អ្នកឃ្លាំមើលពីស្ថានការណ៍នយោបាយ បង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា ភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតជាតិដែលគ្រោងធ្វើនៅឆ្នាំក្រោយនោះ នឹងធានាភាពត្រឹមត្រូវ បានឬទេ បើមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន និងស្ថាប័នឯករាជមួយចំនួនត្រូវបានបិទដូចគ្នា មុនការបោះឆ្នោតមកដល់នោះ។
ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវកងកម្លាំងពិសេស របស់រដ្ឋាភិបាល ឆ្មក់ចូលចាប់ខ្លួន នៅគេហដ្ឋាន របស់លោក កាលពីយប់រំលងអាធ្រាត ថ្ងៃទី៣ខែកញ្ញានេះ ទាំងគ្មានដីកាបង្គាប់ពីតុលាការ ដោយសំអាងលើវីដេអូឃ្លីប ដែលគេបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គម ទាក់ទិននឹងការថ្លែងរបស់លោក កឹម សុខា ប្រាប់អ្នកគាំទ្រកាលពីជិត៥ឆ្នាំមុន ពីយុទ្ធសាស្ត្រប្តូរមេដឹកនាំតាមរយៈយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ។
ក្រៅពីវិធានការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងនេះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ក៏ត្រូវបានគំរាម វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ NDI របស់អាមេរិក ក៏ត្រូវបក្សកាន់អំណាចបញ្ជាឲ្យបិទ កាសែត និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ត្រូវបញ្ជាឲ្យបិទដូចគ្នា។
មួយវិញទៀត ច្បាប់គណបក្សនយោបាយ ច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ច្បាប់សហជីព និងច្បាប់មួយចំនួនទៀត ដែលអ្នកតាមដានអះអាងថា ជាឧបករណ៍បម្រើនយោបាយ របស់បក្សកាន់អំណាចនោះ ក៏ពុងមានសុពលភាពដែរ។
ជាការកត់សម្គាល់ បើទោះបីជាអ្នកតាមដានអះអាងថា ច្បាប់មួយចំនួនជាឧបករណ៍នយោបាយ របស់បក្សកាន់អំណាចក៏ដោយ ប៉ុន្តែការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ និង២០១៧នេះ បក្សកាន់អំណាចបានធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ ពោលគឺសំឡេងឆ្នោត គណបក្សកាន់អំណាចលើសបក្សប្រឆាំង៥០ម៉ឺនសំឡេងប៉ុណ្ណោះ(៤៨៣២៣២)ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋជិត៧លាននាក់ ដែលបានទៅបោះឆ្នោត(៦៧៤៣៣២៩)។
សំនួរសួរថា តើការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងដូចម្តេចពីអនាគតនយោបាយនៅកម្ពុជា?
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក បណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា សំឡេងឆ្នោត គាំទ្របក្សកាន់អំណាច និងបក្សប្រឆាំង អំឡុងបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧នេះ លោកថា គណបក្សប្រឆាំង បានដេញជិតទាន់ បក្សកាន់អំណាច ។
លោក មាស នី វិភាគថា ការបិទសំឡេងអ្នករិះគន់ ឬប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងចាប់ឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ពេលនេះ លោកថា ជាយុទ្ធសាស្ត្រនយោយ ប្រឹងរត់ទៅមុខ ហើយប៉ែងជើងដៃគូប្រកួតឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ដំណើរការទៅកាន់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ តាមរូបមន្តបិទទ្វាវាយឆ្កែ ដូចដែលលោកហ៊ុន សែន ធ្លាប់និយាយ។
លោកថា៖«ការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា បានកើតឡើងបន្ទាប់ពី[រដ្ឋាភិបាល]បានបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យទាំងអស់ជាមុនសិន អាហ្នឹងបានន័យថាបិទទ្វារ ហើយវាយឆ្កែតាមក្រោយ»។
លោក មាស នី វិភាគទៀតថា ការបិទសំឡេងឯករាជ្យ ជាឱកាស របស់មន្ត្រីខិលខូច យកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបែបហៃអើ ទៅលើកសសើរដ្ឋាភិបាលខុសរឿង ដើម្បីបានលាភសការៈ ហើយថាទីបំផុតរដ្ឋាភិបាលនឹងធ្លាក់ទឹក តាមសំឡេងហៃអើនេះ។
លោកថា៖បើសិនជារដ្ឋាភិបាលពឹងតែប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ខ្លួនឯងតែមួយទេ បានន័យថារដ្ឋាភិបាលហ្នឹងបានចាប់ផ្តើមបង្រួមខ្លួនឯង យូៗទៅនឹងអាចក្លាយជាកង្កែបក្នុងអណ្តូង ដែលទទួលបានតែព័ត៌មានបែបលើកជើង។
អញ្ចឹងមិនអាចរកឃើញពីចំនុចខ្សោយបានទេ ស្អីក៏ល្អៗដែរ ហើយមួយទៀតប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយហ្នឹងបំពេញតួនាទីជាអ្នកហៃអើៗអាជៃធ្លាក់ទឹកទៅ ទីបំផុតធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងក៏អាចពិបាកស្តានូវកិត្តិយស៌របស់ខ្លួនឡើងវិញដែរ បើសិនជាមិនបានគិតឲ្យបានទូលំទូលាយ»
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា សារគំរាមផ្នែកនយោបាយ ការបំបិទមាត់គណបក្សប្រឆាំង រួមទាំងការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ផងនោះ លោកថា ជាយុទ្ធសាស្ត្រចាស់ របស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលលោកថា តែងតែយកអំណាចរដ្ឋ ទៅបំបាក់ស្មារតីដៃគូប្រកួត មុនការបោះឆ្នោត ហើយទម្លាក់ដៃបន្តិចនៅជិតបោះឆ្នោត ដើម្បីបង្ហាញមតិអន្តរជាតិថា ដំណើរការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ប្រព្រឹត្តទៅដោយ រលូតគ្មានហិង្សាកើតឡើង។
លោកាថា៖«ដូចជាមានយុទ្ធសាស្ត្រថា គាបសង្កាត់ឲ្យរាបសិន ហើយដល់ពេលនោះគេបង្កើតបរិយាកាស រយៈពេលក្នុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោត បើកទូលាយនៅពេលនោះ ដោយថាគេបើកឲ្យទូលាយទៅបន្តិចទៅ វាអត់មានឥទ្ធិពលច្រើនទៅលើសេចក្តីសម្រេចចិត្តច្រើន របស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
ប៉ុន្តែលោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា ការបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងចាប់មេបក្សប្រឆាំងពេលនេះ លោកថាបក្សកាន់អំណាចនឹងបាត់ប្រជាប្រិយភាពច្រើន តាមរយៈការរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
ទោះជាយ៉ាងគណបក្សកាន់អំណាចបាន បានចោទលោក កឹម សុខា ថាមានទោស«ក្បត់ជាតិ»ដោយថា មេបក្សប្រឆាំងរូបនោះ ធ្លាប់អះអាងប្រាប់អ្នកគាំទ្រ នៅក្រៅប្រទេស កាលពីឆ្នាំ២០១៣ថា សហរដ្ឋអាមរិកធ្លាប់បង្ហាញយុទ្ធសាស្ត្រប្តូរមេដឹកនាំកម្ពុជាតាមរយៈយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ។
យ៉ាងនេះក្តីក្រោយពីចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា សហភាពអ៊ឺរុប និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍បង្ហាញការព្រួយបារម្ភពីវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានេះ ដោយថាចំណាត់ការជាបន្តបន្ទាប់នេះ នឹងប៉ះពាល់ដល់ការបោះឆ្នោតខាងមុខ។
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា អ្នកនយោបាយខ្មែរ តែងតែធ្វើអ្វីគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីតែការពារអំណាចរបស់ខ្លួន ឲ្យតែពួកគេមានឱកាស ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា ការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា អាចជាសម្ពាធមួយជំរុញ ឲ្យបក្សប្រឆាំងបង្ខំចិត្តរើសមេដឹកនាំថ្មី ដើម្បីគេចចេញពីការំលាយគណបក្ស តាមរយៈច្បាប់គណបក្សនយោបាយថ្មី ដើម្បីឆ្លងកាត់ព្យុះភ្លៀងទៅកាន់ការបោះឆ្នោត២០១៨។
លោកថា៖«ធម្មតាការចាប់មេបក្សនឹងវាមានការប្រឈម បើសិនជាឯកឧត្តមកឹម សុខា ហ្នឹងមានទោសពៃតាមការចោទប្រកាន់ របស់បក្សកាន់អំណាច។អញ្ចឹងទេទាល់តែគណៈកម្មាធិការប្រតិបត្តិរបស់បក្សនឹងថ្នាក់ដឹកនាំ របស់បក្សហ្នឹងត្រូវគិតពីការដក រើសប្រធានបក្សថ្មីរុះរើ។អញ្ចឹងការរុះរើនឹងវាត្រូវការចាយពេលវេលា ត្រូវការសមាជអីច្រើនអញ្ចឹង ។អញ្ចឹងបញ្ហាហ្នឹងវាធ្វើឲ្យបក្សហ្នឹងខាតពេលវេលាដែរ»។
ប៉ុន្តែលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា រដ្ឋាភិបាលអាចដាក់សម្ពាធបក្សប្រឆាំងបាន ប៉ុន្តែលោកថា បក្សកាន់អំណាច ក៏មិនត្រូវមើលស្រាល ពីសម្ពាធអន្តរជាតិ ដែលជំរុញឲ្យកម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌នោះដែរ។
លោកថា៖«បើសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនទទួលតាមអ្វីដែលសហគមន៍អន្តរជាតិអំពាវនាវវាអាចប្រឈមនឹងបញ្ហា ច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលពឹងពាក់លើអង្គការសហប្រជាជាតិជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរុប បើសិនគេផ្តាច់តែទីផ្សារនៅសហគមន៍អឺរុបនិងអាមេរិកក៏កម្ពុជាយើងដោះស្រាយអត់បានដែរ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចកើតឡើង សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះហើយកម្មករអត់ការងារធ្វើ ស្ថេរភាពនយោបាយយើងបាត់បង់ហើយ បរិយាកាសនយោបាយក៏បាត់បង់ដែរ»។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិភាគលើឡើងដែរថា បើបរិយាកាសនយោបាយពោរពេញដោយការគំរាមកំហែង ចាប់ពីពេលនេះ រហូតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោត ពួកគេថាលទ្ធផលបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៦ អាចនឹងត្រូវគេប្រកាសមុន គ.ជ.ប ដូចឆ្នាំ២០១៣ ដោយថា នៅកម្ពុជា អ្វីក៏អាចកើតឡើងបានដែរ ឲ្យតែអ្នកនយោបាយចង់ធ្វើ៕