ច្រើនឆ្នាំមកនេះព្រឹត្តិការណ៍គួរឲ្យតក់ស្លុតជាច្រើនបានកើតឡើង ដែលក្រុមគ្រួសារនិងជនរងគ្រោះអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលហាក់នៅមានភាពលាក់បាំងនៅឡើយ ពីការស្វែងរកជនដៃដល់និងអ្នកពាក់ព័ន្ធមកផ្តន្ទាទោស ដើម្បីទប់ស្កាត់ភាពរីកដុះដាលនៃវប្បធម៌និទណ្ឌភាព។
ព្រឹត្តិការណ៍តក់ស្លុតទាំងនោះ មានឃាតកម្មបាញ់សម្លាប់តារាចម្រៀងអ្នកស្រី ពិសិទ្ធ ពិលីកា កញ្ញា ទូច ស៊ុននិច បាញ់សម្លាប់មេដឹកនាំសហជីពសេរីកម្មករ លោក ជា វិជ្ជា បាញ់សម្លាប់អ្នកការពារបរិស្ថាន លោក ឈុត វុទ្ធី បាញ់សម្លាប់អ្នកវិភាគនយោបាយដ៏ល្បីឈ្មោះលោក កែម ឡី និងការប្រើហឹង្សាវាយលើអ្នកតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងជាដើម។
ករណីវាយដំអ្នកតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងនៅជាប់របងរដ្ឋសភា កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៥ គឺជាប្រធានបទមួយសម្រាប់ការពិចារណាថា តើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាបានផ្តល់យុត្តិធម៌កជូនជនរងគ្រោះបានម្រិតណា?
គេនៅចាំបានថា កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥ មនុស្សមួយក្រុមដែលគេស្គាល់ថាជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រមូលផ្តុំគ្នាមុខមន្ទីររដ្ឋសភា ធ្វើបាតុកម្មទាមទារឲ្យទម្លាក់លោក កឹម សុខា ចេញពីអនុប្រធានទី១នៃរដ្ឋសភា។
ជាមួយគ្នានោះ មានបុរសមួយក្រុមបានព្រួតគ្នាវាយទាត់ធាក់អ្នកតំណាងរាស្ត្រពីររូបរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ពេលពួកគេចេញពីប្រជុំនៅមន្ទីររដ្ឋសភា។
ហិង្សានោះបានបង្កឲ្យខូចខាតរថយន្តនិងបង្កឲ្យជនរងគ្រោះជាតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង បែកឈាមពេញផ្ទៃមុខនិងសន្លប់ដេកដួលនៅលើដី។
ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍នោះ មានវីដេអូឃ្លីបមួយបានផុសលើបណ្តាញសង្គម បង្ហាញមុខជនដៃដល់ប្រមាណជាជាង១០នាក់ព្រួតគ្នាវាយតំណាងរាស្ត្រ។ ប៉ុន្តែប៉ុន្មានសប្តាហ៍ក្រោយមក ទាហាននៅកងអង្គរក្ស៣នាក់ បានចេញសារភាព តាមការអំពាវនាវរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដោយថាពួកគេពិតជាបានព្រួតគ្នាប្រើហិង្សាបង្កឲ្យតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងរងរបួសពិតប្រាកដមែន។
បន្ទាប់ពីជនដៃដល់បានចេញសារភាព តុលាការបានផ្តន្ទាទោសអ្នកទាំង៣នាក់នោះ ឲ្យជាប់ទោសម្នាក់ៗ៤ឆ្នាំ ចោទពីបទហិង្សាដោយចេតនា ខណៈមេធាវីការពារជនរងគ្រោះប្តឹងជនដៃដល់ពីបទមនុស្សឃាតគិតទុកមុន។
ប៉ុន្តែតុលាការបានដាក់ទោសជនជាប់ចោទជាអង្គរក្សនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះតែមួយឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ សល់៣ឆ្នាំទៀតត្រូវព្យួរ។
ក្រោយពីទទួលទោសបាន១ឆ្នាំ ពួកគេទាំង៣នាក់ត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាការកត់សម្គាល់ គឺក្រោយពីអង្គរក្សទាំងបីនាក់នោះចេញពីពន្ធនាគារ បានតែ១៤ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ជនដៃដល់វាយតំណាងរាស្ត្រពីរនាក់ក្នុងចំណោមនោះ មានលោក សុត វណ្ណី និងលោក ម៉ៅ ហឿន ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី តម្លើងឋានន្តរស័ក្តិ ពីថ្នាក់វរសេនីយ៍ទោ ទៅវរសេនីយ៏ឯក ខណៈជនជាប់ចោទត្រូវអនុវត្តទោសព្យួរ បន្តរយៈពេល៣ឆ្នាំទៀតនៅឡើយ។
ការតម្លើងឋានៈនេះ ដោយយោងតាមអនុក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី១៧ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដែលចុះហត្ថលេខាដោយលោក ហ៊ុន សែន ។
តើការតម្លើងឋានៈឲ្យអ្នកវាយតំណាងរាស្ត្រនេះ ជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យមានអំពើហិង្សាឬទេ?
អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកវិភាគមួយចំនួនលើកឡើងថា ការតម្លើងឋានៈដល់អ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើហិង្សាវាយតំណាងរាស្ត្រនេះ ពួកគេថាជាការជំរុញឲ្យមានអំពើហិង្សាកើតឡើងក្នុងសង្គម និងជាសញ្ញាបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងរបស់សង្គមខ្មែរ។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា វិភាគថា ការតម្លើងឋានៈនេះ អាចជាសារបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលបានលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកហ៊ានប្រើហិង្សា ច្រើនជាងបង្ហាញពីចំណាត់ការទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានអំពើហិង្សាក្នុងសង្គម។
លោក មឿន តុលា វិភាគទៀតថា ការតម្លើងឋានៈឲ្យអង្គរក្សរបស់ខ្លួនដែលបានវាយតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងនេះ ក៏អាចជាសារមួយជំរុញឲ្យអ្នកដែលធ្លាប់ប្រើហិង្សានោះ ហ៊ានធ្វើសកម្មភាពបែបនេះបន្តទៀត ដោយសារតែគេគិតថា ការផ្តន្ទាទោសស្ថិតក្នុងកម្រិតស្រាលត្រឹមមួយឆ្នាំ បើប្រៀបធៀបនឹងសកម្មជនដីធ្លីនិងមន្រ្តីបក្សប្រឆាំង ដែលតុលាការដាក់ទោសពី៣ទៅ២០ឆ្នាំ ដោយគ្រាន់តែតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការបណ្តេញចេញនិងទាមទារសិទ្ធិធ្វើនយោបាយតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ។
លោកថា៖ «បើយើងប្រៀបធៀបកន្លែងហ្នឹង យើងឃើញច្បាស់ក្រឡែតហ្មង រវាងស្តង់ដាពីរក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ នៅក្នុងប្រទេសដ៏តូចមួយ។ ការដែលតម្លើងបុណ្យស័ក្តិទៅលើជនល្មើស ជនដែលបង្កហិង្សា នៅទីសាធារណៈ រហូតដល់វាយអ្នកតំណាងរាស្ត្រ គឺជាសារមួយបង្ហាញថា ការដឹកនាំហ្នឹង វាហាក់ដូចជាមានចេតនាលើកស្ទួយឬក៏គាំទ្រអ្នកដែលប្រើហិង្សា។ បើទោះបីជាកន្លងទៅរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់ចោទប្រកាន់គេថា ក្រុមនេះឬក្រុមនោះ ប្រើអំពើហិង្សា ក៏ប៉ុន្តែករណីអង្គរក្សនេះ គឺជាឧទាហរណ៍មួយបញ្ជាក់ថា ការដឹកនាំបច្ចុប្បន្ននេះ គាំទ្រអំពើហិង្សា ច្រើនជាងអំពើអហិង្សា»។
បើតាមលោក មឿន តុលា ការដែលរដ្ឋាភិបាលធ្វើបែបនេះ មិនបានជួយស្តារប្រជាប្រិយភាពឡើងវិញបានទេ តែលោកថាអាចធ្វើឲ្យម្ចាស់ឆ្នោតជាច្រើនទៀតបន្តទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់បក្សកាន់អំណាចមួយនេះនៅពេលបោះឆ្នោតខាងមុខ។
អ្នកឯកទេសវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនិងអភិបាលកិច្ច លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល វិភាគប្រហាក់ប្រហែលដែរថា ការតម្លើងឋានៈដល់អ្នកប្រើហិង្សានេះ អាចធ្វើឲ្យធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាព ទាំងនៅក្នុងជួរគណបក្សកាន់អំណាច និងពីស្រទាប់មហាជន។
បើតាមលោក ចាន់ វិបុល ខាតទី១ដោយសារតែមន្ត្រីក្នុងជួរគណបក្សកាន់អំណាចមួយចំនួន ដែលគេស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ នឹងមិនពេញចិត្តការឲ្យតម្លៃទៅលើជនដៃដល់ដែលធ្លាប់មានប្រវត្តិមិនល្អនេះ និងទី២ធ្វើឲ្យមហាជនរិះគន់ថា ការតម្លើងឋានៈដល់អ្នកធ្លាប់ប្រើហិង្សាបែបនេះ នឹងធ្វើឲ្យជនដទៃទៀតកាន់តែហ៊ានធ្វើអំពើបែបនេះដោយគ្មានខ្លាចជាប់ទោស។
ប៉ុន្តែលោក ចាន់ វិបុល វិភាគថា ការតម្លើងឋានៈដល់អ្នកមានប្រវត្តិប្រើហិង្សានេះ ជាសញ្ញាពុះបំបែកផ្ទៃក្នុងជាតិ។
លោកថា៖ «ទី៣គឺបង្ហាញទៅគណបក្សផ្សេងៗ ទៅតួអង្គផ្សេងៗដែលមិនមែនជាក្រុមលោកថា គួរតែប្រុងប្រយ័ត្ន ឲ្យបានច្រើនជាងមុន មិនគួរហ៊ានប៉ះពាល់អីទៅលើក្រុមរបស់គាត់អីអញ្ចឹងទេ បើមិនអីចឹងទេ គាត់អាចធ្វើអីក៏បានដែរ ដោយសារតែគាត់មានអំណាចបែបហ្នឹង។ អញ្ចឹងខ្ញុំឃើញថា អត់មានផលល្អសម្រាប់គាត់ក៏អត់ សម្រាប់សង្គមក៏អត់ដែរ។ ហើយបើយើងនិយាយពីគោលការណ៍ច្បាប់វិញ គឺអ្នកមានទោសដែលព្យួរសាលក្រមដោយតុលាការ មានតែទទួលបន្ទុកក្នុងការដកតំណែងទៅទៀត។ ប៉ុន្តែនេះទៅជាតម្លើងឋានន្តរស័ក្តិ អញ្ចឹងការតម្លើងនេះ ប្រហែលជាមិនធ្វើឡើងក្នុងបុព្វហេតុសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលឬក៏សង្គមជាតិទេ ប្រហែលជាលក្ខណៈបុគ្គល ជាការការពារបុគ្គលទៅវិញទេ»។
កន្លងទៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដែលសកម្មក្នុងការដឹកនាំកម្លាំងចុះបង្ក្រាបអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីនិងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងត្រូវបានតម្លើងឋានៈជាបន្តបន្ទាប់ដូចគ្នា ដូចជាអភិបាលរងខណ្ឌដូនពេញ លោក សុខ ពេញវុធ ពេលនេះត្រូវបានតម្លើងឋានៈទៅជាអភិបាលខណ្ឌនេះ។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គមលោកបណ្ឌិត មាស នី វិភាគថា ការតម្លើងឋានន្តរស័ក្តិដល់អ្នកប្រើហិង្សានេះបង្ហាញថា បញ្ហានិទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជាកំពុងកើនឡើង រីឯអ្នកហ៊ានប្រើហិង្សានៅទីសាធារណៈ កំពុងត្រូវបានលើកទឹកចិត្ត។
លោកថា៖ «អ្នកដែលប្រើអំពើហិង្សា ដែលយើងឃើញមកដល់ពេលនេះ ដែលទាក់ទងនឹងរឿងហិង្សានយោបាយហ្នឹង ច្រើនតែត្រូវបានតម្លើងឋានន្តរស័ក្តិ។ ហើយយើងមើលរឿងស្រដៀលគ្នាហ្នឹងដែរកាលពីកម្លាំងសន្តិសុខមកវាយធ្វើបាបពលរដ្ឋដែលតវ៉ារឿងដីធ្លីនោះ ក៏យើងសង្កេតឃើញថា ទីបំផុតកាកបាទក្រហមចេញមុខ ចូលទៅសួរសុខទុក្ខ អ្នកដែលគេបញ្ជូនមកឲ្យទៅវ៉ាយពលរដ្ឋ រីឯពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះ វាទៅជាអ្នកជាប់គុកទៅវិញ។ បើអញ្ចឹងទោះបីរឿងអស់ហ្នឹងយើងមិនហ៊ានចោទ ក៏ប៉ុន្តែអាទង្វើចេញមកម្តងមួយៗហ្នឹង គឺវាបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋទូទៅហ្នឹង បានយល់ដឹងដោយខ្លួនឯងតែម្តង ទៅលើស្តង់ដាពីររបស់តុលាការ»។
បើតាមលោក មាស នី បើរដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកដែលប្រើអំពើហិង្សា លោកបារម្ភថាអំពើទាំងនោះ នឹងធ្លាក់ដល់រដ្ឋាភិបាលវិញនៅពេលខ្លួនបាត់បង់អំណាចនៅពេលណាមួយនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីធ្លាប់អះអាងថា ការចុះទប់ស្កាត់អ្នកតវ៉ាដីធ្លី អ្នកធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ លោកថាជាវិធានការទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានបដិវត្តពណ៌ឈានទៅផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ និងថាដើម្បីការពារសន្តិភាពនៅកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកវិភាគវិញអះអាងថា ដរាបណាគម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រនៅឆ្ងាយដាច់ពីគ្នា ភាពអយុត្តិធម៌សង្គមនូវតែបន្តកើនឡើង ពលរដ្ឋនៅបន្តលាបពណ៌គ្នាតាមនិន្នាការនយោបាយ ដូចពេលនេះពួកគេព្រមានថា ការរំពឹងពីសន្តិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ហាក់ស្ថិតក្នុងកម្រិតគួរឲ្យព្រួយបារម្ភមួយ៕
