(តពីភាគ១)
៣. បុព្វហេតុកុមារភាពញ៉ាំងឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ចេះតែនិរទេសខ្លួន?
អំណះអំណាងយ៉ាងខ្លីថាមកពីលោក សម រង្ស៊ី កំសាក, ខ្លាចស្លាប់, ខ្លាចជាប់គុកពុំបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការវិភាគស៊ីជម្រៅអំពីបុព្វហេតុនៃការនិរទេសរបស់លោកនោះទេ។ អត្ថបទចំណងជើងថា ‘Sam Rainsy: The Coward?’ លោក David Hutt អ្នកសារព័ត៌មាននៃទស្សនាវដ្តី Diplomat បានលើកយកបទពិសោធពីអតីតកាលអំពីការតាមចាប់ខ្លួននិងឃាតកម្មលើលោក សម សារី រដ្ឋមន្ត្រីសម័យសង្គមរាស្ត្រ មកពន្យល់ពីផលប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្តទៅលើកុមារ សម រង្ស៊ី ដែលកាលណោះទើបតែមានអាយុ១០ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងស្នាដៃស្វ័យជីវប្រវត្តិ ‘We didn’t start the fire’ លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេររំឭកករណីឪពុករបស់លោកនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ១៩៥៩ ថា បើគេចាប់ខ្លួនលោក សម សារី បាន នឹងមានវាសនាមិនខុសពីលោក ដាប ឈួន ឡើយ(មេដឹកនាំចលនាប្រដាប់អាវុធខ្មែរឥស្សរៈ ប្រឆាំងនឹងសម្តេចសីហនុនិងត្រូវបានព្រះអង្គចោទថាក្បត់ជាតិ)។ ដាប ឈួន ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់រួចប្រើរថយន្តយោធាអូសសាកសពតាមផ្លូវថ្នល់រហូតដល់គ្មានអ្វីនៅសេសសល់ ដែលសកម្មភាពនេះជាសារបង្ហាញអំពីលទ្ធផលចំពោះជនក្បត់ជាតិ។
សូមឆ្លៀតកត់សម្គាល់បន្តិចអំពីពាក្យ ‘ក្បត់ជាតិ’ ពេលខ្លះ ក្បត់ជាតិ ពុំមែនមានន័យថា ក្បត់ប្រទេសជាតិ នោះទេគឺគ្រាន់តែប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ឬជាឆ្អឹងទទឹងករបស់អ្នកមានអំណាចណាម្នាក់ឬក្រុមណាមួយតែប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនបាច់ខ្វល់ថាការចោទនោះសមស្របឬអត់ ឬក៏នរណាក្បត់ជាតិឬមិនក្បត់នោះទេ, ត្បិតអ្នកមានអំណាចតែងជាអ្នកចោទគេ អ្នកចាញ់តែងតែជាជនក្បត់ជាតិ។ ឧ. សម្តេចតាចោទ ដាប ឈួន និង សម សារី ថា ក្បត់ជាតិ ក្រោយពេលព្រះអង្គអស់អំណាច របបសាធារណរដ្ឋចោទព្រះអង្គថាក្បត់ជាតិវិញម្តង, សម្តេចនាយកចោទលោក សម រង្ស៊ី ថាកូនអាក្បត់ជាតិ, បើក្នុងករណីអស់អំណាច សម្តេចវិញក៏ទំនងជានឹងត្រូវគេចោទថាក្បត់ជាតិវិញម្តងដូចគ្នា ក្រោមហេតុផលដែលគេអាចចោទបម្រើវៀតណាមហើយនិងលក់និងបំផ្លាញធនធានរបស់ប្រទេស។ យ៉ាងណាមិញ តាក់ទិចគំរាមបំភ័យសាធារណៈដោយធ្វើទារុណកម្មលើសាកសពខាងលើ ប្រាកដណាស់ ពុំមានប្រសិទ្ធភាពបំបិទការប្រឆាំងនោះទេ ត្បិតរបបរសង្គមរាស្ត្រនិយមនៅតែបានដួលរលំក្រោយមក សម្តេចតាខ្លួនឯងក៏ទទួលដែលថា គ្មានថ្ងៃបានឡើងកាន់អំណាចជាថ្មីឡើយ។
៤. សម សារី, សម រង្ស៊ី កូនក៏ដូចឪពុក?
ដកស្រង់ដោយសង្ខេបពីសៀវភៅស្វ័យជីវប្រវត្តិរបស់លោក សម រង្សី, លោក សម សារី បាននិរទេសខ្លួនរត់គេចពីការតាមចាប់របស់រដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីត្រូវបានចោទពីបទក្បត់ជាតិដោយសម្តេចសីហនុ តាមរយៈវិទ្យុជាតិដែល «ជាមធ្យោបាយទំនាក់ទំនងជាទីសព្វព្រះទ័យរបស់ព្រះអង្គ ព្រោះអ្នកស្តាប់ខ្វះសិទ្ធិឆ្លើយតបមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការរក្សាបរិយាកាសបង្កការភ័យខ្លាច»។ លោកត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតសម្តេចសីហនុតាមរយៈកញ្ចប់តង្វាយបង្កប់គ្រាប់បែកបង្កៃដែលលោក សម សារី ផ្ញើទៅព្រះអង្គ ប៉ុន្តែត្រូវបានព្រះអម្ចាស់ នរោត្តមវ៉ាគ្រីវ៉ាន់ចាងហ្វាយពិធីការនៃបរមរាជវាំងបើកជំនួស បណ្តោយឱ្យផ្ទុះស្លាប់មួយរំពេច [ភរិយារបស់ វ៉ាគ្រីវ៉ាន់ក្រោយមកក្លាយជាមហេសីសម្តេចតា]។ បន្ទាប់ពីការបាត់ខ្លួនរបស់លោក សម សារី ជាឪពុក បងប្រុសរបស់លោក សម រង្ស៊ី គឺលោក សម អេម្ម៉ាឫទ្ធិ បានស៊ើបអង្កេតរកឃើញភស្តុតាងជាឯកសារនិងសាក្សីគួរឱ្យជឿជាក់បានថា លោក សឺង ង៉ុកថាញ់ ប្រធានចលនាខ្មែរសេរីដែលជាចលនាប្រដាប់អាវុធមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសថៃ ប្រឆាំងអំណាចផ្តាច់របស់សម្តេចតា (ក្រោមការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលថៃ អាមេរិក និងវៀតណាម) ជាអ្នកបញ្ជាឱ្យបាញ់សម្លាប់លោក សម សារី ពីក្រោយខ្នង នៅចុងឆ្នាំ១៩៦២ ឬដើម ៦៣?នៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសលាវ ហើយលោកក៏ជាអ្នកបានកាក់សំបុត្ររបស់លោក សម សារី មុនផ្ញើទៅសម្តេចតាផងដែរ ព្រមទាំងជំលៀសគ្រួសារលោក សម សារី រួមមានលោក សម រង្ស៊ី គេចចេញពីប្រទេសនាកាលណោះដែរ។
តើមរត៌កនយោបាយរបស់ឪពុកគ្រប់គ្រាន់ពន្យល់នយោបាយនិរទេសខ្លួនរបស់លោក សម រង្ស៊ី ឬទេ? មិនគ្រប់គ្រាន់ឡើយព្រោះលោក សម រង្ស៊ី កាលនៅធ្វើរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ មកពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច បានដឹកនាំសមត្ថកិច្ចរឹបអូសទំនិញដែលមិនបានបង់និងតម្រូវឱ្យឈ្មួញបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយយ៉ាងខ្លាំងក្លា។ ដោយហេតុនេះ លោកបានក្លាយជាឆ្អឹងទទឹងករបស់ឈ្មួញខ្នងក្រាស់គឺលោក ថេង ប៊ុនម៉ា ថៅកែក្រុមហ៊ុន ថៃ ប៊ុនរ៉ុង នាពេលណោះ ហើយក្រោយមកនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងពីរ គឺ រណឫទ្ធិ និង ហ៊ុន សែន បានឃុបឃិតគ្នា ដកលោក សម រង្ស៊ី ពីតំណែងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុនៅឆ្នាំ១៩៩៤ តាមបំណងរបស់លោក ថេង ប៊ុនម៉ា។ ក្រោយមកឆ្នាំ៩៥ លោកបានទៅបង្កើតគណបក្សជាតិខ្មែរ ប្តូរឈ្មោះមក គណបក្ស សម រង្ស៊ី នៅឆ្នាំ៩៨ ដោយសារមានការចោទថាលួចឈ្មោះគណបក្សដទៃ ពីក្រុមដែលបក្សកាន់អំណាចបញ្ចូនមកបំបែកបំបាក់ ដែលលោក សម រង្ស៊ី បានបដិសេធថាមិនមែនយកឈ្មោះលោកមកដាក់ឈ្មោះបក្ស ក្រោមមូលហេតុបុគ្គលនិយមឡើយ តែមកពីស្ថានការណ៍ប្រថុចញ៉ុចកៀកនឹងការបោះឆ្នោត ត្រូវការឈ្មោះបក្សដែលគ្មានអ្នកណាអាចរករឿងឬលួចបាន នោះគឺឈ្មោះរបស់លោកនោះឯង។ នៅឆ្នាំ១៩៩៧ លោកបានដឹកនាំបាតុកម្មទាមទារបង្កើតតុលាការឯករាជ្យធ្វើឡើងនៅមុខរដ្ឋសភាជាតិចាស់ ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះហើយដែលមានការគប់គ្រាប់បែកបិះនឹងពិឃាតលោកបានសម្រេច។ សេចក្តីក្លាហានរបស់លោក កាលណោះទទួលបានគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីប្រជាពលរដ្ឋ ខុសពីសេចក្តីកំសាកនៅពេលនេះដែលការនិរទេសរបស់ខ្លួនទទួលបានការរិះគន់ច្រើនជាងគាំទ្រ។ ជារួម បទពិសោធរត់ចោលស្រុករបស់លោក សម សារី ជាឪពុក មិនអាចយកធ្វើភស្តុតាងពន្យល់សេចក្តីក្លាហានរបស់លោក សម រង្ស៊ី នៅទស្សវត្សឆ្នាំ៩០នោះទេ ប៉ុន្តែព្រឹត្តិការណ៍គ្រាប់បែកឆ្នាំ៩៧ អាចយកមកពន្យល់ថាជាមូលហេតុជំរុញឱ្យលោកបាក់ស្បាតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះបាន។
៥. បក្សប្រឆាំងខ្លាំង ទោះមេបក្សនិរទេស? ពីការនិរទេសខ្លួនប្រែទៅជាដំណើរទស្សនកិច្ច
លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងនៅក្នុងកម្មវិធី Hello VOA ថ្ងៃទី១៤ ធ្នូ ២០១៦ ថា«អ្វីដែលថា ខ្ញុំនៅក្រៅប្រទេស លោក កឹម សុខា នៅក្នុងប្រទេស មិនមែនជាចំណុចខ្សោយទេ ជាចំណុចខ្លាំង ពីព្រោះបើយើងចេះចែកការគ្នាធ្វើ ការងារយើងនោះគឺនឹងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ជាទីបំផុត»។ តើការនៅក្រៅប្រទេសជាចំណុចខ្លាំងយ៉ាងម៉េច បើលោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯងក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា លោកពុំអាចមកប្រជុំឬដឹកនាំបក្សដោយផ្ទាល់ ត្រូវឱ្យលោក កឹម សុខា ដើរតួនាទីជំនួស។ តើបក្សអាចខ្លាំងដូចម្តេច បើសូម្បីមេបក្សមិនអាចបំពេញតួនាទីបានពេញលេញផង។ ពោលដោយខ្លី ហេតុផលរបស់លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានផ្ចាញ់ដោយសម្តីរបស់លោកខ្លួនឯង។
ទស្សនកិច្ចនយោបាយគ្រាន់តែកិច្ចការមួយរបស់អ្នកនយោបាយប៉ុណ្ណោះ ហើយដោយសារការកសាងជាតិទាមទារការពង្រឹងស្ថាប័នក្នុងស្រុកនិងគោលនយោបាយផ្តោតលើតម្រូវការប្រជាជនទូទៅក្នុងស្រុក ដូច្នេះការស្នាក់នៅក្នុងស្រុកដើម្បីស្វែងយល់ពីស្ថានភាពក្នុងស្រុកគួរតែជាអាទិភាព ឯក្រៅស្រុកគ្រាន់តែបន្ទាប់បន្សំប៉ុណ្ណោះ។ ផ្ទុយទៅវិញករណីសមរង្ស៊ី ពុំមែនដូច្នេះទេ មិនមែនថា គេហាមមិនឱ្យធ្វើទស្សនកិច្ចទៅក្រៅប្រទេសនោះទេ តែលោកទៅបរទេសញឹកញាប់ពេក, ពេលនៅក្រៅប្រទេស លោកតែងដើរបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យអន្តរាជាតិ រួមមាន អាមេរិកឬសហអឺរ៉ុប ឱ្យផ្តាច់ជំនួយឬដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសកម្ពុជា, លោកឧស្សាហ៍លើកឡើងពីវិភាគទានរបស់អន្តរជាតិក្នុងការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដោយមិនចាំមិនបាច់រាប់ថាតើទណ្ឌកម្មនោះ លោកអាចជំរុញឱ្យបរទេសនោះឱ្យដាក់ចេញឬអត់ ហើយក្នុងករណីដាក់ចេញហើយមានប្រសិទ្ធភាពឬអត់ (ឧ. ការផ្តាច់ជំនួសពីកម្ពុជាដោយសហភាពអ៊ឺរ៉ុប) ក៏លោក សម រង្ស៊ី នៅតែពុំកែប្រែរបៀបធ្វើនយោបាយនេះដដែល។ ក៏គ្មានអ្វីចម្លែកដែរ ត្បិតលោកជាបញ្ញវន្តទទួលការអប់រំពីប្រទេសបារាំង ធំលូតលាស់នៅបរទេសជាកត្តាមួយនាំឱ្យលោកឱ្យតម្លៃលើកត្តាខាងក្រៅជាងខាងក្នុងស្រុក។
លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រាប់ David Hutt នៅក្នុងអត្ថបទ ‘The Trouble With Cambodia’s Largest Opposition Party’ ថា «ជាធម្មតា វិភាគទានមិនបានចូលនៅក្នុងគណបក្សផ្ទាល់តែម្តងទេ តែគឺតាមរយៈបុគ្គល។ នេះជាមូលហេតុដែលអ្នកនយោបាយជាធម្មតាខិតខំធ្វើទស្សនកិច្ចទៅបរទេស។ បើអ្នកកែប្រែរូបមន្តនេះ ដើម្បីឱ្យវិភាគទានទាំងអស់ចូលទៅក្នុងគណបក្ស ហើយចំនួនវិភាគទានបើកចំហជាសាធារណៈនោះ អ្នកនឹងប្រែប្រួលជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ ពួកគេនឹងមិនធ្វើអ៊ីចឹងទេ អ្នកដែលទទួលបានប្រយោជន៍ច្រើនជាងគេគឺមេបក្សទាំងពីរដែលទទួលបាន [វិភាគទាន] ច្រើនជាងគេ។»នេះជាមូលហេតុដែលគេមិនចង់ឱ្យមានតម្លាភាពថវិកាគណបក្ស ពីព្រោះវាពិបាកលាក់ចំនួនទឹកប្រាក់វិភាគទាននិងលួចកេបកេងចូលហោប៉ៅផ្ទាល់ខ្លួន។
គេអាចឆ្លើយតបនឹងអ្នករិះគន់អំពីនយោបាយទៅបរទេសនិយមនេះថាពុំយល់ដឹងអំពីបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុរបស់គណបក្សដែលផ្អែកលើការឧបត្ថម្ភពីក្រៅប្រទេសមកដំណើរការគណបក្ស ដោយសំអាងថាមូលនិធិពីក្រៅស្រុកជាធនធានទ្រទ្រង់គណបក្សប្រឆាំងដ៏ចម្បង ដូច្នេះគេត្រូវធ្វើនយោបាយដោយឱ្យតម្លៃលើកត្តាខាងក្រៅច្រើនជាងអ៊ីចឹងហើយ។ ទោះបីយ៉ាងណា គួររំឭកផងដែរ គឺខ្មែរក្នុងស្រុកជាអ្នកបោះឆ្នោតជួយឱ្យគណបក្សប្រឆាំងកើនកៅអី មិនមានខ្មែរនៅក្រៅស្រុកឯណា ត្បិតពួកគេខ្លះមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលបានវិលចូលស្រុកមកបោះឆ្នោត ហើយគ.ជ.ប. ក៏ពុំបានសម្តែងឆន្ទៈចង់សម្រួលឱ្យខ្មែរនៅបរទេសបោះឆ្នោតដែរ ត្បិតបក្សកាន់អំណាចដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើស្ថាប័នបោះឆ្នោតនេះ ដឹងថា ជាភាគរយ ខ្មែរនៅបរទេសមិនទំនងជាបោះឆ្នោតជូនបក្សកាន់អំណាចច្រើនទេ ដូច្នេះអនុញ្ញាតឱ្យខ្មែរនៅបរទេសបោះឆ្នោតមិនខុសជូនសន្លឹកឆ្នោតទៅគណបក្សដទៃនោះទេ ហេតុនេះគ.ជ.ប.មិនទំនងជាសម្រួលការបោះឆ្នោតដល់ខ្មែរនៅបរទេសឡើយ ហើយបើពិតជាកើតឡើងមែនក៏មិនប្រាកដថាគ្មានការលួចបន្លំដែរ។
អំណះអំណាងថា អន្តរជាតិជាអ្នកនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកកម្ពុជា ដូច្នេះមានតែអន្តរជាតិទេ ទើបជួយកម្ពុជាពីក្រញាំវៀតណាមកម្មុយនិស្តនោះ គឺជាការបកប្រែភស្តុតាងមិនបានត្រឹមត្រូវ។ អន្តរជាតិនាំយកគ្រាប់ពូជប្រជាធិបតេយ្យមកដាំនៅកម្ពុជា មិនបានដុះលូតលាស់ឡើយ។ ជាក់ស្តែងណាស់ គម្រោងដំឡើងប្រជាធិបតេយ្យរបស់អ៊ុនតាក់បានបរាជ័យទាំងស្រុង ដោយសារពួកគេមិនអាចធ្វើអ្វីមិនកើតសោះពេលគណបក្សប្រជាជនមិនទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោត, បានត្រឹមត្រេកអរនឹងការចរចារវាងបក្សជាប់ឆ្នោតទាំងពីរ ទោះបីបង្កើតបានជារដ្ឋាភិបាលក្បាលពីរក៏ដោយ។ ពិសេសនៅពេលបក្សចាញ់ឆ្នោតធ្វើរដ្ឋប្រហារបក្សឈ្នះឆ្នោត ពួកគេក៏បានដកខ្លួនចេញជាបន្ទាន់ ក្រោយរដ្ឋប្រហារដោយដឹងថា គម្រោងដំឡើងប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកគេបរាជ័យជាស្ថាពរ។ ការបន្តយកអន្តរជាតិជាបង្អែកក្នុងការស្តារប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា គឺសម្តែងឱ្យឃើញពីការមិនចេះដកស្រង់មេរៀនពីសម័យអ៊ុនតាក់ ឯការដោះសាថា កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នខុសពីសម័យអ៊ុនតាក់ គឺជាការវិភាគយល់ច្រឡំដែលឱ្យតម្លៃលើបច្ចុប្បន្នភាពខ្លាំងពេក ដោយមិនពិនិត្យមើលអតីតកាលរបស់កម្ពុជាដែលនៅតែមានលក្ខណៈបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺ នយោបាយកម្ពុជានៅតែឋិតនៅស្ថិតនៅក្នុងលំនាំដដែលៗ បន្តតាំងពីសម័យអាណានិគមនិយមនិងសង្គមរាស្ត្រនិយម មកទល់ឥឡូវ ពោលគឺ អំពើហិង្សាផ្នែកនយោបាយបាននៅតែបន្តស៊ីពន្លកប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាមិនឱ្យលូតលាស់ចាស់ទុំបាន។
សម្ពាធអន្តរជាតិ កុំថាដល់ទៅសម្រេចគោលដៅធំដុំ សូម្បីតែការវិលត្រលប់ចូលស្រុកវិញរបស់លោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯង ជាច្រើនដង ក៏ពុំមែនដោយសារការជួយជ្រោមជ្រែងពីអន្តរជាតិដែរ គឺដោយសារការដូរដោះនយោបាយទៅវិញទេ។ ភស្តុតាងច្បាស់ជាងគេគឺឆ្នាំ២០០៥ ដែលបើតាមសៀវភៅស្វ័យជីវប្រវត្តិរបស់លោក គឺជាឆ្នាំដំបូងបង្អស់នៃការនិរទេសខ្លួនរបស់លោក សម រង្ស៊ី គេចពីការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពីបទបរិហារកេរ្តិ៍លោក ហ៊ុន សែន, លោកបានដកពាក្យបណ្តឹងពីតុលាការក្រុងញ៉ូវយ៉កនៃសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលលោកបានប្តឹងចោទប្រកាន់លោក ហ៊ុន សែន ថាជាអ្នកនៅពីក្រោយព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកឆ្នាំ៩៧ និងឆ្នាំ២០០៦ លោកបានស្នើនិងចូលរួមដឹកនាំបក្សអនុម័តវិសោធនកម្មរដ្ឋមនុញ្ញកាលណោះ ជាថ្នូរនឹងការរិលចូលស្រុកមកចូលរួមការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០០៨។ ឆ្នាំ២០១៣ លោកបានវិលចូលស្រុកវិញ ដោយទទួលបានការលើកទោសពីព្រះមហាក្សត្រស្នើដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្រោយសរសេរសំបុត្រចូលរួមមរណទុក្ខជូនបិតារបស់សម្តេចនាយក។ ចម្លែកត្រង់ថា សូម្បីតែលោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯងជាអ្នកជួយខ្លួនឯងឱ្យបានវិលចូលស្រុកទៅហើយ ក៏លោកនៅតែជឿលើសម្ពាធអន្តរជាតិដដែល។
នៅពេលមានសំណើចង់ឱ្យលោកចូលស្រុក លោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងដោយប្រើហេតុផលនិងឧទាហរណ៍ជាច្រើននៅក្នុងបទសម្ភាសជាច្រើនផ្សេងៗគ្នាការពារជំហរនិរទេសខ្លួននេះ ចំណុចមួយក្នុងចំណោមចំណុចជាច្រើនដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺលោកលើកពីគំរូលោក ហ៊ុន សែន ដែលមិនហ៊ានប្រឈមនឹងការប្រមាញ់របស់ខ្មែរក្រហម បានរត់គេចទៅប្រទេសវៀតណាម រួចក្រោយមកផ្តួលរំលំខ្មែរក្រហម។ នៅក្នុងបទសម្ភាស VOA ថ្ងៃទី១៤ ធ្នូ ២០១៦ លោកក៏បានអះអាងថា «យុវជនមិនដែលចង់យកលោក ហ៊ុន សែន ជាគំរូទេ» ស្របពេលដែលលោកខ្លួនឯងទើបតែលើកយកគំរូលោក ហ៊ុន សែន នេះមកធ្វើជាអំណះអំណាងការពារនយោបាយនិរទេសខ្លួនរបស់លោកទៅវិញ។ ប្រាកដណាស់ លោកចង់បង្ហាញថា គំរូរត់គេចរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានប្រសិទ្ធភាព ទៅពឹងវៀតណាម បង្កបង្កើនទ័ព វាយយករាជធានីពីខ្មែរក្រហមវិញបាន រឿងអ្វីគេមិនអាចយកគំរូនេះមកយកឈ្នះលោក ហ៊ុន សែន វិញ ដែលលោកក៏ជាអតីតខ្មែរក្រហមដែរនោះ ប៉ុន្តែចម្លែកត្រង់ថាតើហេតុផលនេះបង្កប់ន័យថា លោក សម រង្ស៊ី រត់គេចពីកម្ពុជាដើម្បីផ្តួលរំលំលោក ហ៊ុន សែន ឬ? ពិតណាស់ លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនប្រជែងនឹងលោក ហ៊ុន សែន តាមកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនោះទេ ត្បិតលោកយល់ថា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ តុលាការអាយ៉ង អំពើហិង្សា គុកច្រវាក់ ជាសមរភូមិដែលលោក ហ៊ុន សែន មានប្រៀប, ប៉ុន្តែបើសិនលោកនឹងប្រជែងនឹងលោក ហ៊ុន សែន តាមការបោះឆ្នោតនិងបាតុកម្មនោះ, គឺមានភាពខុសគ្នារវាងចលនាឧទ្ទាមប្រដាប់អាវុធនិងចលនាបាតុកម្មអហិង្សាដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ៖ ផ្ទុយពីតម្រូវការមូលដ្ឋានទ័ព កេណ្ឌកងទ័ព ការហ្វឹកហាត់ធ្វើសឹក ជំនួយយោធាបរទេស, ចលនាប្រជាធិបតេយ្យអហិង្សា ពុំត្រូវការមូលដ្ឋានទ័ពឬជំនួយសព្វាវុធបរទេសអ្វីឡើយ គេអាចកៀងគរប្រជាជននៅនឹងទីតាំងឬប្រទេសដែលធ្វើចលនានោះតែម្តង ដោយមិនត្រូវធនធានសម្ភារៈអ្វីច្រើនទេ ដូច្នេះមិនត្រឹមតែគ្មានមូលហេតុអ្វីត្រូវរត់គេចខ្លួនដូចករណីមេដឹកនាំចលនាឧទ្ទាមនោះទេ តែគឺត្រូវតែចូលក្នុងប្រទេសទៅវិញ ដើម្បីពង្រឹងប្រជាជនឱ្យរំដោះខ្លួនឯង។ ជារួម ការលើកពីគំរូរបស់លោក ហ៊ុន សែន របស់លោក សម រង្ស៊ី ពិតណាស់គឺលោកមិនយល់ពីភាពខុសគ្នារវាងចលនាឧទ្ទាមនិងបាតុកម្មអហិង្សាឬចលនាប្រជាជននេះ។
៦. សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា ជាមនុស្សតែមួយតែខួរក្បាលពីរ
សេចក្តីទោមនស្សចំពោះជំហរនិរទេសខ្លួនរបស់លោក សម រង្ស៊ី បានបន្តកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗដោយសារតែលោកគ្មានយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយថ្មី ក្រៅពីនិរទេសខ្លួនម្តងហើយម្តងទៀត អំពាវនាវស្រែកហៅអន្តរជាតិឱ្យអន្តរាគមន៍ដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសកម្ពុជា ចរចាដោះដូរ…ពិសេសគឺសូម្បីតែលោក កឹម សុខា ដែលធ្លាប់បាននិយាយថាគាំទ្រការសម្រេចចិត្តនៅក្រៅប្រទេសរបស់លោក ក៏បែរជាលោកខ្លួនឯងមិនអនុវត្តតាមលោក សម រង្ស៊ី ទៅវិញ។ នៅក្នុងបទសម្ភាសមួយផ្សាយតាមបណ្តាញសារព័ត៌មាន Channel News Asia ថ្ងៃទី១០ តុលា ២០១៦ ឆ្លើយនឹងសំនួរថា តើលោក សម រង្ស៊ី អាចដឹកនាំគណបក្សពីប្រទេសដទៃឬទេ? លោក កឹម សុខា ធ្លើយតបខណៈលោកកំពុងសំងំក្នុងស្នាក់ការបក្សថា “សព្វថ្ងៃនេះ យើងអត់មានបែកបាក់គ្នាទេ ទោះបីគាត់នៅក្រៅក៏ដោយ ព្រោះការដឹកនាំ [គណបក្ស] សព្វថ្ងៃនេះ យើងដឹកនាំជាប្រព័ន្ធ យើងដឹកនាំដោយយន្តការមិនមែនដោយបុគ្គល។ បើយើងដឹកនាំដោយបុគ្គល យើងអាចមានការបែកបាក់មែន ប៉ុន្តែយើងដឹកនាំជាប្រព័ន្ធយន្តការបក្ស ចឹងអត់មានបែកគ្នាទេ។ ប៉ុន្តែ…ជាយោបល់ខ្ញុំ បើលោក សម រង្ស៊ី មកនៅជាមួយខ្ញុំវិញជាការល្អជាងដែលខ្ញុំនៅម្នាក់ឯង តែបើគាត់សម្រេចចិត្តមិនមក អាហ្នឹង នៅតែយើងដឹកនាំទៅមុខបានចឹង…ពីព្រោះដឹកនាំជាប្រព័ន្ធយន្តការរបស់គណបក្ស ហើយក៏យើងមានការទំនាក់ទំនងគ្នាតាមប្រព័ន្ធអាឡិចត្រូនិច…។” ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី វិញធ្លាប់ប្រឈមនឹងសំនួរស្រដៀងគ្នានេះដែរនៅក្នុងបទសម្ភាសជាមួយនឹងវិទ្យុបារាំងនៅថ្ងៃទី១៧មេសា២០១៦ គឺថាតើលោក កឹម សុខា គួរតែនិរទេសដូចលោកឬទេ ប៉ុន្តែកាលនោះ លោកពុំហ៊ានធ្លើយសំនួរជំនួសសាមីខ្លួនឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ លោក កឹម សុខា នៅក្នុងបទសម្ភាសនេះធ្លើយជំនួសលោក សម រង្ស៊ី ដោយប្រយោលថា លោកគួរតែចូលមកកម្ពុជាវិញ ស្នាក់នៅជាមួយលោក។
តាមលោក កឹម សុខា បក្សនៅតែដំណើរការបានដោយគ្មានវត្តមានលោកក្នុងប្រទេស ផ្ទុយទៅវិញ លោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់ពោលថា បក្សលោកមិនអាចគ្មានលោកឡើយ គឺដូចកងទ័ពមិនអាចគ្មានមេទ័ពដូច្នោះឬថាលោកជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់បក្សប្រឆាំងតែមួយគត់តទល់នឹងបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ អបដោយវីដេអូសន្ទរកថានៅទីក្រុង Spartanburg នៃរដ្ឋ South Carolina,លោក សម រង្ស៊ី បានបង្ហោះសារហ្វេសប៊ុកថ្ងៃទី២៤ សីហា ២០១៦ ថា៖ «លោក ហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា, គាត់ជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ខ្ញុំ សម រង្ស៊ី ជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខ្ញុំជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដូច្នេះបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីមានតែពីរនេះទេ។ តែលោក ហ៊ុន សែន ជាមនុស្សកំសាក គាត់ខ្លាច សម រង្ស៊ី ដូចគូប្រដាល់ គូប្រដាល់ត្រូវដាល់ វាយតតាំងគ្នានៅលើសង្វៀង ប៉ុន្ដែគាត់ញ៉ាក គាត់មិនហ៊ានឲ្យ សម រង្ស៊ី ឡើងលើសង្វៀនទេ។ គាត់នៅលើសង្វៀនម្នាក់ឯង គាត់ដាល់ម្នាក់ឯង គាត់ដាល់ជាមួយខ្យល់។ ដូចនេះបានន័យថាគាត់ឈ្នះ…ដូច្នេះអត់មានអ្នកណាទទួលស្គាល់ទេ»។(ការប្រៀបប្រដូចនយោបាយនឹងការប្រដាល់របស់លោក សម រង្ស៊ី ទំនងបានគំនិតពីការប្រៀបធៀបលោក ហ៊ុន សែន នឹងម៉ាយ ថាយសាន់ ដែលដាល់មិនឈ្នះ ហូលី វៀល ក៏ខាំស្លឹកត្រចៀករបស់លោក កែម ឡី) លោក David Hutt យល់ថា ការលើកឡើងថាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីមានតែពីរនាក់ គឺជាការបដិសែធលោក កឹម សុខា ជាបេក្ខជនម្នាក់ដែរ មានន័យថា «លោក កឹម សុខា មិនមែនជាគូប្រជែងពិតប្រាកដរបស់លោក ហ៊ុន សែន នោះទេ។…នយោបាយកម្ពុជា ជាការពិតទៅគ្រាន់តែសមរភូមិរវាង ហ៊ុន សែន និង សម រង្ស៊ី តែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនរវាងគណបក្សប្រជាជននិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះឡើយ ត្បិតគ្មានអ្នកណាផ្សេងអាចប្រកួតប្រជែងបាន [ក្រៅពីបុគ្គលពីររូបនេះ]»។ស្រដៀងគ្នាដែរលោក Lee Morgenbesser អ្នកសិក្សាអំពីនយោបាយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប្រាប់ Cambodia Daily ថា «លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនអត់ទ្រាំឱ្យលោក កឹម សុខា ដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងទៅកាន់ការបោះឆ្នោតខាងមុខឡើយ។» យ៉ាងណាក៏ដោយ ការលាលែងតំណែងរបស់លោកសម រង្ស៊ី ដែលបើកឱកាសឱ្យលោក កឹម សុខា ជាប់ឆ្នោតធ្វើប្រធានបក្សថ្មី ហាក់ដូចជាបញ្ជាក់ថា ការអះអាងពីភាពចង្អៀតចង្អល់របស់លោក សម រង្ស៊ី មិនត្រឹមត្រូវទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារការលាលែងនេះឋិតក្រោមសម្ពាធច្បាប់គណបក្សនយោបាយជាជាងលាលែងដោយសុច្ឆន្ទៈ ដូច្នេះគេមិនអាចអះអាងងាយៗថា លោក សម រង្ស៊ី គ្មានចរិតក្រាញអំណាចនោះឡើយ ឧ. លោក សម រង្ស៊ី នៅតែធ្វើជាប្រធានបក្សតាំងពីបង្កើតគណបក្សជាតិនិយមខ្មែរឬគណបក្សសមរង្ស៊ី រហូតសូម្បីតែពេលរួមគ្នាបង្កើតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហើយ, ជំហានរបស់គណបក្សភាគច្រើនជាការសម្រេចចិត្តតែម្នាក់ឯងរបស់លោក, ការរួមគ្នានឹងលោក កឹម សុខា គ្រាន់តែកាត់បន្ថយការសម្រេចតែឯងរបស់លោក សម រង្ស៊ី ប៉ុណ្ណោះ ពុំមែនលុបបំបាត់ទាំងស្រុងទេ ត្បិតលោក កឹម សុខា បានបរាជ័យក្នុងការជំទាស់នឹងលោក សម រង្ស៊ី មិនឱ្យដឹកនាំបក្សចូលសភានៅឆ្នាំ២០១៤។ ថ្វីបើលោក សម រង្ស៊ី បានព្យាយាមលើកឡើងថាគ្មានសម្ពាធនយោបាយក៏ដោយ មូលហេតុផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកគឺគ្មានការបកស្រាយច្បាស់លាស់ថា ហេតុផលផ្ទាល់ខ្លួនដូចម្តេចឡើយ ហើយសាធារណជនក៏ពុំបានដេញដោលអ្វីដែរ ព្រោះពួកគេសុទ្ធតែដឹងថាមកច្បាប់គណបក្សនយោបាយដែលទើបតែអនុម័តដោយសភាឯកបក្ស។ ប្រធានមុខដដែល ដូច្នេះហើយបានជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីធ្លាប់ឌឺដងដាក់អ្នកដែលរិះគន់ការកាន់អំណាចយូររបស់លោកថា ប្រធានបក្សឬប្រធានអង្គការទាំងនោះក្រាញអំណាចដូចតែលោកដែរ។ លោក អ៊ូ វីរៈ បានលាលែងពីតំណែងប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីបដិសេធការលើកឡើងនេះនិងផ្ញើទៅកាន់ប្រធានអង្គការដែលក្រាញអំណាចមួយចំនួន រួចទៅបង្កើតអង្គការវេទិកាអនាគត មិនមែនដូចការសង្ស័យថាទៅចូលរួមគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានឡើយ ហើយក៏មិនមែនយកគំរូតាមលោក កឹម សុខា ដែលចេញពីអង្គការដដែលនេះទៅធ្វើនយោបាយ បង្កើតគណបក្សនោះដែរ (បក្សសិទ្ធិមនុស្ស)។
បន្ទាប់ពីការទម្លាយបំណងចង់ឱ្យលោក សម រង្ស៊ី វិញចូលស្រុកវិញរបស់លោក កឹម សុខា, គណបក្សប្រជាជនមិនបានបង្អង់យូរឡើយ មួយឬពីរក្រោយបទសម្ភាសលោក កឹម សុខា ដែលត្រូវបានសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកដកស្រង់ព្រោងព្រាតនៅថ្ងៃទី១១, រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយគណបក្សនេះបានចាត់វិធានការចំនួនបួនរារាំងមិនឱ្យលោក សម រង្ស៊ី អាចវិលត្រលប់ចូលស្រុកវិញ ដោយបារម្ភខ្លាចលោក សម រង្ស៊ី ធ្វើតាមបំណងរបស់លោក កឹម សុខា ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់តាក់ទិចបណ្តេញឱ្យរត់ចោលស្រុករបស់បក្សកាន់អំណាច ត្បិតលោក កឹម សុខា ធ្លាប់បង្កការលំបាកដល់បក្សកាន់អំណាចម្តងរួចទៅហើយ កាលពីឆ្នាំ២០១៤ អំពីការចរចានយោបាយ។លិខិតពីទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ដ្រី កាលបរិច្ឆេទថ្ងៃទី១២ តុលា ឆ្នាំ២០១៦ ផ្ញើជូនលោក សុខ ផល អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍ ត្រូវបានលោក សម រង្ស៊ី ទើបតែយកមកផ្សព្វផ្សាយលើទំព័រហ្វេសប៊ុកនៅថ្ងៃទី២១ តុលា ប៉ុណ្ណោះ អបដោយសារថា «គេហាមឃាត់មិនឲ្យខ្ញុំវិលត្រឡប់ចូលប្រទេសកម្ពុជាវិញ» ហើយសារព័ត៌មានក៏ទើបដឹងឮតាមរយៈលោក សម រង្ស៊ី ប៉ុណ្ណោះ។ គេនៅចាំថា កាលព្រឹត្តិការណ៍វិញត្រលប់ចូលស្រុកវិញ (១៩ កក្កដា ២០១៣) មុនការបោះឆ្នោត លោក សម រង្ស៊ីត្រូវបានអ្នកគាំទ្រប្រមាណ ២០០០០នាក់ ទទួលស្វាគមន៍ធ្វើឱ្យកកស្ទះពាសពេញផ្លូវនៅព្រលានយន្តហោះ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកឃ្លាំមើលជាច្រើនភ្ញាក់ផ្អើលនឹងការគាំទ្រសន្ធឹកសន្ទាប់ ស្របពេលដែលពួកគេធ្លាប់ទស្សន៍ទាយថាបក្សទើបតែរួបរួមគ្នានេះមិនអាចឈ្នះឡើយ គ្រាន់តែកើនសំឡេងប៉ុណ្ណោះហើយក៏មានការរិះគន់ច្រើនទៅលើសារព័ត៌មានរដ្ឋនិងឯកជនខ្លះដែលមិនបានចុះផ្សាយព្រឹត្តិការណ៍នេះថារងសម្ពាធពីបក្សប្រជាជន ដែលបារម្ភខ្លាចចាញ់ឆ្នោត ក្រោយពីឃើញចំនួនអ្នកគាំទ្រដ៏ច្រើននេះ។គួរពិរចារណាបន្តិចដែរថា ពិតមែនតែការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥ បក្សប្រឆាំងពិតជាកើនតែសំឡេងនិងមិនឈ្នះឆ្នោតមែន ដោយសារភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត,បាត់ឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ឈ្មោះខ្មោច, ទឹកថ្នាំជ្រលក់ចង្អុលដៃលាងជ្រះ និងការមិនព្រមបើកកញ្ចប់សុវត្ថិភាព, ផ្លាស់ប្តូរលទ្ធផលក្នុងកញ្ចប់សុវត្ថិភាពហើយទើបព្រមបើក ក្រោមលេស‘គ្រាន់តែជាកំហុសបច្ចេកទេស’, ការប្រកាសលទ្ធផលឆ្នោតមុនរាប់ការបិទបញ្ចប់ការរាប់សន្លឹកឆ្នោត, ការចាកចេញទៅបរទេសរបស់អ្នកធំៗមួយចំនួននៅកំលុងពេលនោះ, ការចល័តទ័ពនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត…ធ្វើឱ្យគេពិបាកតេស្តថាតើការទស្សន៍ទាយថាបក្សប្រឆាំងពិតជាមិនឈ្នះនោះត្រឹមត្រូវកម្រិតណាស់, បើបក្សប្រជាជនពិតជាឈ្នះឆ្នោតមែន ហេតុអ្វីមានសកម្មភាពចម្លែកៗច្រើនបែបនេះកើតឡើងនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត?នេះសបញ្ជាក់ថា ពួកគេគាំទ្រការចូលស្រុករបស់លោកជាជាងការនៅក្រៅស្រុក បើពិតជាគាំទ្រការធ្វើនយោបាយនិរទេសខ្លួន ហេតុមកទទួលលោក ពេលលោកវិលវិញ។
សំនួរដដែលៗថា ‘តើលោកនឹងវិលចូលកម្ពុជាវិញឬអត់ ឬថាតើពេលណាទើបចូលស្រុកវិញ’ ត្រូវបានលោក សម រង្ស៊ី ឆ្លើយតបដដែលៗដែរថា«រង់ចាំកាលៈទេសៈសមស្របអំណោយផល» ស្របពេលដែលគេដឹងថាលោកតែងវិលត្រលប់ចូលស្រុកវិញពេលជិតបោះឆ្នោត នោះបានសេចក្តីថា ដល់ពេលជិតបោះឆ្នោត ទើបចូលស្រុកវិញ គឺមិនខុសពីហុតទឹកសម្លឹងសន្លឹកឆ្នោតនោះទេ។ លុះក្រោយពេលបោះឆ្នោតមិនយូរប៉ុន្មាន បក្សកាន់អំណាចក៏ប្រើតុលាការឱ្យរករឿងលោក លោកក៏មានលេសនិរទេសម្តងហើយម្តងទៀត ស៊ីគ្នានឹងរបៀបធ្វើនយោបាយរបស់លោក ដែលឱ្យតម្លៃលើការចាក់ចេញពីប្រទេស រួចឱ្យតម្លៃលើកត្តាក្នុងស្រុកតែពេលជិតបោះឆ្នោត ដើម្បីត្រងយកសន្លឹកឆ្នោតនោះទេ។បើរង់ចាំលុះមានការលើកលែងទោសពីមហាក្សត្រតាមរយៈលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីឬដោះដូរនយោបាយ ទើបចូលមក ក៏មានតែបញ្ជាក់ថា លុះគ្មានគ្រោះថ្នាក់ ទើបចូលមក មានន័យថាខ្លាចគ្រោះថ្នាក់។
ទាញចេញពីករណីបិទអាកាសចរនេះ គេអាចប៉ានស្មានថា មូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញនូវវិធានការតឹងរឹងរារាំងលោកមិនឱ្យចូលស្រុក មិនមែនមកពីខ្លាចអសន្តិសុខ គ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ ស្ទះចរាចរណ៍ កើតអំពើហិង្សាអ្វីនោះទេ គឺដោយសារខ្លាចការប្រមូលផ្តុំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលអាចផ្តល់ការស្វាគមន៍បែបវីរបុរសដល់លោក សម រង្ស៊ី ម្តងទៀត ហើយក៏អាចផ្ទុះជាចលនាតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយជាយថាហេតុផងដែរ។លោក មាស នី មានប្រសាសន៍ត្រឹមត្រូវដែលថា «រដ្ឋាភិបាលមិនមានចេតនាអនុញ្ញាតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី មានវត្តមានក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ព្រោះថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលកំពុងភ័យខ្លាចពីការកើនឡើងខ្លាំងនៃប្រជាប្រិយភាពរបស់លោក សម រង្ស៊ី។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលក៏មិនអាចចាប់លោក សម រង្ស៊ី បញ្ជូនទៅឃុំនៅពន្ធនាគារផងដែរ ព្រោះបារម្ភក្រែងមានចលនាតស៊ូណាមួយកើតឡើងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។ (VOA)»
ហេតុអ្វីលោក សម រង្សី ចាំបាច់អូសបន្លាយពេលផ្សាយលិខិតនេះជាសាធារណៈ បើតាមពិត វាបានផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់លោកទៅវិញទេ? ទោះបី វាមិនបានប្រយោជន៍ដល់បក្សលោកក៏ដោយ វាបានផ្តល់លេសនិរទេសខ្លួនបន្តជូនលោក, បង្ហាញថាលោកក្លាហានហ៊ានចូលស្រុកប្រឈមនឹងពន្ធានាគារ មិនមែនលោកមិនហ៊ានចូលស្រុកទេ គឺមកពីគេមិនឱ្យចូល។ គេមិនដឹងថាលោកបានគិតអ្វីនៅចន្លោះពេលនោះទេ ប៉ុន្តែទំនងជាលោកកំពុងគិតរកពាក្យឆ្លើយតប ហើយទីបំផុតទៅលោកពិតជាបាននឹកឃើញគំនិតដ៏ឈ្លាសវៃមួយគឺសំណើដោះដូរសកម្មជននិងការត្រលប់ចូលស្រុកមកជាប់ពន្ធានាគារជំនួសរបស់លោក។ ថ្ងៃទី១៧ តុលា ២០១៦ បន្ទាប់ពីបានចូលសួរសុខទុក្ខអ្នកជាប់ឃុំនៅក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស លោក យឹម សុវណ្ណ បានថ្លែងប្រាប់អ្នកកាសែតថា៖ «ខ្ញុំបានប្រាប់ពួកគេ [មន្ត្រី និងសកម្មជនដែលជាប់ពន្ធនាគារទាំង ១៥ រូប] អំពីដំណោះស្រាយដែលលោក សម រង្ស៊ី បានរៀបរាប់នៅលើហ្វេសប៊ុកថា លោកយល់ព្រមចូលពន្ធនាគារជំនួសអ្នកជាប់ពន្ធនាគារប្រសិនបើគណបក្សកាន់អំណាចនិងតុលាការយល់ព្រមដោះលែងពួកគេ។ លោកយល់ព្រមនឹងមកដើម្បីជាប់ពន្ធនាគារជំនួសពួកគេ…ប៉ុន្ដែក្រុមយុវជន និងជនរងគ្រោះទាំងអស់បានសុំឲ្យលោកប្រធានពិចារណាឡើងវិញពីព្រោះនៅពេលដែលលោកប្រធានស្នាក់នៅក្រៅប្រទេសគឺគាត់អាចធ្វើការងារបានច្រើនដូច្នេះពួកគេនឹងតស៊ូហើយនិងអត់ធ្មត់រស់នៅក្នុងពន្ធនាគាររហូតទាល់តែមានដំណោះស្រាយមួយ»។ នៅមុននោះ លោក សម រង្ស៊ី បានដឹងតាមរយៈលិខិតថារដ្ឋាភិបាលបិទច្រកអាកាសចរមិនចង់ឱ្យលោកចូលស្រុកទៅហើយ លោកបែរទាមទារលក្ខខណ្ឌដោះលែងបន្ថែមទៀត បើដឹងថា គេមិនចង់ទាំងឱ្យលោកចូលស្រុកផង ហេតុអ្វីគេត្រូវយល់ព្រមដោះលែងអ្នកទោសបន្ថែមទៀត។ មានន័យថា លោកលើកយកសំណើនេះឡើងក៏ព្រោះលោកបានដឹងជាមុនថា គេនឹងបដិសេធ ហើយក្រោយបក្សកាន់អំណាចបដិសេធតាមការរំពឹងរបស់លោក លោកក៏គ្មានសម្តែងការភ្ញាក់ផ្អើលអ្វីដែរតែសំណើនេះនៅតែមានប្រយោជន៍របស់វា មានប្រយោជន៍ត្រង់ត្រូវគេបដិសេធនេះឯង គឺលោកចង់បានការបដិសេធនេះមកធ្វើជាលេសនិរទេសខ្លួនលេសគឺមកពីគេមិនទទួលសំណើរបស់លោក មិនមែនលោកមិនចង់ត្រលប់ចូលស្រុកវិញទេ ពិសេសវាបានជួយបង្កើតរូបភាពល្អថាលោកជាប្រធានបក្សដ៏ក្លាហានដែលលះបង់ដើម្បីសមាជិក។ ហេតុអ្វីបក្សកាន់អំណាចត្រូវដោះលែងសកម្មជនជាច្រើនឱ្យត្រលប់មកបម្រើការងារបក្សក្នុងស្រុកវិញ រួចទៅដូរយកមេបក្សម្នាក់ដែលមិនបានជួយការងារបក្សអ្វីច្រើន ដោយសារនិរទេសខ្លួននៅបរទេសទៅវិញ? បក្សកាន់អំណាចក៏បានដឹងថា បើចាប់ខ្លួនមេបក្សម្នាក់នេះក៏មិនទទួលបានផលចំណេញប៉ុន្មានដែរ ត្បិតនៅតែមានលោក កឹម សុខា ជាប្រធានស្តីទី បន្តការងារប្រធាននេះដដែល ដូច្នេះរក្សាសកម្មជននានាក្នុងគុក យ៉ាងហោចណាស់ នៅអាចយកធ្វើជាថ្នូរនយោបាយនិងកាត់បន្ថយកម្លាំងបក្សប្រឆាំងដែរ ទុកលោកឱ្យក្រៅស្រុកអាចធ្វើឱ្យសាធារណមតិយល់ថា លោកកំសាក និងមិនអាចមកធ្វើការជាមួយលោក កឹម សុខា ផង។ (សូមអានបន្ត ភាគ៣ ជាភាគបញ្ចប់)
ដោយ ទេព រ៉ានិត
