បុរសពេញកម្លាំងមួយក្រុមមានគ្នាប្រមាណ៥ទៅ៧នាក់ នៅអង្គុយជជែកគ្នាលេងពេល រថយន្តដឹកទំនិញមិនទាន់មកដល់។ ពួកគេជជែកគ្នាជាភាសាខ្មែរ ប៉ុន្តែពេលមានអ្នកហៅឲ្យលើកដាក់ឥវ៉ាន់ គឺពួកគាត់ប្រើប្រាស់ភាសាថៃ។
បើទោះជា មានមនុស្សជាច្រើននិយាយគ្នាជាភាសាខ្មែរ ស្លៀកពាក់បែបខ្មែរ ហូបអាហារខ្មែរ ប៉ុន្តែទីតាំងនេះ មិនមែនស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ គឺនៅក្នុងផ្សារប្រាទូសណាមក្នុងទីក្រុងបាងកកប្រទេសថៃ។ ផ្សារប្រាទូស ណាម ជាផ្សារដែលមានពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនកំពុងរស់នៅ និងប្រកបរបរលក់ដូរ និងស៊ីឈ្នួលលើកដាក់ឥវ៉ាន់។
ពលករខ្មែរចំណាកស្រុកទាំងនេះ ហាក់មមាញឹកនឹងការងាររៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែនៅពេលដែលអ្នកព័ត៌មានវីអូឌីសាកសួរពីព័ត៌មាននៃការបោះឆ្នោត ពួកគេមានការចាប់អារម្មណ៍ ហើយអ្នកនៅក្បែរៗនោះដើរចូលមកជជែកពីរឿងនេះដែរ៖ «កាលឃុំសង្កាត់ ខ្ញុំចង់ចុះឈ្មោះដែរ ប៉ុន្តែពិបាកសេដ្ឋកិច្ច ហើយអារឿងផង Passport ដាច់អាយុ[ផុតកំណត់]ដាច់អីទៀត ខ្ញុំមិនបានទៅកាលហ្នឹង។ ស្តាយមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចជាពលរដ្ឋមួយរូប មិនបានធ្វើដើម្បី ជួយជាតិ ជួយសង្គម»។
នេះជា ការរៀបរាប់ពីការសោកស្តាយដោយសារមិនបានចុះឈ្មោះ និងបោះឆ្នោតរបស់លោក ឯម តុង វ័យប្រមាណជិត៤០ឆ្នាំ។ ពលករចំណាកស្រុករូបនេះ ហាក់ដូចជាពេញចិត្តពេលដែលបាននិយាយពីរឿងបោះឆ្នោតស្ថានភាពនយោបាយក្នុងប្រទេស។ លោកថា នៅកន្លែងដែលលោករូប និង ពលករផ្សេងទៀតកំពុងធ្វើការនេះ មិនមានមន្ត្រីទូតឬក្រុមការងាររដ្ឋាភិបាលផ្សព្វផ្សាយពីព័ត៌មានផ្សេងនោះទេ ប៉ុន្តែថា រូបលោកផ្ទាល់ និង អ្នកផ្សេងៗតែព្យាយាមតាមដានព័ត៌មានបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកពីស្ថានភាពប្រទេស។
លោកបន្តថា៖ «តាមច្រើនណាស់បង គ្នាយើងនេះ ខ្ញុំតាមដានព័ត៌មានតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកផង ព្យាយាមបើកមើលតាមវិទ្យុអាស៊ីសេរីផង មិនមែនចេះតែយកកំហុសដាក់ឲ្យគេហើយយកត្រូវតែខាងឯងនោះទេ យើងវិភាគទាំងសងខាង»។
ចំណែកពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ទៀត កំពុងលក់សម្លៀកបំពាក់នៅក្នុងផ្សារប្រាទូសណាម លោក រ៉ាឌី ក៏យល់ឃើញ ដូច លោកតុងដែរ៖ «មួយៗចង់ទៅបោះឆ្នោតណាស់ ប៉ុន្តែវាចឹង គ្នាជាកម្មករទេពេលទៅបោះឆ្នោតខាត ពេលហើយអស់លុយ»។
រ៉ាឌី មានសំបុរស ខាងស្តើងអង្គុយលក់សម្លៀកបំពាក់ម្នាក់ឯងក្នុងតូប ដែលទំហំទទឹងប្រហែលជាង១ម៉ែត្រ និង បណ្តោយប្រមាណ២ម៉ែត្រនោះ បានឲ្យដឹងថា នេះមិនមែនជាតូបលក់ឥវ៉ាន់ផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ គឺលោកគ្រាន់តែស៊ីឈ្នួលគេប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែដោយសារថៅកែជាជនជាតិ ទុកចិត្តឲ្យក៏ទុកឲ្យលក់នៅម្នាក់ឯង។
រ៉ាឌី មានស្រុកកំណើតនៅខេត្តបាត់ដំបង បានឆ្លងដែនធ្វើការងារនៅប្រទេសថៃ៧ឆ្នាំហើយ។ លោកថា ពលករខ្មែរដែលលោកស្គាល់ភាគច្រើនចង់ទៅបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ បើទោះជា ឆ្នាំមុនៗមិនបានទៅក៏ដោយ ប៉ុន្តែថា ខ្វះព័ត៌មាន និង ស្ថានភាពអ្នកនយោបាយកម្ពុជាទាស់គ្នានេះ ធ្វើឲ្យពួកគាត់ហាក់រារ៉ែកចិត្តវិញ។
នៅផ្សារប្រាទូសណាមជាទីតាំងមួយដែលគេស្គាល់ថា មានខ្មែរច្រើនគឺនៅម្តុំផ្ទះសំណាក់ ឌីឌីហៅ(DD House) គឺពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលធ្វើដំណើរពីកម្ពុជាទៅកំសាន្ត ទៅព្យាបាលជំងឺ ឬ ធ្វើការងារជាដើមទៅឈប់នៅទីនោះ។ អ្នកដែលមិនចេះភាសាថៃ ក៏អាចទិញបាយ ទិញសម្លៀកបំពាក់ ឬ រកផ្ទះសំណាក់សម្រាកបានដែរ ព្រោះអ្នកលក់ដូរមួយចំនួន នៅទីនោះ ជា ខ្មែរឬ ជាជនជាតិថៃតែចេះភាសាខ្មែរខ្លះៗអាចទំនាក់ទំនងគ្នាបាន។
ពេលដែលសាកសួរពីដំណើរការបោះឆ្នោតពួកគាត់ភាគច្រើនហាក់មានបំណងដូចៗ គ្នាគឺ ចង់ ឲ្យមានការចុះឈ្មោះ និង បោះឆ្នោតនៅស្ថានទូតកម្ពុជាក្នុងប្រទេសថៃ៖ «ច្រើន មានអ្នកចូលរួមច្រើន! ពលករនៅនេះ ទៅបោះទាំងអស់គ្នាហ្មងខ្ញុំជៀងហ្មង បើមានការរៀបចំនៅនេះស្រួលហ្មង គឺអាចនឹងមានអ្នកទៅបោះឆ្នោតច្រើន! បើមានការចុះឈ្មោះតាមស្ថានទូតខ្ញុំនឹងទៅទោះយ៉ាងណាក៏ខ្ញុំទៅដែរ»។
ក្នុងរបាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលរបស់ក្រសួងការងារប្រចាំឆ្នាំ២០១៦ ឲ្យដឹងថាបច្ចុប្បន្នពលករខ្មែរចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រទេសមានជាង ១,១៥លាននាក់ ដែលកំពុងធ្វើការនៅ ថៃ កូរ៉េ ជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី ក្នុងនោះជាង១លាននាក់ធ្វើការនៅប្រទេសថៃ។ ចំនូននេះនៅមិនទាន់រាប់បញ្ជូលជនជាតិខ្មែរដែលទៅរស់នៅក្រៅប្រទេសដែលពុំមែនជាពលករចំណាកស្រុកនៅឡើយទេ។
របាយការណ៍ក្រសួងការងារថៃកាលពីឆ្នាំ២០១៦ បង្ហាញថា ពលករខ្មែរធ្វើការងារនៅថៃមាន ប្រមាណ១លាន២សែននាក់ ក្នុងនោះស្របច្បាប់៨០០ ០០០នាក់។
ទន្ទឹមនឹងការចាប់អារម្មណ៍រឿងនយោបាយ ពួកគាត់ក៏ឆ្លៀតរៀបរាប់ពីអារម្មណ៍នឹករលឹកសាច់ញាតិនៅស្រុកកំណើត អ្នកនឹកកូន ឬ ប្រពន្ធ។
ចំណែកសហជីពកម្ពុជាដែលកំពុងធ្វើការងាលើកកម្ពស់សិទ្ធិពលរកម្ពុជានៅក្រៅប្រទេស បានឲ្យដឹងថា ពលករខ្មែរធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសថៃមានប្រមាន១លាន៥សែននាក់។ ហើយ ភាគច្រើននៃពួកគេតិចតួចណាស់ដែលបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។
មន្ត្រីកម្មវិធីនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិង សិទ្ធិមនុស្ស(CENTRAL) លោក ឌីថេ ហូយា៖ «ខ្ញុំវាយតម្លៃ១%នោះគឺច្រើនផង គឺខ្ញុំនិយាយថា ១%ច្រើន បំផុតហើយដែលបានចុះ ឈ្មោះបោះឆ្នោត។បើយើងគិតមើលទៅវាពិបាកណាស់សម្រាប់ពួកគាត់ គ្រាន់តែចំណាយ លើការពិនិត្យឯកសារឆ្លងកាត់ព្រំដែននោះអស់១៤០០បាតហើយ(ស្មើប្រមាណ៤០ដុល្លារ) នេះអត់ទាន់គិតថ្លៃធ្វើដំណើរផង បើបូកទាំងការធ្វើដំណើរ និង ការហូបចុកអីទៀត ប្រហែល ៥០ទៅ៦០ដុល្លារ ចឹងទៅមក អស់ជាង១០០ដុល្លារ ចឹងច្រើនសម្រាប់ពួកគាត់។ ចំណែក ពេលវេលាអត់អាចត្រឹម១ថ្ងៃអីបានទេ យ៉ាងហោចណាស់ក៏៣ថ្ងៃដែរ ហើយពិបាកក្នុងការ សុំច្បាប់ពីថៅកែរបស់ពួកគេ»។
ការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតថ្មី ឆ្នាំ២០១៧ និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពបញ្ជីបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៦ មានរយៈពេល៧០ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី០១ ខែកញ្ញា ដល់ថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។ ចំពោះអ្នកដែលមិនមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ពួកគេនឹងមិនមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ថ្នាក់ជាតិនៅឆ្នាំក្រោយនោះទេ។
ជុំវិញការអះអាងថា ពលករកម្ពុជាធ្វើការនៅថៃចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតមិនបាន១%នេះ ខាង គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(NEC)ថា មិនមានរបាយការណ៍នេះទេ ព្រោះ NEC គ្រប់តែរបាយការណ៍នៅក្នុងប្រទេសតែប៉ុណ្ណោះ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការ Comfrel លោក កន សាវាង្ស ថ្លែងថា ពលរដ្ឋដែលធ្វើចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេសភាគច្រើនគឺមិនបានចុះឈ្មោះនោះទេ។ ការមិនបានចុះឈ្មោះរបស់ពលរដ្ឋនៅក្រៅប្រទេសនេះលោក កន សាវាង្ស លើកឡើងថា ដោយសារបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ដែលមិនអនុញ្ញាតឲ្យ គ.ជ.ប អាចរៀបចំនីតិវិធីដើម្បីសម្រួលដល់ពួកគេបាន៖ «ទាក់ទងទៅលើរឿងដែលធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតហ្នឹង ជាពិសេសគិតគូរដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលលោកបានធ្វើចំណាកស្រុកនៅខាងក្រៅហ្នឹង បូករួមជាមួយពេលវេលាដែល គ.ជ.ប អាចពន្យាពេលបន្ថែមហ្នឹងគឺវាអាចហើយ ដែលអាចបង្កើនពលរដ្ឋដែលធ្វើចំណាកស្រុកមានឱកាសសម្រាប់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតបានក៏ប៉ុន្តែយើងមើលឃើញថា ករណីនេះមកដល់ថ្ងៃនេះគឺមិនអាចដោះស្រាយចេញ ដោយសារច្បាប់មិនបានបើកផ្លូវឲ្យស្ថាប័ន គ.ជ.ប សម្រាប់ពលរដ្ឋក្នុងការចុះឈ្មោះទេ»។
កាលពីខែសីហាកន្លងទៅសមាជិកសភាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានដាក់សេចក្តីស្នើវិសោធនកម្មច្បាប់ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យពលរដ្ឋនៅក្រៅប្រទេសអាចចុះឈ្មោះ និងបោះឆ្នោតនៅក្រៅប្រទេសបាន តែសំណើនេះមិនទាន់ត្រូវបានរដ្ឋសភាប្រជុំអនុម័តនៅឡើយទេ ខុសគ្នាពីច្បាប់បោះឆ្នោត៤ដែលបានស្នើឡើងដោយបក្សប្រជាជនត្រូវបានសភាអនុម័ត និងចូលជាធរមានយ៉ាងតក់ក្រហល់។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជននៅក្នុងសភាលោក ឈាង វុន ធ្លាប់លើកឡើងប្រាប់វីអូឌីថាច្បាប់កម្ពុជាមិនបានហាមឃាត់ជនជាតិខ្លួនដែលរស់នៅក្រៅប្រទេសមិនឲ្យចុះឈ្មោះ ឬបោះឆ្នោតនោះទេ តែថាអ្នកទាំងនោះត្រូវចូលមកក្នុងបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រទេស មិនអាចបោះឆ្នោតនៅតាមស្ថានទូតក្រៅប្រទេសបានទេ ដោយសារការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាជាការបោះឆ្នោតតាមតំបន់។
លោកថា៖ «រាស្ត្ររបស់យើងគឺជាប្រព័ន្ធសមាមាត្រ បោះឆ្នោតតាមមណ្ឌល យើងបោះឆ្នោតនៅបាត់ដំបង យើងមកបោះឆ្នោតបាត់ដំបង។ ច្បាប់បោះឆ្នោតរបស់យើងហ្នឹងអត់មានមណ្ឌលនៅអាមេរិក មណ្ឌលនៅបារាំងអីណា! អត់មានផង។ តែយើងត្រូវធ្វើយ៉ាងមិច ហ្នឹងហើយយើងមិនដឹងថាត្រូវធ្វើយ៉ាងមិច អញ្ចឹងហើយទើបយើងចង់បានអាស័យដ្ឋានមួយតាមផ្លូវច្បាប់ អាស័យដ្ឋានក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ មើលច្បាប់ឲ្យមែនទែន! ហើយអាស័យដ្ឋានគាត់នៅត្រង់ណានៃកម្ពុជា គាត់ទៅបោះឆ្នោតនៅកន្លែងហ្នឹងចុះឈ្មោះនៅកន្លែងហ្នឹង»។
ចំពោះការលើកឡើងនេះត្រូវបានលោក កន សាវាង្ស ឆ្លើយតបថាជាការលើកឡើងដោយមិនបានគិតគូរ និងគ្មានចេតនាក្នុងការបង្កើតច្បាប់នេះច្រើនជាង។
លោកថា៖ «បើយើងនិយាយពីបច្ចេកទេសសម្រាប់ស្រុកខ្មែរយើង មិនមែនធ្វើមិនបានទេ។ សំខាន់ចិត្តខ្លួនឯងទេ ចិត្តរបស់តំណាងរាស្ត្រទាំងនោះទេ ដែលលោកចង់ធ្វើដែរឬក៏អត់? ហើយតែលោកអត់ចង់ធ្វើលោកលើករឿងហ្នឹងយកមកអាហ្នឹងវាមិនត្រឹមត្រូវទេ។ លោកត្រូវធ្វើការសិក្សាសិនកុំអាលលើកនិយាយរឿងបញ្ហា»។
ពលករខ្មែរនៅថៃដែលអ្នកព័ត៌មានវីអូឌី សាកសួរសុទ្ធតែមានបំណងដូចគ្នាថា ថ្ងៃណាមួយពួកគាត់រកប្រាក់បានគ្រប់គ្រាន់នឹងវិលត្រលប់រស់នៅស្រុកកំណើត ទោះជាអ្នកខ្លះក្នុងជំណោមនោះជំពាក់លុយធនាគារមិនហ៊ានវិលមកភូមិកំណើតក៏ដោយ ក៏ពួកគេថា មិនមានបំណងរស់នៅរហូតចាស់ស្លាប់នៅស្រុកថៃទេ៕
ផលិតដោយVOD សហការឧបត្ថម្ភដោយអង្គការSEAPA
