បើទោះជាស្ថានការណ៍នយោបាយនៅពេលនេះត្រូវបានមើលឃើញថា បានថយកម្តៅបន្តិចវិញ តាមរយៈការលើកលែងទោសប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក កឹម សុខា ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែមន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្ស មន្រ្តី គ.ជ.ប និងតំណាងរាស្ត្រ រួមទាំងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង នៅតែបន្តជាប់ឃុំដដែល។
ជាការកត់សម្គាល់ នៅពេលគណបក្សកាន់អំណាចធ្លាក់ប្រជាប្រិយភាពបន្តិចវិញ គេសង្កេតឃើញថា មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងជាងជិត២០នាក់រួមទាំងតំណាងរាស្ត្រផង កំពុងជាប់ឃុំ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅសមាគមអាដហុក៤នាក់ និងមន្ត្រី គជប លោក នី ចរិយា ដែលធ្លាប់រិះគន់រដ្ឋាភិបាលឥតសំចៃមាត់ ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ត្រូវចាប់ឃុំខ្លួនដូចគ្នាដែរ។
ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី ដែលជាប្រធានគណបក្ស បាននិរទេសខ្លួនម្តងទៀត ដើម្បីគេចចេញពីការតាមចាប់ខ្លួន របស់តុលាការ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រលើកលែងទោស លោក កឹម សុខា បានចូលប្រជុំសភាវិញ ហើយ លោក ហ៊ុន សែន បានចាប់ដៃជួបពិភាក្សាគ្នាក្នុងបន្ទប់បិទជិតរយៈពេលជិតកន្លះម៉ោង។
បើទោះបីជាលទ្ធផលនៃជំនួបនោះមកដល់ពេលនេះ មិនត្រូវគេបង្ហើមឲ្យដឹងថា លោក ហ៊ុន សែន និងលោក កឹម សុខា បាននិយាយគ្នាពីរឿងអ្វីក៏ដោយ ប៉ុន្តែមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សកាន់អំណាច លោក ស ខេង បង្ហើបឲ្យអ្នកសារព័ត៌ដឹងនៅពេលនោះថា តាមជំនួបកំពូលនេះ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងមន្ត្រី គជប នឹងត្រូវដោះស្រាយតាំងពីអំឡុងខែធ្នូចុងឆ្នាំ២០១៦។
ប៉ុន្តែអ្វីដែលធ្វើឲ្យអ្នកតាមដានមួយចំនួនខកចិត្តនោះ គឺមកដល់ពេលនេះ គ្មានព័ត៌មានណាបង្ហើបឲ្យដឹងថាគម្រោងដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនោះ ជាប់គាំងដោយសារអ្វីនោះទេ។
តើមានមូលហេតុអ្វីបានជាមិនទាន់ដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សតាមការសន្យា?
អ្នកវិភាគយល់ឃើញថា មានកត្តា២សំខាន់ គឺការបន្តប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើជាឈ្នាន់នយោបាយ និងកលល្បិតនយោបាយ ចង់រំលាយដៃគូប្រកួតមុនការបោះឆ្នោតតាមរយៈការបំបែកផ្ទៃក្នុង។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គមនិងនយោបាយ លោក គឹម សុខ វិភាគថា ការដែលលោក ហ៊ុន សែន ហៅលោក កឹម សុខា ជួបក្នុងបន្ទាប់បិទជិតនោះ អាចជាយុទ្ធសាស្ត្របំបែកផ្ទៃក្នុងគណបក្សប្រឆាំងច្រើនជាងឆន្ទៈបង្រួបបង្រួមជាតិ ដើម្បីឈានទៅដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក គឹម សុខ វិភាគទៀតថា លោក ហ៊ុន សែន អាចនៅប្រើយុទ្ធសាស្ត្រចាស់ ដើម្បីបំបែកបំបាក់ដៃគូប្រកួត ដូចអ្វីដែលគណបក្សចាស់វស្សាមួយនេះ ធ្លាប់បំបែកបំបាក់គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចបានជោគជ័យ ដោយថាក្រោយជំនួប លោក កឹម សុខា មិនបានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានពីលទ្ធផលជំនួប បង្កឲ្យសាធារណជននិងអ្នកគាំទ្រមានមន្ទិលសង្ស័យ។ ចំនុចនេះ លោកវិភាគថា អាចជាការចង់បានរបស់បក្សកាន់អំណាច។
លោកថា៖ «គឺបង្កើតឲ្យមានការភ័ន្តច្រឡំនៅក្នុងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃបក្សប្រឆាំងខ្លួនឯង។ បង្កើតការភ័ន្តច្រឡំចំពោះសកម្មជនបក្សប្រឆាំងនៅមូលដ្ឋាននិងកម្លាំងសន្លឹកឆ្នោត គឺប្រជារាស្ត្រហ្នឹង ឲ្យយល់ប្រឡំ។ ប៉ុន្តែរឿងសំខាន់នៃគោលដៅហ្នឹង គឺហែកគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹងឲ្យចេញជា៣ជា៤តាមដែលគេចង់បាន។ ដូចដែលយើងឃើញរូបភាពហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច គឺចាប់ហែកបំផ្លាញចោលតែម្តង មិនមែនមានន័យត្រឹមទម្លាក់ប្រជាប្រិយទេ ព្រោះធ្វើឲ្យចុះប្រជាប្រិយភាពគឺធ្វើមិនបានទេ»។
អ្នកឯកទេសវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនិងអភិបាលកិច្ច លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល វិភាគថា មានមូលហេតុ៣នៅពីក្រោយដែលគណបក្សប្រឆាំងមិនអាចរុញឲ្យបក្សកាន់អំណាចដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដូចការចង់បាន។
កត្តាទី១មួយលោក ចាន់ វិបុល វិភាគថា ដោយសារតែគណបក្សកាន់អំណាចមិនទាន់មានឆន្ទៈចង់ដោះស្រាយបញ្ហាដោយឈើការបង្រួបបង្រួមជាតិ បញ្ហាទី២បក្សប្រឆាំងគ្មានយន្តការជំរុញឬសម្ពាធណាមួយឲ្យបក្សកាន់អំណាចឈានទៅពិចារណាតាមការស្នើសុំ និងការបន្តវាយបករបស់លោក សម រង្ស៊ី ពីក្រៅប្រទេសទៅលើដៃគូប្រកួត ដែលលោកថាអាចជាលេសមួយសម្រាប់បក្សកាន់អំណាចដាក់លក្ខខណ្ឌបន្តដើម្បីគេចវេសពីការទទួលខុសត្រូវនូវអ្វីដែលខ្លួនបានព្រមព្រៀងកន្លងទៅ។
លោកថា៖ «ជាទូទៅខ្ញុំអត់សូវឃើញគាត់ជជែកគ្នាពីផលប្រយោជន៍ជាតិទេ។ អញ្ចឹងទាក់ទងនឹងការតស៊ូឲ្យដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំង៤រូបនិងអគ្គលេខាធិការរង គជប នេះ វាជាផលប្រយោជន៍ជាតិមួយ ដើម្បីបង្ហាញពីប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មួយដែលជាផលប្រយោជន៍ជាតិ។ អញ្ចឹងលោកហាក់មិនបានអើពើទេ នៅពេលដែលអាចមានឱកាសបន្សាបឥទ្ធិពលដៃគូរបស់ខ្លួន លោកតែងតែធ្វើ ប៉ុន្តែដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិ ខ្ញុំឃើញគណបក្សទាំងពីរហ្នឹងហាក់ដូចមិនសូវអើពើទេ»។
កាសែត ខេមបូឌា ដេលី បានដកស្រង់សម្តី លោក សម រស្ស៊ី មកចុះផ្សាយថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៧នេះថា ការដែលលោក ហ៊ុន សែន មិនព្រមដោះលែងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងមន្ត្រី គជប តាមការគ្រោងទុក ដោយសារតែលោក កឹម សុខា មិនព្រមប្រកាសជំហរជាសាធារណៈប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី ដែលបន្តរិះគន់រដ្ឋាភិបាលតាមការស្នើសុំរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ទោះជាយ៉ាងណាលោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងក្រោយពីចាប់ដៃលោក កឹម សុខា នៅរដ្ឋសភាថា ការដែលលោកស្នើឲ្យព្រះមហាក្សត្រលើកលែងទោស លោក កឹម សុខា លោកថាជាយន្តការបង្រួបបង្រួមជាតិរវាងគ្រួសារខ្មែរ មិនមែនរដ្ឋាភិបាលលោករងសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិដូចមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនយល់ឃើញនោះទេ។
ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកវិភាគមួយរូបទៀត លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា ការដែលលោក សម រង្ស៊ី បន្តរិះគន់រដ្ឋាភិបាលលោកថាមិនមែនជាមូលហេតុចំបងនាំឲ្យបន្តឃុំខ្លួនមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សនិងមន្ត្រី គជប បន្តទៀតនោះទេ បើអ្នកនយោបាយយកផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំនោះ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា កត្តាចំបងដែលធ្វើឲ្យការដោះលែងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សនិងមន្ត្រី គជប ជាប់គាំងនៅពេលនេះ លោកថាដោយសារប្រព័ន្ធដឹកនាំបច្ចុប្បន្ននេះ ដឹកនាំបែបកុម្មុយនីស្ត។
លោកថា៖ «តុលាការគេអត់ឲ្យឯករាជ្យទេ ហើយចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា មន្ត្រីរាជការទាំងអស់ត្រូវជាសមាជិកបក្ស អនុវត្តគោលនយោបាយបក្ស ហើយគោលនយោបាយក៏ជាច្បាប់ដែរ មិនបាច់សភាអនុម័តទេ។ យើងឃើញអញ្ចឹងប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងយូរហើយបាទ អត់មានទេប្រជាធិបតេយ្យ មនោគមវិទ្យាច្បាប់កុម្មុយនីស្តហ្នឹងមិនមែននីតិរដ្ឋទេណា»។
បើតាមអ្នកវិភាគ ដើម្បីឲ្យអ្នកនយោបាយធ្វើអ្វីៗសម្រាប់ជាប្រយោជន៍សាធារណៈ តម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំលុះណាតែរដ្ឋាភិបាលថ្មីកើតក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨នោះ កែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាឲ្យឯករាជ្យពិតប្រាកដ មានការកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ មួយវិញទៀត អ្នកវិភាគថា បើមានការបោះឆ្នោតបែបឯកត្តនាម គឺជាយន្តការមួយសម្រាប់ពង្រឹងអំណាចម្ចាស់ឆ្នោត ដើម្បីបញ្ចុះឥទ្ធិពលអ្នកនយោបាយទៅលើប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋ៕