៅប្រទេសអាចបោះឆ្នោតបានទៅវិញទេ ដែលលោកថា មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចមិនចង់ឲ្យមាន ព្រោះថាកំណែទម្រង់បែបនេះ ជាគ្រោះថ្នាក់ការគ្រប់គ្រងអំណាចក្រោយឆ្នាំ២០១៨។
លោកថា៖ «ជាទូទៅបើសិនជាគណបក្សកាន់អំណាច ឬគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត កែតម្រូវយន្តការនេះ ឲ្យមានការចូលរួមពីពលរដ្ឋបន្ថែមទៀត ហើយចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតពីយុវជន ដែលជាក្មេងៗសម្រាប់គ្រប់អាយុទៅបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយប្រហែលពី៣០ទៅ៥០ម៉ឺននាក់នេះ វាអាចភាគច្រើនដែលយើងមើលឃើញ គឺគាត់មាននិន្នាការមួយគឺមិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលទេ អានេះជាការព្រួយបារម្ភមួយទៀត របស់បក្សកាន់អំណាច»។
ក្រុមអ្នកវិភាគ និយាយថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលបញ្ជាឲ្យចាត់ការលើបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ដោយទំនងជាគណបក្សកាន់អំណាចចាត់ទុកក្រុមអង្គការទាំងនេះថា «ជាឆ្អឹងទទឹងក» ពោលក្រុមនេះហើយដែលជាអ្នកជំរុញឲ្យការបោះឆ្នោតមានតម្លាភាព។ ប៉ុន្តែជាលទ្ធផលបានធ្វើឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចថយចុះការគាំទ្រ ដោយជាក់ស្តែងគណបក្សប្រជាជនបាត់បង់មេឃុំ និងចៅសង្កាត់អស់ជាង៤០០នាក់ និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសរុបជិតពីរពាន់នាក់ទៀត ទៅគណបក្សប្រឆាំង៕
