ស្ត្រីមេផ្ទះមួយចំនួននៅរាជធានីភ្នំពេញ ដែលដើរផ្សារទិញម្ហូបជាប្រចាំនោះ អំពាវនាវទៅរដ្ឋាភិបាលឲ្យបង្រៀនពួកគេឲ្យចេះពិនិត្យមើលគុណភាពបន្លែ ដោយថាបច្ចុប្បន្ននេះបន្លែលក់នៅលើទីផ្សារភាគច្រើនសុទ្ធតែមានជាតិគីមី។
ការអំពាវនាវនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី៤ខែមករាម្សិលមិញ បានថ្លែងរំឭកជាថ្មីទៀតថា ដើម្បីលុបបំបាត់ចំណីអាហារមានសារធាតុគីមីនៅលើទីផ្សារ លោកថា អ្នកប្រើប្រាស់គួរស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯង ជាជាងជេរ និងបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលថា ជាអ្នកបណ្តែតបណ្តោយឲ្យនាំចូលបន្លែគីមីទាំងនោះ។
អំឡុងខែតុលាឆ្នាំមុន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានប្រតិកម្មម្តងហើយ តបទៅនឹងអ្នករិះគន់ ដោយថា ដើម្បីថែទាំសុខភាព លោកថា ពួកគេត្រូវចេះពិនិត្យបន្លែដោយខ្លួនឯង កុំបន្ទោសរដ្ឋាភិបាល។
ដើរចេញពីកន្លែងទិញបន្លែនៅផ្សារទួលទំពូង អ្នកស្រី ឡេង សុធាវី បានរៀបរាប់ថា គាត់មិនចេះមើលបន្លែប្រភេទណា មានជាតិគីមី ឬមិនមាននោះទេ ដោយថាឲ្យតែមើលទៅល្អទិញយកទៅធ្វើម្ហូបបរិភោគ។
អ្នកស្រីនិយាយថា «អត់ដឹងថា [បន្លែ] មានគីមីឬអត់ផង បើមើលអត់ដឹងផង ឃើញល្អទិញ បន្ទោសក៏មិនកើតដែរ ព្រោះអីគ្នាឃើញល្អគ្នាទិញ»។
ស្ត្រីមេផ្ទះម្នាក់ទៀត នៅម្តុំផ្សារដើមគ អ្នកស្រី ប៉ែន សុវណ្ណារី បានរៀបរាប់ថា អ្នកលក់ប្រាប់គាត់ថា បន្លែភាគច្រើននាំចូលមកពីប្រទេសចិន ដោយថាបន្លែទំាងនោះស្ទើតែទំាងអស់ប្រើជាតិគីមី។ ករណីនេះអ្នកស្រីថា គាត់បារម្ភពីសុខភាពដែរ ប៉ុន្តែគាត់ថាបង្ខំចិត្តទិញដោយសារគ្មានជំរើស។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា «បើនាយករដ្ឋមន្ត្រីឲ្យចូលមកហើយ របស់ខ្មែរអត់មានផង ចូលសុទ្ធតែរបស់យួន របស់ចិន…បើស្ពៃបូកគោចិនសុទ្ធឡើងស្វិតដូចក្រដាសចឹង ទុកបួនប្រាំថ្ងៃទៅ ពេលទុកបួន ប្រាំថ្ងៃ ញំាអត់ចង់កើតទេ ឡើងស្វិត…និយាយឆាទៅស្វិត បើរបស់ខ្មែរយើងទុកតែពីរ បីថ្ងៃ ទៅ វារលួយ បើរបស់ចិនទុកមួយខែ ពីរខែ…សុខចិត្តស្រពោន ការ៉ុតក៏ចឹងដែរ សុខចិត្តស្រពោន អត់មានជំរើសត្រូវតែញំា បើគាក៏ញំា យើងក៏ញំាដែរ បើយើងអត់ញំា ក៏គង់តែងាប់ដូចតែគ្នា»។
ហៀបឡើងជិះម៉ូតូ ទំាងដៃកាន់ថង់បន្លែ អ្នកនាង ផួង ធីតា បានអំពាវនាវទៅរដ្ឋាភិបាលឲ្យបញ្ជាទៅមន្ត្រីជំនាញនៅតាមក្រសួងនិមួយៗ ចុះអប់រំនិងបង្រៀនប្រជាពលរដ្ឋ ។
អ្នកនាងឲ្យដឹងថា «គួរតែ[រដ្ឋាភិបាល]ចុះអប់រំ ឬក៏ផ្សព្វផ្សាយតាមវិទ្យុ ឬក៏ទូរទស្សន៍ បណ្តាញសង្គមឲ្យគាត់ បានយល់ដឹងពីបញ្ហាគីមីទំាងប្រជាពលរដ្ឋ ទំាងអាជីវក លក់នៅតាមទីផ្សារ ហើយទំាងអ្នកនាំចូលពីវៀតណាម ឲ្យគាត់យល់ដឹងពីរបៀបមើលថា បន្លែងហ្នឹងជាបន្លែគីមី ហើយបន្លែងហ្នឹងជាបន្លែធម្មជាតិ ហើយយើងត្រូវការពារសុខភាព»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្មលោក សៀង ថៃ បានឲ្យដឹងថា ក្រុមមន្ត្រីកំាកុងត្រូលកំពុងរៀបចំសិក្ខាសាលា និងចុះអប់រំប្រជាពលរដ្ឋ អាជីវក និងសិស្សសាលា ដើម្បីឲ្យស្គាល់បន្លែប្រភេទណាមានជាតិគីមី ឬមិនមាន ដោយថា ដើម្បីការពារសុខភាពប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកបានឲ្យដឹងថា «កំាកុងត្រូលកំពុងធ្វើកិច្ចការហ្នឹង ផ្សព្វផ្សាយ មានសិក្ខាសាលា សម្រាប់បង្ហាត់បង្រៀនប្រជាជន ហើយនិងកូនសិស្សនៅតាមសាលាគាត់មើល ហើយហើយយើងចុះទៅតាមផ្សារមានជាតិ[គីមី]ហ្នឹងអត់ ពេលចុះទៅផ្ទាល់»។
នៅពេលសួរថា តើរបៀបនៃការបង្រៀនប្រជាពលរដ្ឋ អាជីវក និងសិស្ស ត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ ដើម្បីឲ្យពួកគេស្គាល់បន្លែប្រភេទណាមានគីមីឬមិនមាន។ លោក សៀង ថៃ ឆ្លើយថា មិនទាន់អាចលម្អិតបានទេដោយសារជាប់ប្រជុំ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសេដាក់ដែលធ្វើការផ្តោតលើកសិកម្ម លោក សម វិទូ និយាយថា មានតែមន្ត្រីជំនាញទេ អាចដឹងពីចំណីអាហារមានសារធាតុគីមី តាមរយៈឧបករណ៍វាស់ស្ទង់នានា។ លោកថាចំណែក ពលរដ្ឋសាមញ្ញ ពិបាកក្នុងការសម្គាល់ដោយថា សាធាតុគីមីខ្លះ ដែលគេយកទៅប្រើ គ្មានក្លិន គ្មានពណ៌។
លោកថា៖ «ជាទូទៅនៅក្នុងលក្ខណៈបច្ចេកទេសយើងមើលនឹងភ្នែកធម្មតាពិបាកក្នុងការកំណត់ចំណាំណស់ថាបន្លែ ឬត្រីសាច់ណា មានជាតិគីមី និងគ្មានជាតិគីមី។ ព្រោះសាធាតុគីមីខ្លះយើងមើលអត់ឃើញទេ មានន័យថា វាអត់មានក្លិន វាអត់មានពណ៌ វាអត់មានអ្វីដែលអាចឲ្យយើងសម្គាល់បានទេ។ ព្រោះឧទារណ៍ថា ដូចថ្នាំដែលគេប្រើដើម្បីសម្លាប់សត្វល្អិតខ្លះ ទៅលើបន្ថែទៅអីហ្នឹង ពេលដែលបាញ់ទៅលើបន្ថែទៅជាជ្រាបចូលទៅក្នុងសេរីរាង្គរបស់បន្ថែ ឬក៏ផ្លែឈើហ្នឹង ពេលនឹងវាមើលអត់ឃើញថាមានជាតិអីទេ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលសត្វល្អិតវាស៊ីទៅទើបវាងាប់»។
បើតាមលោក សម វិទូ ដើម្បីការពារសុខភាព គេចពីសារធាតុគីមី លោកថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវជំរុញឲ្យមន្ត្រីជំនាញ កាំកុងត្រូលចុះពិនិត្យអាហារទាំងនោះនៅលើទីផ្សារ តាមច្រកនាំចូល និងបង្ហាត់បង្រៀនកសិករ ឲ្យចេះប្រើសារធាតុគីមី តាមបច្ចេកទេស និងមានក្រមសីលធម៌។
អំឡុងខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៧ អង្គការ USAID របស់អាមេរិក បានបង្ហាញរបាយការណ៍ថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង ៧០ភាគរយកំពុងប្រកបរបរកសិកម្ម ប៉ុន្តែកសិករអាចដាំបន្លែបានតែ១ភាគ៣ នៃតម្រូវការទីផ្សារ ដោយសារបញ្ហាផ្សេងៗ។
ចំណែកក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ វិញបានបង្ហាញរបាយការណ៍ដែរថា កម្ពុជាបានចំណាយថវិកា២០០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុង១ឆ្នាំៗ សម្រាប់នាំចូលបន្លែពីបរទេស ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុក។ ក្រសួងថាបន្លែនាំចូលទាំងនោះ ភាគច្រើននាំចូលពីប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសចិន៕