មានអ្វីកើតឡើងលើប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិផ្សារ និងឃុំផ្សេងទៀតនៅស្រុកចិត្របូរី?
អ្នកស្រី អំាង ស៊ីវលីម មានរាងកាយស្លេកស្លាំង។ គាត់មានប្រសាសន៍ប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មាន VOD ថា គាត់ចាប់ផ្តើមមានជម្ងឺក្រពះ ពោះវៀនព្យាបាលមិនជាអស់រយៈពេលពីរឆ្នាំមកហើយ៖ «ពីរឆ្នាំអត់បានទៅ ដោយសារតែសុខភាព[ឈឺ]តែទៅត្រូវការហត់ណាស់ ទីមួយយើងអនាម័យកន្លែងរស់នៅកុំឲ្យមានសំរាម ហើយសំអាតកន្លែងរស់នៅ រុយវាចេះតែមកច្រើនតំាងពីកន្លែងហូបបាយ យើងហូប យើងប្រោះទឹក យើងជូតសំអាតហើយ រុយវារោមឡើងខ្មៅ ដ៏យើងសុំសីល នឹកឃើញថាដាច់សីលខ្លះវៃម៉ង ដាក់ទុំស្អិតក៏ដាក់មិនឈ្នះយកទៅដុតចោល»។
អ្នកស្រី ស៊ីវលីម និងអ្នកភូមិផ្សារ ស្ថិតនៅម្តុំអូរកន្ទួតយល់ថាពួកគេកើតជម្ងឺដោយសារតែទីលានចាក់សម្រាមដែលស្ថិតនៅក្បែរនោះ។
អ្នកស្រី ស៊ីវលីម មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋនៅភូមិរបស់គាត់ភាគច្រើនមានដីចំការ នៅម្តុំអូរកន្ទួត ដោយថា ដីនោះ ពលរដ្ឋ ដំាដំណាំ សណ្តែកគួ សណ្តែកបាយ ត្រសក់ និងត្រឡាចជាដើម។
ពលរដ្ឋនិយាយថា រយៈពេលជាង៤ឆ្នាំហើយ គំនរសំរាម ក្បែរអូរកន្ទួត ស្ថិតនៅភូមិផ្សារ ខេត្តក្រចេះ ដែលមានផ្ទៃដី៥ហិកតា បានភាយក្លិនស្អុយ និងមានទឹកជ្រាបចេញពីគំនរសំរាម ហូរចូលទៅក្នុងអាងរក្សាទឹក ដែលអ្នកភូមិប្រើប្រាស់តាំងពីសម័យ ប៉ុល ពត។
ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅតំបន់នោះ អះអាងថា បញ្ហាប្រឈមធំ គឺរដូវវស្សានៅពេលភ្លៀងធ្លាក់ ទឹកស្អុយពីគំនរសំរាមនោះ ក៏បានហូរលាយឡំជាមួយទឹកភ្លៀង ចូលក្នុងអាងផ្ទុកទឹកមួយកន្លែង មានឈ្មោះថា “ទំនប់ស្តុកទឹកអូរកន្ទួត” ដែលបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យ ប៉ុល ពត។ អាងស្តុកទឹកនោះ មានចំងាយពីគំនរសំរាមប្រហែល២គីឡូម៉ែត្រ។ ពលរដ្ឋថា ពួកគេរាប់រយគ្រួសារក្នុងឃុំ២ រងផលប៉ះពាល់សុខភាព ដោយសារ ពួកគេប្រើប្រាស់ទឹកអូរនោះ។
អង្គុយលើកៅអី ក្រោមផ្ទះ លោក ហេង សុខ ដែលអះអាងថា មានជំងឺសួតប្រចំាកាយ (ប៉ះពាល់ផ្លូវដង្ហើម) ប្រាប់ថាពេលខ្លះ គាត់រាក ក្អក និងក្តៅខ្លួន។ លោក ហេង សុខ និយាយថា ជម្ងឺគាត់គឺដោយសារ ហិតខ្លិនស្អុយពីគំនរសំរាម និងប្រើប្រាស់ទឹកអូរកន្ទួត។
លោក សុខ បន្តថា គាត់ចង់ឈប់ប្រើទឹកអូរកន្ទួត និងគេចឲ្យផុតពីកន្លែងគំនរសំរាមនោះដែរ ប៉ុន្តែគ្មានជម្រើស ដោយថា ត្រូវតែធ្វើដំណើរ និងស្នាក់នៅចំការ ម្តុំគំនរសំរាមនោះ ទំាងប្រឈមនឹងបញ្ហាសុខភាព ដើម្បីរកប្រាក់ទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារ។
លោក សុខ បន្តថា «សំរាមវាជះ[ខ្លិន]មក យើងដកដង្ហើមទៅវាពិបាកដែរ… វាទៅជាក្អក ស្លេះ សួត យើងដកដង្ហើមចេញចូលវាធំ[ខ្លិនស្អុយ]ឡើង ប៉ះពាល់ក៏ត្រូវនៅកន្លែងហ្នឹង បើយើងទៅកន្លែង[ធ្វើស្រែ]អត់ប៉ះពាល់វារកអត់បាន ធ្វើម៉េច ព្រោះកន្លែងហ្នឹង កន្លែងយើងរកអចិន្ត្រៃយ៍ ដ៏ពេលយើងចេញពីកន្លែងហ្នឹងវាអត់កើត…ចេញដូចបាត់ឆ្នាំងបាយទទេ»។
អង្គុយនៅក្រោមផ្ទះ ធ្វើពីឈើ សម្លៀកបំពាក់រាងចាស់បន្តិច អ្នកស្រី ខួច ស្រីមុំ អាយុជាង៥០ឆ្នាំ រស់នៅភូមិកន្ទួត ស្រុកចិត្របុរី នៃខេត្តក្រចេះ រៀបរាប់ប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មាន ទាំងទឹកមុខមុតមាំថា ចន្លោះពី១ទៅ៣ថ្ងៃ «ក្រុមហ៊ុនឯកជន សំអាតអនាម័យបរិស្ថានក្រុងក្រចេះ» បានដឹកសំរាម៣ ទៅ៤ឡាន ពីទីរួមខេត្តក្រចេះ យកទៅចាក់ចោលនៅភូមិផ្សារ ចំណាយ២គីឡូម៉ែត្រ ពីទំបន់ស្តុបទឹកអូរកន្ទួត។ អ្នកស្រីថា ការចាក់សំរាមចោល ពាសវាលពាសកាលនោះ ធ្វើឲ្យពួកគាត់ព្រួយបារម្ភពីការប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសុខភាព។
អ្នកស្រី ខួច ស្រីមុំ «ខែប្រំា ត្រូវគេដុត[សំរាម]មិនមែនតិចណា ប្រហែលជាប្រវែង១០០ ទៅ២០០ម៉ែត្រដែរ ឆ្លងទៅខាងណោះ យើងនិយាយតែតាមផ្លូវ ល្មមយើងបិទមាត់ បិទច្រមុះ អត់ហ៊ានដកដង្ហើម ខ្ពើម»។
ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុង ឃុំដារ ស្រុកចិត្តបូរី មានចំនួនជាងមួយម៉ឺននាក់ (១០ ១១១ នាក់) និងពលរដ្ឋនៅឃុំកន្ទួត ស្រុកចិត្តបូរីមានចំនួនជាងប្រាំពីរពាន់នាក់ (៧ ៤៥៤នាក់)។
បើតាមពលរដ្ឋ បញ្ហាសុខភាព ដែលពួកគេប៉ះពាល់នោះ រួមមាន កើតរមាស់ ជំងឺសួត(ប៉ះពាល់ផ្លូវដង្ហើម) ជំងឺគ្រុនឈាម ឈឺក្បាល ផ្តាសាយ ក្រពះ ពោវៀន និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត។ ចំណែកឯសត្វគោ ក្របី ពេលផឹកទឹកនោះក៏មានជំងឺហើមពោះ និងបូសខ្យល់ទៀតផង។
លោក សំាង យ៉េត ដែលអះអាងថា ជាអ្នកចំាចំការក្បែរទីលានចាក់សំរាម បានឲ្យដឹងថា ពេលមេឃភ្លៀងម្តងៗ ទឹកដក់ នៅទីលានចាក់សំរាម ស្អុយបង្កទៅជាសត្វមូស និងរុយជាច្រើន។ ករណីនេះ លោកថា ធ្វើឲ្យគាត់មានជំងឺប្រចំាកាយ ដោយសារហូបទឹកអូរកន្ទួតនោះ។
លោក សំាង យ៉េត «ពេលមុន ទៅពេទ្យនៅក្រចេះ អស់៨៧ម៉ឺនរៀល ដែលគ្រោះតំរង់នោម ធម្មតាទឹកយើងផឹកចឹងៗ ទឹកវាអត់ល្អ ដំាហើយនៅតែអញ្ចឹងទៀត ឥឡូវ ដល់វះហើយ ដែលលោកគ្រូពេទ្យគាត់ថា បើខ្ជិលទៅបើកនៅក្រចេះ ខ្ញុំដេកពេទ្យឯកជន មកបើក [ថ្នាំ]ពេទ្យឃុំទៅ ហើយបើកបានម្តង បានបីថ្ងៃអស់…ឈឺទៀតហើយ…ឈឺកន្លែងវះវារើរោគ យើងធ្វើការធ្ងន់»។
ប្រវត្តិទីលានចាក់សម្រាម និងបច្ចេកទេស នៃការគ្រប់គ្រងសម្រាម
ទីតាំងចាក់សំរាមស្ថិតនៅភូមិផ្សារ ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ។ ទីលាននេះ មានទំហំប្រមាណជា៥ហិចតា។ វាត្រូវបានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តរៀបចំឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១៣ និងចំណាយថវិកាអស់៨ ០០០ដុល្លារអាមេរិក។
ពលរដ្ឋ បានអះអាងថា ក្នុងមួយថ្ងៃ រថយន្តដឹកសំរាមពីសង្កាត់ចំនួន៤ រួមមាន សង្កាត់ក្រចេះ សង្កាត់អូរឬស្សី សង្កាត់កកូ និងសង្កាត់រកាកណ្តាល យកទៅចាក់ក្នុងស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ យ៉ាងតិច៣ជើង ដែលក្នុងមួយជើងមាន៤រថយន្តធំៗ។
លោក តុក គុណ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនសំរាមឯកជន ឬហៅថា ក្រុមហ៊ុនសំអាតអនាម័យបរិស្ថានក្រុងក្រចេះ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោក បានចុះកិច្ចសន្យាជាមួយសាលាក្រុងក្រចេះ ក្នុងមួយឆ្នាំម្តង ដោយថា ជាថ្នូរដឹកសម្រាមពីទីក្រុងយកទៅចាក់នៅទីលានចាក់សម្រាម ស្ថិតនៅភូមិផ្សារ ឃុំកន្ទួត ស្រុកចិត្របុរី។ ប៉ុន្តែលោកថា នៅរដូវវស្សាលោកឲ្យកម្មករដឹកយក ទៅចាក់នៅទីលានចាស់ គឺនៅកោះសុក្រម ដែលលោកថា ជាទីតំាងសាលាក្រុងហាមឃាត់មិនឲ្យចាក់។ ចំណែករដូវប្រាំង យកទៅចាក់នៅទីលានចាក់សំរាមក្បែរអាងស្តុប ទឹកអូរកន្ទួត ស្ថិតនៅស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ ដោយថា ក្នុងមួយថ្ងៃដឹកបាន ប្រហែលជាង២០តោន។
យោងតាមគោលការណ៍ណែនាំបរិស្ថានស្តីពី ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់រឹងនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ២០០៦ ដែលបង្កើត រួមគ្នារវាងក្រសួងបរិស្ថាន និងអង្គការកែឆ្នៃនិងសិក្សាកម្ពុជា នៅឆ្នំា២០១៦ មានតម្រូវការជាក់លាក់ទាក់ទងនឹងការសាងសង់ និងការថែរក្សា កន្លែងចាក់សំរាម។ មាត្រា៣៧ នៃគោលការណ៍ណែ នាំនេះ មានខ្លឹមសារថា ក្រុមហ៊ុនប្រមូលសំរាម ដែលជាប្រតិបត្តិករ នៃទីលានចាក់សំរាម ត្រូវគោរពតាម លក្ខខ័ណ្ឌបច្ចេកទេស និងវិធានការការពារបរិស្ថានដែលបានកំណត់ដោយក្រសួងបរិស្ថាន។ នៅក្នុងករណី មានការបំពុលបរិស្ថានណាមួយកើតឡើងពីលទ្ធផលនៃការប្រតិបត្តិការណាមួយ ប្រតិបត្តិករនៃទីលានចាក់សំរាមត្រូវចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ និងរាយការណ៍ជាបន្ទាន់ពីឧប្បតិ្តហេតុនេះ ទៅកាន់រដ្ឋបាលរាជធានី ស្រុក ក្រុង ខ័ណ្ឌ និងមន្ទីរបរិស្ថាននៅក្នុងរាជធានី ឬខេត្តនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា ពលរដ្ឋនៅស្រុកចិត្របុរី បានអះអាងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ក្រុមហ៊ុនប្រមូលសំរាមនៅក្នុងស្រុកចិត្របុរី មិនបានគោរតាមគោលការណ៍ណែនាំទំាងនេះទេ។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តក្រចេះ លោក ឆាយ ឌួងសាវុធ បានទទួលស្គាល់ថា ទីតំាងចាក់សំរាមដែលពលរដ្ឋលើកឡើងនោះ ពិតជាមានក្លិនស្អុយ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រាកដមែន។ លោកថា កាលពីឆ្នាំ២០១៣ អតីតប្រធានមន្ទីរបរិស្ថាន ធ្លាប់ស្នើថវិកា៣០០លានរៀល ទៅមន្ទីរហិរញ្ញវត្ថុខេត្ត ដើម្បីយកទៅកែទីលានចាក់សំរាមនៅតំបន់នោះដែរ ប៉ុន្តែមន្ទីរហិរញ្ញវត្ថុ អះអាងថា រដ្ឋមិនមានកញ្ចប់ថវិកាគ្រប់គ្រាន់។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ឆាយ ឌួងសាវុធ បានបញ្ជាក់ថា មន្ទីរបរិស្ថានមានសិទ្ធិស្នើសុំត្រឹមតែបច្ចេកទេសតែប៉ុណ្ណោះ ដោយថា រាល់ការអនុវត្តជាក់ស្តែង រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើប្រតិភូកម្មអំណាច ទៅឲ្យអភិបាលខេត្ត និងក្រុងជាអ្នកធ្វើកិច្ចការទំាងនេះ។
លោក ឆាយ ឌួងសាវុធ «នេះជាការងារខេត្តជាមួយគាត់[ក្រុមហ៊ុនសំរាម] មន្ទីរមើលផ្នែកបច្ចេកទេស បើសិនគាត់អត់ស្អាត គឺយើងតែងតែណែនាំគាត់ឲ្យធ្វើការសំអាតជាប្រចំា ឬមួយសម្រាម ដែលឧប្បមាថា នៅតាមមុខផ្ទះ ឬមួយតាមចំណុចសំខាន់ៗ មានការកកស្ទះ យើងតែងតែសួរគាត់ ថាមូលហេតុអ្វី ឬមួយយ៉ាងម៉េច យើងតែងតែជំរុញគាត់រហូត»។
លោក ឌួងសាវុធ បញ្ជាក់ថា តាមគម្រោងក្រសួងនិងខេត្ត អាចនឹងពង្រីកដីបន្ថែមពី១០ ទៅ១៥ហិចតាទៀត នៅក្បែរទីតំាង ចាក់សំរាម ស្ថិតនៅស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ នោះផងដែរ។
នៅពេលសួរថា តើវាអាចនិងកាន់តែប៉ះពាល់សុខភាពពលរដ្ឋ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៀត ដែរឬទេ ខណៈទីតំាងចាស់កំពុងតែបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ប្រភពទឹក ដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់? លោក ឌួងសាវុធ ឆ្លើយថា ការអភិវឌ្ឍន៍ជៀសមិនផុតពីផលប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋនោះទេ ប៉ុន្តែ លោកថា មុនធ្វើការពង្រីកទីតំាងនោះ ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធក៏ត្រូវធ្វើការសិក្សាផ្នែកបច្ចេកទេស ជាមួយធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB)ដែរ ដោយថា ដើម្បីកាត់បន្ថយកុំឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋច្រើន។
លោកនិយាយថា «ទីលានចាក់សម្រាមតាមពិត បច្ចុប្បន្នយើងមានដី យើងគម្រោងទុកឲ្យហើយ វាតដីសម្រាប់ជាដីទុកជាសម្បត្តិរដ្ឋ និងធ្វើទីលានចាក់សម្រាម អ្វីក៏ដោយការអភិវឌ្ឍន៍ ការរៀបចំទីលានចាក់សម្រាម…ជាគំនិតខ្ញុំ វាតែងតែមានការប៉ះពាល់ហើយ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលប៉ះពាល់ គឺគេមានផែនការរបស់វា យើងមិនអាចយកប្រជាពលរដ្ឋ៤ ឬ១០គ្រួសារ មករារំាងជាមួយ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងទីរួមខេត្ត វាអត់កើត ហើយគម្រោងរបស់លោក អភិបាលក៏គាត់បានរៀបចំគម្រោងហ្នឹង ដើម្បីអភិវឌ្ឍគម្រោងហ្នឹង ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ហ្នឹង ឲ្យក្លាយទៅជាទីលានចាក់សម្រាមដោយមានបទដ្ឋានបច្ចេកទេស»។
កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥ រដ្ឋាភិបាល បានចេញអនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងសម្រាម និងកាកសំណល់រឹងនៅតាមក្រុង។ មាត្រា៧ នៃអនុក្រឹត្យនេះ បានកំណត់តួនាទី និងការទទួលខុសត្រូវយ៉ាងទូលំទូលាយដោយឲ្យរដ្ឋបាលក្រុង និងរដ្ឋបាល ខេត្ត ត្រូវគំាទ្រសម្របសម្រួល និងការលើកទឹកចិត្តការគ្រប់គ្រងសំណល់រឹង ទៅឲ្យក្រុងនិងស្រុកពួកគាត់។
រីឯមាត្រា៣០ នៃអនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងសម្រាម និងកាកសំណល់រឹង នៅតាមក្រុងដដែល មានខ្លឹមសារថា «រដ្ឋបាលក្រុង និងខណ្ឌ ត្រូវទទួលខុសត្រូវការគ្រប់គ្រងសម្រាម និងកាកសំណល់រឹងនៅតាមក្រុងដែលស្ថិតនៅក្នុងវិសាលភាពនៃអំណាច របស់ខ្លួនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព តម្លាភាព គណនេយ្យភាព និងមិនប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន»។
យោងតាមរបាយការសិក្សា និងការវិភាគលើការអនុវត្តគោលនយោបាយ គឺវិទ្យាស្ថានតស៊ូមតិ និងគោលនយោបាយ (API) បានឲ្យដឹងថា សម្រាមនៅស្រុកចិត្របុរី អាជ្ញាធរឃុំក្នុងស្រុកចិត្របុរី និងឃុំកន្ទួត បាននិយាយថា ពួកគាត់មិនទទួលបានការផ្ទេរ មុខងារឲ្យគ្រប់គ្រងកាកសំណល់រឹងនៅទីប្រជុំជននៅឡើយ។ របាយការណ៍នេះ បញ្ជាក់ថា ផ្ទុយនឹងអនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រង កាកសំណល់ដែលបានផ្តល់តួនាទីនោះ ទៅឲ្យក្រុង និងខ័ណ្ឌ (មាត្រា៣០ និង៣៦)។
ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនសំអាតអនាម័យបរិស្ថានក្រុងក្រចេះ លោក តុក គុណ អះអាងថា លោកនិងអភិបាលខេត្ត រួមទំាងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ធ្លាប់ចុះទៅសិក្សាផ្ទាល់ពីផលប៉ះពាល់នៃកន្លែងសម្រាមនោះដែរ ប៉ុន្តែលោកថា ស្ថាប័នរដ្ឋនិងក្រុមហ៊ុន មិនមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីកែឆ្នៃទីតំាងសម្រាមនោះ ឲ្យមានស្តង់ដារនៅឡើយ ដោយថារង់ចំាធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីជួយលើបញ្ហានេះ។
ដោយឡែក ការអនុវត្តទៅតាមបច្ចេកទេស នៃការគ្រប់គ្រងសម្រាមតាមអនុក្រិត្យ ឲ្យស្របតាមស្តង់ដារនោះវិញ គឺលោក តុក គុណ បានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោកមិនទាន់មានសមត្ថិភាពអនុវត្ត ទៅតាមបច្ចេកទេសនៃការគ្រប់គ្រងសម្រាមតាមអនុក្រិត្យ និងតាមការណែនាំរបស់សាលាក្រុងនោះទេ ដោយថា ទើបធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ។
លោកនិយាយថា «តាមពិតស្តង់ដារ វាមិនមាននៅឡើយទេ យើងទទួលស្គាល់ថា ការប៉ះពាល់ ប៉ុន្តែវិធានការទប់ស្កាត់ ទំាងការហូរទឹកកង្វក់ចូលទៅតាមមាត់អូរ [កន្ទួត]…យើងទទួលស្គាល់ ឥឡូវគម្រោងកំពុងធ្វើការជាមួយ ADB ទំាងឯកឧត្តម អភិបាលរងលោក អឿ ស៊ីយ៉ែត គាត់ចុះទៅអស់ហើយ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីក៏ដោយយើង ធ្វើតាមដំណាក់កាល យើងមិនអាចធ្វើតាមពួកគាត់ចង់បានទេ»។
មានអ្វីពាក់ព័ន្ធគ្នា រវាងជម្ងឺរបស់ពលរដ្ឋ និងកន្លែងចាក់សំរាម?
ប្រធានមណ្ឌលសុខភាព ឃុំដារ លោកស្រី សែម ចន្ធូ មានប្រសាសន៍ថា អ្នកជំងឺដែលប៉ះពាល់សុខភាពពីគំនរសម្រាម នៅស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ បានទៅសម្រាកព្យាបាលជំងឺរាក ក្អក ផ្តាសាយ ក្តៅខ្លួន និងរមាស់ នៅមណ្ឌលសុខភាពឃុំដារ មានតិចតួចតែប៉ុណ្ណោះ ដោយថា មិនមានច្រើនដូចការលើកឡើងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួននោះទេ។
លោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា «អ្នកជំងឺ មកពីខាងហ្នឹង អត់សូវមកពី[ឃុំដារ]ខាងខ្ញុំទេ ភាគច្រើនមកពីខាងកន្ទួត ព្រោះវា មានផ្លូវចូលតែមួយ ហើយវាជិតជាងខ្ញុំ បើខាងដារមិនសូវមានអ្នកប៉ះពាល់[សុខភាព]ប៉ុន្មានទេ…ក្នុង១ខែប្រហែលប៉ុន្មាននាក់…ពីមួយនាក់ទៅពីរនាក់អស់ហើយ»។
ចំណែក អ្នកគ្រូពេទ្យឯកជន នៅឃុំកន្ទួត ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ មានប្រសាសន៍ថា អ្នកជំងឺដែលប្រើប្រាស់ទឹកអូរកន្ទួត បានទៅព្យាបាលជំងឺនៅផ្ទះគាត់ចាប់ពី១នាក់ទៅ៣នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃ។ ជំងឺទំាងនោះ រួមមាន ជំងឺរាក រមាស់ ក្រពះ ពោះវៀន ក្អក ផ្តាសាយ និងគ្រុនចាញ់ ជាដើម ខណៈពួកគេខ្វះអនាម័យ និងប្រើប្រាស់ទឹកមិនស្អាត ទើបបង្កឲ្យ មាន ជំងឺ បែប នេះ។
អ្នកស្រីនិយាយថា «ខាងក្រសួងសុខាភិបាល មណ្ឌលសុខភាព [ពេទ្យ]គួរតែចុះមកជួយណែនាំគាត់ ដូចថា ចេះមាន អនាម័យ អប់រំឲ្យប្រើទឹកឲ្យវាមានអនាម័យល្អ យើងមិនគួរប្រើទឹកកង្វក់ទេ បើយើងឃើញហើយមិនបាច់ប្រើទេ បើយើងរស់ នៅកន្លែង ហ្នឹងហើយ ដើម្បីការពារកុំឲ្យវាមានរោគរាកផង ក្អួតផង ក្រពះ ពោះវៀន រមាស់ តែយើងប្រើទឹកមិន ស្អាតរោគ វាតែង តែ កើតឡើងហើយ»។
របាយការណ៍របស់អង្គការយូនីសេហ្វ UNICEF បានឲ្យដឹងថា ទឹកកខ្វក់ អាចបណ្តាលឲ្យមានជំងឺរាគរូស ដែលគេរកឃើញថា វាបានសម្លាប់កុមារអាយុក្រោម៥ឆ្នាំ ចំនួន៧សែននាក់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ជម្ងឺរាគ ក៏អាចធ្វើឲ្យកុមារក្រិន ហើយបណ្តាល ឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍផ្នែករាងកាយ និងខាងផ្លូវចិត្តរបស់កុមារ។
ដំណោះស្រាយសុខភាពនៅមានភាពស្រពិចស្រពិលនៅឡើយ
វ័យ៥៣ឆ្នាំ លោក ខេន ឃុន ឈរក្បែគំនសម្រាម ដៃចង្អុលទៅទឹកស្អុយ ដែលហូរចេញពីគំនសម្រាម។ លោកបានរៀបរាប់ថា ជាអ្នកប៉ះពាល់ទឹកកង្វក់នេះ ស្នើទៅរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនៅខេត្តនិងមូលដ្ឋាន ឲ្យពិនិត្យឡើងវិញលើបញ្ហានេះ ដើម្បីការពារកុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកើតជំងឺធ្ងន់ធ្ងរនៅថ្ងៃខាងមុខ។
លោក ខេន ឃុន «ចង់ឲ្យធ្វើម៉េចទប់ស្កាត់ កុំឲ្យវាហូរចេញ[ទឹកស្អុយ]ទៅក្រៅ កុំឲ្យវាហូរចេញពីហ្នឹងទៅចូលអុរ[ស្តុបទឹកអូរកន្ទួត]» ចូលអូរវាប៉ះពាល់ បើស្តុបឲ្យជាប់ កុំឲ្យចេញ អត់អីទេ។ ឧទាហរណ៍ បើប៉ះពាល់មែនរោគមួយផ្ទះ គ្រប់ទំាងអស់គ្នា វាគ្រោះថ្នាក់ធំ គ្រួសារ ក៏ពិបាក អ្នកណាឈឺ អ្នកណាមើលអ្នកណាទេ»។
ឆ្លើយតបនិងករណីនេះ ប្រធានមណ្ឌលសុខភាពឃុំកន្ទួត លោក សរ ម៉ាឡា ទទួលស្គាល់ថា ពិតជាមានប្រជាជនមាន ជំងឺដូច ការរៀបរាប់របស់គ្រូពេទ្យឯកជនលើកឡើងមែន ដោយលោកថា ក្រុមការងាររបស់លោក ធ្លាប់បានចុះប្រជុំនៅក្នុងឃុំ ដើម្បីអប់រំពីការថែទំាសុខភាព ដល់មេភូមិ ឃុំ និងអ្នកស្ម័គ្រចិត្តក្នុងភូមិមួយចំនួន ជួយផ្សព្វផ្សាយបន្តដល់ប្រជាជនក្នុងភូមិ ឃុំ ដែរ។ ប៉ុន្តែលោកថា មិនដឹងថា ពួកគេអនុវត្តតាមការណែនាំនោះដែរ ឬយ៉ាងណានោះទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ម៉ាឡា បានផ្តល់ជាមតិដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងឃុំកន្ទួត ជាពិសេសអ្នកដែលរស់នៅម្តុំគំនសម្រាម ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ កុំប្រើប្រាស់ទឹកមិនស្អាត។
លោកនិយាយថា «កុំទៅប្រើប្រាស់ [ទឹក]ធ្វើអ្វីនៅក្បែរកន្លែងគេចោលសំរាម សំរាមធ្វើឲ្យមានជំងឹសើស្បែក ជំងឺរាក និងជំងឺផ្លូវដង្ហើមផ្សេងៗ ព្រោះជាតិកង្វក់ធ្វើឲ្យយើងប៉ះពាល់ច្រើនណាស់ ជាពិសេសកុំប្រើប្រាស់ទឹក[ស្អុយ]នោះ»។
មេឃុំដារ លោក ប៊ៀន សាអ៊ុំ បានឲ្យដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងឃុំដារ មិនមានអណ្តូងគ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់ផ្តល់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់នោះទេ ដោយថាករណីនេះ ធ្វើឲ្យពួកគេភាគច្រើនប្រើប្រាស់ទឹកកង្វក់ ដែលហូរចេញពីគំនរសម្រាមចូលក្នុងអូរកន្ទួតនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកថា បច្ចុប្បន្ននេះ សាលាឃុំ មិនទាន់មានដំណោះស្រាយជីកអណ្តូងឲ្យពលរដ្ឋឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ដោយថា ឃុំមិនមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់។
លោកនិយាយថា «ចំណាយធ្វើអណ្តូងខ្លះ ធ្វើផ្លូវផង ផ្លូវលំ ផ្លូវបាក់បែក វាយកមកចំណាយអត់គ្រប់ផង…បើថា ធ្វើឥឡូវនេះផ្លូវខូចខ្ទិច ទៅតាមផ្លូវ ទៅតាមមូលដ្ឋានភូមិណាមួយ ក៏ខ្វះខាត ធ្វើអណ្តូងខ្វះ ឥឡូវខ្ញុំមិនដឹងធ្វើម៉េចទេ»។
មេឃុំកន្ទួត ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ លោក តុប ហន បានរៀបរាប់ថា កាលពីអាណត្តិចាស់មេឃុំ រួមទំាងរូបលោក ដែលនៅ ជាក្រុមប្រឹក្សាឃុំផងនោះ បានរាយការណ៍ទៅថ្នាក់លើ ឲ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហាគំនសំរាមដែរ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ មិនទាន់មានដំណោះស្រាយនៅឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅអាណត្តិនេះ លោក ហន បានប្តេជ្ញាថា លោកនិងជួយអន្តរាគមន៍រឿងនេះជាថ្មីទៀត ទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដោយថា ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ។
លោក តុប ហន «ប្រឹងប្រែងតំាងពីអាណត្តិចាស់ រាយការណ៍ទៅបរិស្ថាន មន្ទីរអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ផ្នែកសុខាភិបាល ថ្នាក់ដល់ ប្រសួងទៀត ទីមួយ កែតម្រូវ លើកទីពីរ កែតម្រូវ ដល់មន្ទីរបរិស្ថានគេថា នឹងកែតម្រូវ ធ្វើអាងស្តុបមិនឲ្យទឹកហូរចូលទេ! តំាងពីថ្ងៃនោះ មកនៅដដែល ប្រហែលចង់មួយអាណត្តិក្រុមប្រឹក្សាមកហើយ បើ៥ឆ្នាំខ្វះ គឺខ្វះតិចតួចទេ ខ្ញុំនឹងប្រឹងប្រែងបន្តទៀត ដើម្បីសុខភាពប្រជាជន ក៏ដូចខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ដែរ បើយើងទទួលទានទឹកហ្នឹងដែរ ផលប៉ះពាល់មិនមែនត្រឹមតែមនុស្សទេ ទៅដល់ សត្វ ដល់មច្ឆាជាតិ ជាក់ស្តែងនៅទំនប់អូរកន្ទួតកាលពីឆ្នាំមុន ខែដើមឆ្នាំជន់មក ងាប់ត្រីខ្ចេចខ្ចីអស់ពុល»។
មេឃុំដារ លោក ប៊ៀន សាអ៊ុំ បាននិយាយថា លោកធ្លាប់អន្តរាគមន៍ស្នើទៅថ្នាក់លើផ្តល់ថវិកាជាតិប្រចំាឆ្នាំដល់ឃុំ ដើម្បីយកទៅជួយដោះស្រាយ ជីកអណ្តូងជូនប្រជាពលរដ្ឋដែរ ប៉ុន្តែលោកថា ថវិកាជាតិ ដែលទទួលបានពីថ្នាក់លើប្រហែល៨លានរៀល ក្នុង៣ខែម្តង ដោយថា ករណីនេះ មិនអាចធ្វើអណ្តូងទឹកជូនប្រជាពលរដ្ឋបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ខណៈថវិកានោះ ត្រូវយកទៅបែងចែក ធ្វើផ្លូវ និងលូ ជាដើម។
ទោះជាបែបនេះក្តី មេឃុំរូបនោះ បានអះអាងថា ក្រុមការងារឃុំនិងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធកំពុងសហការជាមួយធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី សិក្សាពីបច្ចេកទេស ដើម្បីគ្រប់គ្រងសំរាមនៅតំបន់នោះ ដោយថា ដើម្បីជួយកាត់បន្ថយកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋ។
មន្ត្រីស៊ើបអង្កេតដីធ្លី និងសិទ្ធិមនុស្សនៅសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចំាខេត្តក្រចេះ លោក ប៊ី វ៉ាន់នី មានប្រសាសន៍ថា មន្ទីរបរិស្ថានគួរតែរកទីតាំងថ្មីសម្រាប់កែច្នៃសំរាមនោះឲ្យមានស្តង់ដារ ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងសុខភាពប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកបញ្ជាក់ថា បើអាជ្ញាធរមិនរកដំណោះស្រាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទេ នឹងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអស់ជំនឿលើការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក ប៊ី វ៉ាន់នី «ប្រសិនអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានអត់មានការដោះស្រាយ ឬក៏ខ្នះខ្នែងក្នុងការបំរើប្រជាពលរដ្ឋទេ ហើយទុកឲ្យ បញ្ហា អូសបន្លាយទៅមុខទៀត ខ្ញុំគិតថារដ្ឋាភិបាលនិងបាត់បង់សំឡេងគំាទ្រ ឬប្រជាប្រិយភាពខ្លួនឯងត្រូវបាត់បង់»។
លោក តុក គុណ ប្រធានក្រុមហ៊ុនដឹកសម្រាមក្នុងខេត្តក្រចេះនេះ បញ្ជាក់ថា លោកចង់ធ្វើការអភិវឌ្ឍនៅទីតំាងចាក់សម្រាម ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពពលរដ្ឋដែរ ប៉ុន្តែលោកថា មិនមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធនៅតំបន់នោះ ខណៈក្នុងមួយខែក្រុមហ៊ុនរក បានចំណូល៤ពាន់ដុល្លារតែ ប៉ុណ្ណោះ។
លោក តុក គុណ «បើសិនណា យើងមិនឲ្យប៉ះពាល់ខ្លះ យើងទៅធ្វើម៉េច ឥឡូវព្រោះដូចខ្ញុំ មិនមានលទ្ធភាពទៅធ្វើទីលាន ទៅតាមស្តង់ដារទេ មានតែវាល់សែនដុល្លារឯណោះ បានទៅធ្វើកើត សូម្បីតែខេត្ត មិនមានលុយកាក់ឯណាទៅធ្វើដល់ស្តង់ដារ រាល់ថ្ងៃខ្ញុំមិនចង់ធ្វើផង ព្រោះវាអត់មានស្អីបានចំនេញទេ បានតែម៉ាស៊ីម៉ាចុកទេ បើនិយាយឲ្យអស់ទៅ រួចខ្លួនៗ ចូលលុយហោប៉ៅខ្លះ ទៅធ្វើឡាន ជួសជុលអីហ្នឹង»។
អភិបាលក្រុងក្រចេះ លោក យិន វណ្ណៈ មានប្រសាសន៍ថា សាលាក្រុងចង់ធ្វើការអភិវឌ្ឍទីតំាងចាក់សម្រាមឲ្យមានស្តង់ដារដែរ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា រដ្ឋមិនមានថវិកាជាតិគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះទេ។ លោកថា ដើម្បីឲ្យទីក្រុងក្រចេះមានសោភណ្ឌភាព សាលាក្រុង បានអនុញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនសម្រាមឯកជនមួយ ដែលម្ចាស់ឈ្មោះ តុក គុណ ចុះកិច្ចសន្យាជួយដឹកសំរាម ដើម្បីសំអាតក្រុង ប៉ុន្តែលោកថា ក្រុមហ៊ុននោះ មិនចេះច្នៃកាកសំណល់ឲ្យមានស្តង់ដារនៅឡើយ។
លោក យិន វណ្ណៈ អះអាងថា បច្ចុប្បន្ននេះ សាលាក្រុងកំពុងសហការជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រួមទំាងធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) ដោយថានឹងធ្វើតំបន់នោះ ឲ្យក្លាយទៅជាកន្លែងស្តុកទុកសំរាមមានស្តង់ដារ ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋបន្តទៀត។
លោក យិន វណ្ណៈ «ក្នុងនាមរដ្ឋបាលក្រុងក្រចេះយើងខ្ញុំ ស្នើសុំឲ្យធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) ជួយគំាទ្រ ការរៀបចំទីលានចាក់សំរាមនេះ រៀបចំធ្វើម៉េចឲ្យមានលក្ខណៈជាស្តង់ដារ ឥឡូវនេះបច្ចុប្បន្នក្រុមការងារកំពុងតែសិក្សា ហើយខ្ញុំគិតថា នៅពេលខាងមុខ ក្រុងក្រចេះ យើងខ្ញុំនឹងមានទីលានចាក់សម្រាមមួយប្រកបដោយលក្ខណៈបច្ចេកទេស ហើយនៅពេលនោះប្រជាពលរដ្ឋ នៅជុំវិញនោះ គឺអាចគេចផុតពីអ្វីដែលគាត់មានការព្រួយបារម្ភហើយ»។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោក វណ្ណៈ មិនបានបញ្ជាក់ពីពេលវេលា នៃគម្រោងដែលត្រូវធ្វើអភិវឌ្ឍនៅទីលានចាក់សម្រាមនៅស្រុកចិត្របុរីនោះទេ ដោយថាធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី [ADB]កំពុងធ្វើការសិក្សានិងប្រមូលរបាយការណ៍ពាក់ព័ន្ធជាមុនសិន។
ពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅឃុំដារ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បាននិយាយថា ពួកគេចង់ឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ជីករណ្តូវឲ្យជ្រៅ រួចចាក់ស៊ីម៉ង់បាតខាងក្រោម និងជុំវិញកំផែង ឬប្តូរទីតាំងចាក់សំរាមនោះទៅឆ្ងាយពីអាងស្តុបទឹកអូរកន្ទួតកាន់តែល្អ ដោយថាកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋ។
ពលរដ្ឋ «ចង់ឲ្យចាក់អាង [កន្លែងចាក់សំរាម]ឲ្យបានជ្រៅ ក្រាលថ្ម ធ្វើម៉េចកុំឲ្យជ្រាបទឹកស្អុយ ចេញមកតាមអូរ ប្រឡាយ តូចតាចវាធ្លាក់មកភូមិយើងនៅក្រោមៗ ព្រោះកាលណាយើងប្រើទឹកនឹងទៅ វាប៉ះពាល់ទោះជាយើងសម្លាប់មេរោគ ម៉េចក៏នៅតែមិនធានាដែរ ដាក់ថ្នាំច្រើនពេកធំទឹកវិញ ដែលប្រើប្រាស់ទឹកសុទ្ធលែងចង់កើតទៀត»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំ ដែលប៉ះពាល់បង្ហាញការព្រួយបារម្ភប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា បើអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធមិនធ្វើការអភិវឌ្ឍតំបន់គំនរសម្រាមនោះឲ្យមានស្តង់ដារទេ នឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឃុំពួកគេ បន្តកើតជំងឺ ខាតពេលវេលារកប្រាក់ទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារ។
មេឃុំ ដារ នៅស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ លោក ប៊ៀន សាអ៊ុំ មានប្រសាសន៍ថា ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ លោកសង្កេតឃើញថា ក្រុមហ៊ុនដឹកសំរាមឯកជន បានដឹកយកទៅចាក់នៅស្រុកចិត្របុរី ក្បែរអាងស្តុបទឹកអូរកន្ទួត។ ប៉ុន្តែលោកថា ក្រោយពីពលរដ្ឋរិះគន់ច្រើននៅខែ៦ ឆ្នាំ២០១៧នេះ ក្រុមហ៊ុនសំរាម បានចាប់ផ្តើមដឹកសំរាមយកទៅចាក់នៅទីតំាងចាស់វិញ ស្ថិតនៅកោះសុក្រម ដែលមានចំងាយពីភូមិដារ ឃុំដារ កន្លះគីឡូម៉ែត្រ ករណីនេះ បណ្តាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពពលរដ្ឋនិងបរិស្ថាន ដូចអ្នករស់នៅក្នុងឃុំអូរកន្ទួតដែរ។
លោកមេឃុំ បានឲ្យមេភូមិទៅប្រាប់កម្មករដឹកសំរាមថា មិនឲ្យចាក់នៅកោះសុក្រមនោះទេ ដោយថា ឲ្យយកទៅចាក់នៅ ស្រុកចិត្របុរីក្បែរអាងស្តុបទឹកអូរកន្ទួតវិញ ប៉ុន្តែលោកថា កម្មករទំាងនោះ មិនធ្វើតាមទេ ដោយថា នៅក្នុងរដូវវស្សានេះ មេឃភ្លៀងច្រើន ហើយផ្លូវចូលទៅស្រុកចិត្របុរី ពិបាកធ្វើដំណើរ។ លោក សាអ៊ុំ បានអះអាងថា លោកនឹងសំណើរទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធឲ្យចុះអន្តរគមន៍ ដើម្បីការពារសុខភាព និងបរិស្ថាននៅក្នុងតំបន់នោះ។
លោក ប៊ៀន សាអ៊ុំ «ចំាមើលស្អែក [ថ្ងៃទី២០ខែកក្កដា ឆ្នំា២០១៧]ខ្ញុំប្រាប់គេឲ្យចាប់ផ្តើមធ្វើ ផ្ញើទៅស្រុក ឲ្យស្រុកណែនាំគេធ្វើម៉េច បើស្រុកណែនាំមិនស្តាប់ គឺបញ្ជូនទៅខេត្តហើយ ដើម្បីដោះស្រាយកុំឲ្យចាក់ពាសវាលពាសកាល ដើម្បីកុំឲ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាពលរដ្ឋ»៕