អ្នកវិភាគមួយចំនួនលើកឡើងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា បក្សប្រឆាំងទំនងជាមិនត្រូវបានបក្សកាន់អំណាចរំលាយ មុនការបោះឆ្នោតដូចការគំរាមនោះទេ ដោយថាកម្ពុជាជាប់កាតព្វកិច្ចគោរព្ធលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តាមកិច្ចព្រមព្រៀងនានាជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ។
ក្រោយពីប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចាប់ខ្លួន សារនយោបាយជាច្រើនគំរាមថា បក្សប្រឆាំងមួយនេះអាចនឹងត្រូវរំលាយចោលតាមរយៈអំណាចតុលាការ បើមិនជ្រើសរើសមេដឹកនាំថ្មី។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា បក្សប្រជាជនទំនងជាមិនជ្រើសរើសយកយន្តការទៅរំលាយគណបក្សប្រឆាំងមុនការបោះឆ្នោតទេ ដោយថាបក្សកាន់អំណាចទំនងជាដឹងមុនថា ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង គ្មានផលចំណេញដល់ខ្លួនទេ ខណៈដែលសហគមន៍អន្តរជាតិកំពុងឃ្លាំមើលពីដំណើរវិវឌ្ឍន៍ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានោះ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគទៀតថា កម្តៅនយោបាយពេលនេះ បក្សកាន់អំណាចកំពុងប្រើយុទ្ធសាស្ត្រ បន្តពង្រឹងអំណាច តាមលំនាំប្រទេសកុម្មុយនីស្តនិយម។
លោកថា៖ «ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រនេះ គឺកែប្រែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឲ្យទៅជាប្រព័ន្ធដឹកនាំមួយដូចប្រទេសកម្មុយនីស្តវៀតណាម និងកុម្មុយនីស្តចិន។ ហើយទុកឲ្យមានលំនាំពហុបក្ស ទុកឲ្យមានគណបក្សតូចៗខ្សោយ ទុកឲ្យបក្សមួយដឹកនាំរហូតអញ្ចឹងទៅ។ ខ្ញុំថាប្រហែលជាមិនមែនជាផលប្រយោជន៍គណបក្សប្រជាជន ទៅរំលាយទាំងស្រុងទេ»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគទៀតថា អ្វីដែលរារាំងកម្ពុជា មិនឲ្យដើរលើរបត់កុម្មុយនីស្តបាននោះ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលលោកថានៅមានឥទ្ធិពលមកលើកម្ពុជានៅឡើយ។
លោកថា៖ «ក្នុងនោះក៏មានចែងថា ប្រទេសហត្ថលេខីទាំងអស់ សន្យាធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនឹងត្រូវមានយន្តការដោះស្រាយ បើសិនជាមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រទេសជាហត្ថលេខីនៃប្រទេសណាមួយ អាចលើកបញ្ហានេះទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ឲ្យបញ្ចប់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរនេះ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា បើតាមមាត្រា៧៨នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងយន្តការជំរុញប្រជាធិបតេយ្យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនោះ លោកថាបក្សកាន់អំណាចនឹងមិនរំលាយបក្សប្រឆាំងទេ។
លោកថា៖ «បើតាមទស្សនខ្ញុំ។ ខ្ញុំគិតថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងមិនត្រូវបានគេរំលាយទេ ដោយសារផ្អែកទៅលើលក្ខខណ្ឌ២។ ទី១សហគមន៍អន្តរជាតិ កំពុងតែមានយន្តការច្រើន ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលគិតគូ ឬក៏អនុវត្តគោលការណ៍ដោះលែងមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង។ ចំនុចមួយទៀត កាលណារំលាយគណបក្សប្រឆាំង បើតាមគោលការណ៍ច្បាប់ សភាក៏ត្រូវរំលាយដែរ ដោយសារសមាជិកសភានៅសល់តែ៦៨ អត់គ្រប់ ដោយសារមាត្រា៧៨នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា សមាជិកសភាយ៉ាងតិច១២០រូប។ ដូច្នេះកន្លែងហ្នឹង បើសភាមិនស្របច្បាប់ រដ្ឋាភិបាលក៏មិនស្របច្បាប់ដែរ។ អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថា លក្ខខណ្ឌនេះពិបាកនឹងរៀបចំរំលាយគណបក្សប្រឆាំងបាទ»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា បើបក្សកាន់អំណាចរំលាយបក្សប្រឆាំងដូចការគំរាមមែន លោកថា សហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលជាប់កាតព្វកិច្ចឃ្លាំមើលដំណើរការវិវឌ្ឍនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា អាចនឹងប្រើយន្តការដាក់សម្ពាធ។
លោកថា៖ «យន្តការរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិមានច្រើន។ ដំបូងគេបញ្ឈប់កូតា ឬក៏អាចគេបិទទីផ្សារតែម្តង ទាក់ទិននឹងការនាំចេញផលិតផលសម្លៀកបំពាក់កម្ពុជា បន្ទាប់មកគេអាចផ្តាច់ជំនួយយោធា បន្ទាប់មកបិទទីផ្សារ ហុំព័ទ្ធសេដ្ឋកិច្ចប្រសិនបើកម្ពុជាមិនប្រកាន់គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ មិនអាចនិយាយជាការព្រមព្រៀងអន្តរជាតិបាន»។
ក្រោយពីចាប់ខ្លួន លោក កឹម សុខា មានតែមហាអំណាចកុំម្មុយនីស្តចិនមួយប៉ុណ្ណោះ គាំទ្រចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ក្រៅពីនោះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ហៅការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ថា បង្កប់ហេតុផលនយោបាយ នឹងថាស្ថានការណ៍នយោបាយបែបនេះ ពិបាកទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោតនាឆ្នាំ២០១៨។
សហភាពអឺរ៉ុប ហៅការចាប់ខ្លួនមេបក្សប្រឆាំងថា បំពានអភ័យឯកសិទ្ធិសភានិងអំនាវឲ្យដោះលែងជាបន្ទាន់ ដោយថា ដំណើរការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ អាចទទួលយកបាន លុះត្រាមានការចូលរួមពីគ្រប់គណបក្សនយោយបាយ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងបណ្ដាញសារព័ត៌មាន។
ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា ការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ហាក់មិនមែនជានីតិវិធីច្បាប់ត្រឹមត្រូវទេ និងថាមិនគោរពអភ័យឯកសិទ្ធិសភាទៀតផង។
ស្ថាតទូតបារាំងប្រចាំកម្ពុជាបង្ហាញការព្រួយបារម្ភដែរថា ការចាប់ខ្លួនមេបក្សប្រឆាំង ធ្វើឲ្យប៉ះដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតខាងមុខ និងបានរំឭករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យកាន់មាគ៌ាតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងដំណើរឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា ដោយសារតែដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជានៅពឹងផ្អែកស្ទើរទាំងស្រុងទៅលើទីផ្សារប្រទេសលោកសេរីនោះ លោកថារដ្ឋាភិបាលទំនងជាមិនជ្រើសរើស យន្តការទៅរំលាយបក្សប្រឆាំង ប្រឆាំងនឹងការទាមទាររបស់សហគមន៍អន្តរជាតិទេ បើទោះបីកម្ពុជាពេលនេះ មានទំនាក់ទំនងស្និទ្ធជាមួយមហាអំណាចចិនក៏ដោយ។
លោកថា៖ «បង្អែកចិនជាគោលការណ៍វាល្អសម្រាប់យន្តការទូទៅក្នុងគោលការណ៍អន្តរជាតិ មានមហាអំណាចគាំទ្រទៅលើរដ្ឋាភិបាល។ ក៏ប៉ុន្តែ ចិនគ្មានលទ្ធភាពដោះស្រាយវិបត្តិបញ្ហាវាយភ័ណ្ឌកាត់ដេរនៅកម្ពុជាទេ ដោយសារអី ដោយសារកម្ពុជាពុំបានយកផលិតផលទៅលក់នៅប្រទេសចិនទេ គឺលក់ទៅលើទីផ្សារអាមេរិក និងទីផ្សារអឺរុប យើងឃើញតែផលផលចិនមួយចំនួនទេ ដែលចិនយកមកលក់នៅកម្ពុជា មិនមែនកម្ពុជាយកមកលក់នៅចិនទេ»។
សរុបជារួមអ្នកវិភាគថា កម្តៅនយោបាយនៅពេលនេះ ជំរុញឲ្យអ្នកវិនិយោគមួយចំនួន មានការបារម្ភពីអនាគតនៃមុខជំនួញរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែថាកម្តៅនយោបាយនៅពេលនេះ ហាក់បានជំរុញសហគមន៍អន្តរជាតិ ហក់ចូលកម្ពុជា ដើម្បីឃ្លាំមើលនិងជំរុញដំណើរការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ ឲ្យប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ដែរ៕
