យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ ឈ្មួញបាននំារថយន្តគេចពន្ធចង្កូតស្តាំប្រភេទនីសាន់ណាវ៉ារ៉ា ប្រមាណជាង១០គ្រឿង ពីប្រទេសថៃចូលមកទឹកដីកម្ពុជាតាមច្រករបៀង ស្ថិតនៅភូមិស្វាយជ្រំគំរូរ ច្រកបឹងត្រកួន ស្រុកថ្មពួក រហូតដល់ស្រុកម៉ាឡៃ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។
កាសែតរស្មីកម្ពុជាបានសរសេរថា សមត្ថកិច្ចចាប់បានរថយន្ត១គ្រឿងតែប៉ុណ្ណោះ ខណៈ៩គ្រឿងទៀតបានបើករត់ចូលព្រៃជាប់ព្រំដែនអស់។
នេះជាវិធានការមួយដែលសមត្ថកិច្ចធ្វើឡើងដើម្បីបង្ក្រាបការរត់ពន្ធរថយន្តទំនើបពីប្រទេសថៃនិងប្រទេសផ្សេងទៀតចូលមកកម្ពុជា។ បើទោះបីជាមានការបង្ក្រាបនិងទប់ស្កាត់នៅតាមព្រំដែន ប៉ុន្តែរថយន្តគេចពន្ធនៅតែត្រូវបានប្រទះឃើញប្រើប្រាស់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ រថយន្តភាគច្រើនថែមទាំងមានបំពាក់ស្លាកលេខនគរបាល ឬខេមរភូមិន្ទជាដើម។
នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា ដល់ថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦ កម្លាំងគយចល័តសហការជាមួយកម្លាំងអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស បានចាប់រថយន្តស៊េរីទំនើបៗ ចំនួន១០គ្រឿងអត់ពន្ធ នៅទីតាំងខុសៗគ្នា ក្នុងភូមិសាស្រ្តរាជធានីភ្នំពេញ។ រថយន្តទំាងនោះរួមមានម៉ាក Lexus Siena BMW Cadillac SRX High Lander, Land Cruiser, Rang Rover Escalate និងម៉ាក Camryជាដើម។ សេចក្តីរាយការណ៍បញ្ជាក់ថា រថយន្តទំាងនោះមានពាក់ស្លាកលេខ ខេមរភូមិន្ទ(ខម)ផងដែរ។
របាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋករកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថា រថយន្ត(ឡាន)នាំចូលប្រទេសកម្ពុជា គិតត្រឹមថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦នេះ មានចំនួន៦០.៩០០គ្រឿង។ របាយការណ៍ដដែលបន្តថា រថយន្តនាំចូលទាំងនោះមានរថយន្តចំនួន៥៧.២៤៨គ្រឿង បានបង់ពន្ធនាំចូល ដែលមានទឺកប្រាក់ប្រាំរយចិតសិបមួយលានដុល្លារ(៥៧១.៩៦៨.២៧៨ ដុល្លារអាមេរិក)។
តាមតួលេខនេះបង្ហាញថា មានរថយន្ត៦%ដែលស្មើនឹង៣៦៥២គ្រឿងដែលមិនបានបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ។ ក្នុងបទសម្ភាសន៍ដាច់ដោយឡែកជាមួយនឹងអ្នកយកព័ត៌មានVOD កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋករកម្ពុជា លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ បញ្ជាក់អំពីចំនួនរថយន្តដែលមិនបានបង់ពន្ធនេះ។
លោកបញ្ជាក់ដែរថារថយន្តប្រមាណជាងបីពាន់គ្រឿងទៀតត្រូវបានស្នើសុំលើកលែងពន្ធ ឬពន្ធជាបន្ទុករបស់រដ្ឋ៖ «រាល់ថ្ងៃគឺមានរថយន្ត៤០ម៉ឺនគ្រឿង កំពុងតែចរាចរណ៍ ថ្មីៗនេះសម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានសម្រេចជាគោលការណ៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ថាអនុញាតឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ៤៧០គ្រឿង(រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ស្នើទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន) ហើយថ្មីៗនេះក្រសួងការពារជាតិគាត់ឃើញក្រសួងមហាផ្ទៃសុំគាត់(ក្រសួងការពារជាតិ)ក៏ស្នើសុំដែរ ប្រមាណជាង២ពាន់គ្រឿង រថយន្តក្រសួងការពារជាតិដែលក្មួយជិះទៅឃើញពាក់ផ្លាកលេខយោធា ពាក់ឡូហ្គោ ឡានហ្នឹងប្រហែលជាអត់មានពន្ធទេ»។
សារាចរណែនាំដែលចេញដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ បានណែនាំ និងដាក់វិធានការឲ្យអនុវត្តពីការគ្រប់គ្រងយានយន្តនាំចូល ដោយពន្ធអាករជាបន្ទុករបស់រដ្ឋ និងការកត់ត្រាក្នុងបញ្ជីសារពើពន្ធទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ ល្គឹកណាការនាំចូលនោះស្របច្បាប់ឬមានការព្រមព្រៀងពីរាជរដ្ឋាភិបាលជាមុនសិន។
ក្នុងតួលេខប៉ាន់ប្រមាណរថយន្តដែលមិនបានបង់ពន្ធជូនរដ្ឋនិងរថយន្តដែលរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាតិឲ្យលើកលែងពន្ធគឺមានប្រមាណជាជាងប្រាំមួយពាន់គ្រឿង។ ចំនួននេះបង្ហាញថារដ្ឋាភិបាលអាចនឹងប្រមូលបានថវិកាប្រមាណជាជាងហុកសិបលានដុល្លារបន្ថែមទៀត បើធៀបនឹងចំណូលដែលប្រមូលបានពីការបង់ពន្ធរថយន្តនៅឆ្នាំ២០១៦នេះ។
ទោះយ៉ាងណាជាងពាក់កណ្តាលនៃរថយន្តដែលគេចពន្ធនេះគឺត្រូវបានស្នើឲ្យរួចពន្ធ។ នៅថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ លោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន បានប្រកាសទាមទាឲ្យរថយន្តដែលពាក់ស្លាកលេខនគរបាលបង់ពន្ធ។ បើតាមកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុបានចាប់រថយន្តពាក់ស្លាកលេខនគរបាលដែលមិនបានបង់ពន្ធចំនួន៥គ្រឿងកាលពីឆ្នាំ២០១៥។ លោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន បានសរសេរលិខិតមួយច្បាប់ជូនទៅលោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក ស ខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃបានសរសេរលិខិតចុះថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ ជូនទៅលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។ ក្នុងលិខិតលោក ស ខេង បានស្នើសុំឲ្យមានការអនុញ្ញាតិលើកលែងពន្ធនាំចូល ដោយពន្ធអាករជាបន្ទុករបស់រដ្ឋចំពោះរថយន្តពាក់ស្លាកលេខនគរបាលដែលមានស្រាប់ចំនួន៤៧០គ្រឿង។ លោក ស ខេង បញ្ជាក់ពីគោលបំណងនៃការស្នើសុំរបស់លោកថា ដោយសារតែថវិកាជាតិមានកម្រិត ហើយរដ្ឋពុំមានលទ្ធភាពបំពាក់មធ្យោបាយបានគ្រប់គ្រាន់។ លោក ស ខេងក៏បញ្ជាក់ផងដែរថាក្រសួងមហាផ្ទៃបានអនុញ្ញាតិឲ្យមន្រ្តីមួយចំនួនដែលមានរថយន្តគ្មានពន្ធ ហើយបានស្ម័គ្រចិត្តប្រគល់ជាអំណោយជូនក្រសួង កត់ត្រាក្នុងបញ្ជីសារពើភណ្ឌតម្កល់ជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ។
មួយសបា្តហ៍ក្រោយមកគឺនៅថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានយល់ព្រមតាមសំណើររបស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ស ខេង។ នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ មន្រ្តីធំៗមួយចំនួនត្រូវបានបញ្ជាក់ថាកំពុងប្រើប្រាស់រថយន្តដែលមិនមានបង់ពន្ធ។
បើតាមលិខិតរបស់លោក ស ខេង ដើម្បីបំពេញតាមផ្លូវច្បាប់ម្ចាស់រថយន្តទាំងនោះបានធ្វើអំណោយទានដោយចុះបញ្ជីរថយន្តជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ។ ក្រសួងការពារជាតិបានធ្វើដូចគ្នានេះដែរ។ ដោយរលឹកមិនត្រឹមតែរថយន្តចំនួន៤៧០គ្រឿងដែលត្រូវបានលើកលែងការបង់ពន្ធ ហើយដែលកំពុងតែប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីធំៗមួយចំនួននៅក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ ក៏មានប្រសាសន៍សំដៅដល់រថយន្តទំនើបប្រមាណជាជាង២ពាន់គ្រឿងទៀតដែលកំពុងតែប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីធំៗនៅក្រសួងការពារជាតិ។
កាលពីចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ វិទ្យុVOD បានដាក់លិខិតទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ដើម្បីសុំបំភ្លឺជុំវិញករណីខាងលើនេះដែរ ប៉ុន្តែលោក សុផល មន្ត្រីរដ្ឋបាលរបស់ស្ថាប័ននេះ មិនព្រមទទួលយកលិខិតរបស់VODនោះទេ ដោយលោកថា ទាក់ទងចំណូលឬចំណាយថវិកាជាតិនិងការស្នើសុំលើកលែងពន្ធរថយន្តនោះ មិនមែនក្រសួងមហាផ្ទៃជាអ្នកឆ្លើយតបទេ ដោយលោកបង្វែរសំណួរឲ្យទៅសួរអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារវិញ។
បើតាមលោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ រថយន្តគ្មានពន្ធប្រមាណជាជាង២ពាន់គ្រឿងដែលប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីធំៗនៅក្រសួងការពារជាតិគឺជារថយន្ត ដែលមន្រ្តីទាំងនោះបានចំណាយលុយទិញផ្ទាល់ខ្លួន ហើយពួកគេស្នើសុំចុះបញ្ជីដាក់ជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ ដើម្បីយកទៅប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ ដោយពុំអាចយកទៅលក់ ឬដូរ បាននោះទេ។
កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ VOD ក៏បានដាក់លិខិតមួយទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិលោក ទៀ បាញ់ដើម្បីសុំបំភ្លឺជុំវិញការស្នើសុំលើកលែងពន្ធ និងចំនួនរថយន្ត ខម នៅស្ថាប័ននេះផងដែរ។ នៅថ្ងៃទី០៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ អគ្គលេខាធិការរងនៃអគ្គលេខាធិការដ្ឋានក្រសួងការពារជាតិ លោក ចាន់ សារ៉ាង បានចេញសេចក្តីជូនដំណឹងមួយដោយផ្តល់សិទ្ធិឲ្យអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសម្ភារៈបច្ចេកទេសក្រសួងការពារជាតិ លោក ចៅ ភិរុណ ផ្តល់សម្ភាសន៍។
VOD បានទាក់ទងទៅ លោក សូ សុធា លេខាផ្ទាល់លោក ចៅ ភិរុណ និងមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមផ្សេងទៀតនៅក្រសួងការពារជាតិជាច្រើនដង រួមទាំងការទាក់ទងតាមប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទជាច្រើនលើកគឺមិនទទួលបានជោគជ័យនោះទេ។
មន្រ្តីនៅក្រសួងការពារជាតិរុញពីមួយទៅមួយ ដោយមន្ត្រីខ្លះថាជាប់រវល់ និងមន្ត្រីខ្លះថា ចំាឆ្លងយោបល់លោក ចៅ ភិរុណ ជាមុនសិន។
អ្នកធ្វើការសង្គមនិងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវមើលឃើញដូចគ្នាថា ចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការលើកលែងការបង់ពន្ធរថយន្តដែលគ្មានពន្ធដោយគ្រាន់តែការអនុញ្ញាតិឲ្យម្ចាស់រថយន្តចុះបញ្ជីជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋនោះថាជាចំណាត់ការខាតបង់ចំណូលជាតិ។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ ពិនិត្យឃើញថារថយន្តដែលពាក់ស្លាកលេខ ន.ប ភាគច្រើនជារថយន្តទំនើបដែលត្រូវបង់ពន្ធមិនតិចជាង១៥០%នៃថ្លៃរថយន្តនោះទេ។
លោកក៏ចាត់ទុកដែរថានេះបង្ហាញពីការមិនស្មើភាពគ្នានៃការអនុវត្តច្បាប់ ដោយប្រជាជនសាមញ្ញត្រូវបង់ពន្ធពេញថ្លៃនៅពេលទិញរថយន្ត តែក្រុមអ្នកមានអំណាចមួយចំនួនបែររួចពន្ធទៅវិញ៖ “រដ្ឋខាតច្រើន ហើយខ្ញុំឃើញថ្មីៗនេះរដ្ឋយើងហាក់បីដូចជាទៅរកខ្ចីលុយចិនទៀតហើយ យើងអត់ព្រមរឹតបន្តឹងពន្ធគយ ពន្ធអីហ្នឹង ហើយបែរជាមានការលើកលែងច្រើន ធនធានខាងក្នុងរបស់យើងចេះតែបន្ថូរបន្ថយខ្ជះខ្ជាយទៅនាំឲ្យយើងខាតប្រយោជន៍ហ្នឹងហើយ យើងនៅតែល្បីខាងពិនប្រសព្ធក្នុងការចាំតែខ្ចីលុយពីបរទេសហ្នឹងទៀត”។
អ្នកស្រាវជ្រាវដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សង្គមលោកបណ្ឌិត មាស នី មានចម្ងល់ចំពោះការប្រើប្រាស់រថយន្តទាំងនោះ។លោក មាស នី បារម្ភថារដ្ឋមិនត្រឹមតែខាតបង់ដោយសារតែការមិនបង់ពន្ធរថយន្តទំនើបទាំងនោះទេ ប៉ុន្តែរថយន្តទាំងនោះនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីប្រយោជន៍ឯកជនជាជាងផលប្រយោជន៍រដ្ឋ៖ “ទីមួយគឺបង្កើតភាពអយុត្តិធម៌មួយរវាងអ្នកដែលបានបង់រួចជាមួយអ្នកមិនទាន់បង់ នេះជារឿងមួយដែលពិបាក ហើយទីពីរទៀតគឺ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែបង្ខំចិត្តបន្ថែមពន្ធនៅកន្លែងដទៃទៀត ដូចជាការបង្កើនពន្ធឡានដូចដែលបានលើកឧទាហណ៍មិញអញ្ចឹង ឬទៅរឹតបន្តឹងក្នុងផ្នែកផ្សេងៗទៀតដើម្បីឲ្យបានពន្ធមកឲ្យគ្រប់ ដើម្បីប៉ះបូវអ្វីដែលបានបាត់ហ្នឹង។ជាមតិរបស់ខ្ញុំដូចជាមិនសមស្របសោះក្នុងកាលៈទេសៈបែបនេះ”។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីថវិកាជាតិឆ្នាំ២០១៧ ត្រូវបានរដ្ឋសភាអនុម័តដោយទទួលបានសំឡេង៦៦លើ១០៦រូបកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយដែលធ្វើឡើងដោយស្ថានទូតអាមេរិកកាលពីឆ្នាំ២០០៤-២០០៥បានរកឃើញថាកម្ពុជាបាត់បង់លុយពន្ធប្រមាណជាប្រាំរយលានដុល្លារអាមេរិកដោយសារតែការកឹបកេងពន្ធនាំចូលស្រាប៊ៀរពីព្រំដែនថៃចូលមកក្នុងប្រទេស។
ដោយថ្លែងក្នុងកម្មវិធីតុមូលរបស់VODកាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោកបណ្ឌិត មាស នី បានលើកជាឧទាហរណ៍ដាច់ដោយឡែកអំពីរបៀបដែលទំនិញមិនត្រូវបានបង់ពន្ធ៖ «អសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការគ្រប់គ្រងទិន្នន័យចេញនិងចូល។ ស្រាប៊ៀររាប់នៅខាងគយយើងមានតែម្ភៃកេសទេ តែខាងថៃមានបួនរយកេស។ ម្ចាស់តែមួយទេ តែហេតុអ្វីបានជាខុសគ្នាផ្នែកតួរលេខ»។
ភាពខុសប្លែកគ្នា និងភាពមិនត្រូវគ្នានៃតួរលេខរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ហាក់បង្កើតឲ្យមានមន្ទិលផងដែរអំពីភាពត្រឹមត្រូវនៃចំនួនរថយន្តទំនើបដែលត្រូវបានទិញយកមកប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីមានអំណាចធំៗនៅក្រសួងមហាផ្ទៃនិងក្រសួងការពារជាតិ។
កាលចុងឆ្នាំ២០១៦ អ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញថារបាយការណ៍នៃការនាំចេញខ្សាច់ពីប្រទេសកម្ពុជាទៅលក់នៅក្រៅប្រទេសមានភាពខុសគ្នាធំធេង។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបង្ហាញថាកម្ពុជាបាននាំខ្សាច់ទៅលក់នៅប្រទេសសឹង្ហបូរីចំនួនជាងបីលានតោន ខណៈពេលដែលប្រទេសសឹង្ហបូរី និងអង្គការយូអ៊ិនខមត្រេត(UN Comtrade)រកឃើញថាកម្ពុជាបាននាំខ្សាច់ទៅលក់ក្នុងប្រទេសសឹង្ហាបូរីជាងចិតសិបលានតោននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦។
លោក សន ជ័យ និយាយថានៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលមិនអាចបញ្ជាក់បន្ថែមអំពីតួរលេខនៃការនាំចេញផ្សេងទៀត អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលរកឃើញដែរថាខ្សាច់កម្ពុជាត្រូវបាននាំទៅលក់ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា និងកោះម៉ាល់ឌីវ។
បើទោះបីជាចំនួននៃរថយន្តគេចពន្ធមិនត្រូវបានប្រភពផ្សេងទៀតបញ្ជាក់ក្តី ក៏ប៉ុន្តែភាពខុសគ្នានៃតួរលេខខាងលើអាចនឹងឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើផ្នែកផ្សេងទៀតដែលនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការប្រមូលថវិកាជាតិ។
អ្នកសេដ្ឋកិច្ចមួយរូប គឺលោកបណ្ឌិត គី សេរីវឌ្ឍន៍ បារម្ភថាការលើកលែងពន្ធលើរថយន្តពាក់ស្លាកលេខ ន.ប ធ្វើឲ្យមានភាពអយុត្តិធម៌ដល់ប្រជាជនទូទៅដែលពុំមានឋានៈបុណ្យស័ក្កិដែលត្រូវបង់ពន្ធពេញនៅពេលទិញរថយន្ត៖ “រថយន្តរដ្ឋស្លាកលេខ ន.ប មានន័យថាជារថយន្តរបស់រដ្ឋ ធ្វើការងារដើម្បីបម្រើរដ្ឋព្រោះរថយន្តនេះតែដល់ម៉ោងឈប់បំពេញការងារឡានគេមិនឮឮឲ្យបម្រើការទៅណាទេ។ ប៉ុន្តែនៅស្រុកយើងខ្ញុំឃើញថា គ្រប់ទីកន្លែងសម្បីតែចូលភោជនីយដ្ឋាន ចូលកន្លែងកំសាន្ត ក្លឹបកំសាន្តអីហ្នឹង ខ្ញុំក៏ឃើញមានរថយន្តប្រភេទនេះដែរ។ ហើយនៅពេលធ្វើចរាចរណ៍ក៏ឃើញមានមួយចំនួនតូចដែលថ្វើចរាចរណ៍ដោយមិនគោរពច្បាប់ទៅទៀត”។
លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ មានប្រសាសន៍ថាក្រសួងជំនាញបានចាត់វិធានការជាច្រើនដើម្បីបញ្ចប់ការនាំរថយន្តគេចពន្ធចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែលោកនិយាយថាវាមានឧបសគ្គជាច្រើនដើម្បីសម្រេចកិច្ចការទាំងអស់នោះ៖ «ឧទាហរណ៍គាត់រត់ពន្ធ គាត់មិនមែនដាក់ឈ្មោះគាត់ទេ គាត់ដាក់ឈ្មោះ ក ផ្សេងនៅទីក្រុងគាត់យកអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណមក ពេលយើងចាប់គាត់បង្ហាញថាឡានរបស់អ្នកហ្នឹង(អ្នកផ្សេង) ដូច្នេះគាត់ថាអត់ដែលរត់ពន្ធទេ គាត់ទើបតែរត់ម្តងទេ តាមច្បាប់យើងត្រឹមតែពិន័យទេ ចាប់បានលើកក្រោយទៀតរបស់មនុស្សហ្នឹង(មនុស្សដដែល) ក៏គាត់ដាក់ឈ្មោះផ្សេងដែរ ដូច្នេះមិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ រត់(គេច)ពន្ធគឺជាបញ្ហាស្មុគស្មាញមួយដែលយើងខិតខំអស់ពីសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាពក្នុងការបង្ក្រាបជាបន្តបន្ទាប់ទទឹមនឹងល្បិចនិងការរត់ពន្ធល្បិចនៃការគេចពន្ធរបស់ឈ្មួញដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងបញ្ហានេះ»។
កម្ពុជាមានព្រំដែនគោកជាប់ប្រទេសជិតខាងប្រហែល៣ពាន់គីឡូម៉ែត និងមានច្រករបៀងជិត២០០ច្រក។ លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ មើលឃើញថាស្ថានភាពភូមិសាស្រ្តគឺជាឧបសគ្គមួយទៀតនៅក្នុងការបង្រ្កាបបទល្មើសគេចពន្ធនេះ៖ «៣ពាន់គីឡូម៉ែតមានស្ថានភាពស្មុគស្មាញ កន្លែងខ្លះស្រែ កន្លែងខ្លះភ្នំ យើងមានច្រកផ្លូវការមួយចំនួន(ច្រកព្រំដែនអន្តរជាតិ)ជាការពិតហើយ ដែលមានមន្ត្រីយើងឈរជើង មានមន្ត្រីគយ មានមន្ត្រីស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែដោយឡែកនៅច្រកមិនផ្លូវការ ដែលគេហៅថាច្រករបៀងនោះគឺមានច្រើន បើតាមតួលេខច្រករបៀង(ច្រកមិនផ្លូវការ)មានប្រហែលជា២០០ ដែលមនុស្ស ក៏ដូចជាមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បើម៉ូតូស្រួលបំផុត ជិះតែឆ្លងកាត់ស្រែក៏បានដែរ(ជិះគេចពន្ធ)»។
ប្រធានស្តីទីគណបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា ជម្រុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលទប់ស្កាត់បទល្មើសគេចពន្ធ បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនិងតម្លាភាពក្នុងការប្រមូលពន្ធដារនិងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រមូលថវិកាពីសម្បទានធនធានជាតិនានាដើម្បីបង្កើនថវិកាជាតិ។
ច្បាប់ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ២០១៧ មានចំនួនប្រមាណ៥ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ខណៈនៅឆ្នាំ២០១៦ ថវិកាជាតិត្រូវចំណាយប្រហែល៤ ៣០០លានដុល្លារ។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី២១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋករកម្ពុជា (អគរ) បានព្យាករណ៍ថា អាចប្រមូលចំណូលនៃការបង់ពន្ធនាំចូលម៉ូតូ ចូលថវិកាជាតិបានប្រមាណ ហុកសិបបួនលានដុល្លារអាមេរិក (៦៤.៤៥០.៥១៥ លានដុល្លារអាមេរិក) បើធៀបរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ២០១៥ កើនឡើង១១,៦%។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី២១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋករកម្ពុជា (អគរ) បានព្យាករណ៍ថា អាចប្រមូលចំណូលនៃការបង់ពន្ធនាំចូលរថយន្ត ចូលថវិកាជាតិបានប្រមាណ ប្រំារយចិតសិបមួយលានដុល្លារអាមេរិក (៥៧១.៩៦៨.២៧៨លានដុល្លារអាមេរិក) បើធៀបរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ២០១៥ កើនឡើង១១%។
លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានគយនិងរដ្ឋករកម្ពុជា បញ្ជាក់ថាការដាក់មុខទំនិញរថយន្តជាមុខទំនិញកំណត់ពិសេស ដែលត្រូវទទួលរងនូវយន្តការគ្រប់គ្រងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឲ្យបានហ្មត់ចត់គឺជាវិធានការផងដែរ៖ «តម្រូវឲ្យមានការបិតតែម ដែលហៅថា(លតាបត្រ) ឬជាភាសាបារំាងថា (Vignette) ចំពោះរថយន្តនិងការអនុញាតឲ្យមន្ត្រីសមត្ថកិច្ចអាចចុះត្រួតពិនិត្យជាយថាហេតុលើរថយន្តបាន ទោះជាកំពុងរក្សាទុកក្នុងអាជីវកម្មដ្ឋានឬកំពុងចរាចរលើផ្លូវសាធារណៈក៏ដោយ និងពង្រឹងកិច្ចសហការជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជាពិសេសក្រសួងសាធារណការនិងដឹកជញ្ជូន ប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធIT ដើម្បីត្រួតពិនិត្យការក្លែងបន្លំឯកសារ ជាពិសេសវីញ៉ែតរួមទំាងបន្តផ្សព្វផ្សាយអប់រំដល់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ទំាងអាជីវករ និងអ្នកប្រើប្រាស់នូវវប្បធម៌ គោរពច្បាប់សារពើពន្ធ»។
លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ ក៏ទទូចឲ្យពលរដ្ឋនិងមន្រ្តីធំៗឈប់ទិញរថយន្តដែលគ្មានពន្ធ៖ «បើសិនណាជារថយន្តអត់ពន្ធ គាត់នឹងប្រឈមមុខជាមួយ និងស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចក្នុងការឃាត់ ត្រួតពិនិត្យសព្វបែបសព្វយ៉ាង ហើយចុងក្រោយបង្អស់ គឺគេចអត់ផុតពីការបង់ពន្ធ និងការពិន័យ»។
ក្នុងលិខិតសរសេរជូនទៅលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីខែកញ្ញា លោក ស ខេង មិនត្រឹមតែបានស្នើសុំរាជរដ្ឋាភិបាលលើកលែងពន្ធសម្រាប់រថយន្តដែលគ្មានពន្ធកំពុងតែប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីរបស់លោកនោះទេ ប៉ុន្តែបានបញ្ជាក់ថា «ការចុះបញ្ជីរថយន្តគ្មានពន្ធនេះត្រូវបានបញ្ចប់មិនឲ្យមានបន្តទៀតឡើយ»។
ដោយនិយាយសំដៅដល់ការធានាប្រសិទ្ធភាពនិងការធានាបានថាមិនមានរថយន្តគេចពន្ធនឹងត្រូវបាននាំចូល ឬទិញនិងប្រើប្រាស់ដោយមន្រ្តីនគរបាលនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ និងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៅក្រសួងការពារជាតិ លោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ មានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា ស្ថាប័នគយបាននឹងកំពុងយកចិត្តទុកដាក់ ទប់ស្កាត់អំពើរត់ពន្ធលើអ្នករត់ពន្ធទូទៅ តាមរយៈការអនុវត្តការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌទ្រព្យសម្បតិរដ្ឋ ការបង្កើតគណៈកម្មការនិងរៀបចំប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងទិន្នន័យបច្ចេកទេសទំនើប។ ករណីនេះលោកថា ទើបអាចទប់ស្កាត់ការនាំចូលរថយន្តគេចពន្ធឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់៖ «នៅតាមដងផ្លូវ យើងអាចបើករថយន្តពីក្រោយ យើងមើលលេខឡានហ្នឹងទៅ យើងវាយបញ្ជូលផ្លាកលេខរថយន្តទៅក្នុងទិន្នន័យ ទិន្នន័យវានិងចេញមកយើងថា រថយន្តនេះប្រភេទអ្វី ឆ្នាំផលិតប៉ុន្មាន ព័ណ៌អ្វី លេខតួ លេខម៉ាស៊ីនយើងដឹងអត្តសញ្ញាណ ហើយចំពោះបញ្ហានេះយើងកំពុងតែសហការគ្នាជាមួយក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន ដើម្បីកសាងជាប្រព័ន្ធSoftware មួយ សម្រាប់បំរើឲ្យការទប់ស្កាត់ការនាំចូលការរត់ពន្ធទំាងមូលផង ហើយក៏ជាការចូលរួមក្នុងវិស័យពង្រឹងសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព សង្គមរបស់ជាតិ មាតុភូមិយើងផង»។
យ៉ាងណាក៏ដោយលោក នួន ច័ន្ទរិទ្ធ បញ្ជាក់ថាប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាទំនើបខាងលើនេះ អាចនឹងចាប់ផ្តើមអនុវត្តយ៉ាងយូរនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៧នេះ។
របាយការណ៍របស់អង្គការសម្លាភាពអន្តរជាតិបង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០១៥ កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់១៥០ក្នុងចំណោមប្រទេស១៦៨ ដែលជាចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់នៃប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។ ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយលោក ឱម យិនទៀង ធ្លាប់ថ្លែងថាក្រសួងមហាផ្ទៃគឺជាស្ថាប័នដែលមានការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយខ្លាំងជាង។ ប៉ុន្តែលោក ព្រាប កុល អះអាង ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌តុលាការ ពុករលួយលេខ១ ចំណែកក្រសួងមហាផ្ទៃពុករលួយលំដាប់លេខ២។
លោក ព្រាប កុល មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា បទល្មើសរត់ពន្ធខុសច្បាប់នៅតែបន្តកើតមាន ដោយសារការអនុវត្តច្បាប់នៅខ្វះចន្លោះ មិនមានតម្លភាពរវាងអ្នកមានអំណាច អ្នកមាន និងអ្នកក្រីក្រ ដែលលោកថាអ្នកដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសភាគច្រើនអ្នកមានអំណាច។
លោក ព្រាប កុល ផ្តល់ជាអនុសាសន៍ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានរថយន្តគេចពន្ធ រដ្ឋាភិបាលត្រូវសហការជាមួយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរួមទំាងបំពាក់កំាមេរ៉ាសុវត្ថិភាពនៅតាមច្រកព្រំដែនដើម្បីបង្ក្រាបនិងទប់ស្កាត់អ្នកនាំចូល និងអ្នកប្រើរថយន្ត នប ខម ទើបទទួលបានផលវិជ្ជមានច្រើន៖ «តំបន់ណាមួយឬផ្នែកណាមួយដែលយើងសង្ស័យថាមានភាពមិនប្រក្រតី យើងធ្វើសវនកម្ម ឬអធិការកិច្ចឲ្យបានញឹកញ៉ាប់ ហើយបើសិនជាអាចមានលទ្ធភាពត្រូវបំពាក់នូវសម្ភារៈទំនើប ឬក៏ឧបករណ៍ចំបាច់មួយចំនួនជាពិសេសដូចជានៅតាមច្រកព្រំដែនមួយចំនួនគួរតែមានដាក់កំាមេរ៉ាសុវត្ថិភាព ឬក៏ប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រដែលអាចកត់ត្រារាល់ប្រតិបត្តិការនៃការនាំចេញ នាំចូលទំនិញរួមទំាងរថយន្ត ម៉ាស៊ីន ឧបករណ៍គ្រប់បែបយ៉ាងទំាងអស់»។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ បញ្ជាក់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានរថយន្តគេចពន្ធ នៅឆ្នាំ២០១៧នេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវមានវិធានការកំណត់ប្រភេទរថយន្តដែលរដ្ឋលើកលែងពន្ធ មានឈ្មោះតែមួយប្រភេទ ម៉ាក ឆ្នាំផលិត បំពាក់ស្លាកលេខរដ្ឋដូចគ្នាទំាងអស់ ហើយកំណត់ឋានៈរបស់មន្ត្រីកម្រិតណាដែលមានសិទ្ធិប្រើរថយន្តនោះផងដែរ។ តាមលោក សន ជ័យ វាគឺជារបៀបមួយដើម្បីងាយស្រួលគ្រប់គ្រង និងការពារកុំឲ្យបាត់បង់ថវិកាជាតិដោយសារការនាំរថយន្តគេចពន្ធទំាងនោះ៖ «អត់អាចឲ្យជិះពាស់វាល ពាសកាលដល់លើអីចឹងទេ ឃើញតែឡូហ្គោ ប៉ូលីសលើជញ្ជំាង(លើជញ្ជាំងរថយន្ត) វាបាត់ឯកសណ្ឋានប៉ូលីស ត្រូវតែមានកំណត់ចំនួន ខ្ញុំឧទាហរណ៍ឡើងវិញ កំណត់ BMW គឺ៤៧០គ្រឿង ត្រូវតែឡានម៉ាកហ្នឹង ឆ្នាំផលិតពីឆ្នាំ២០០១រហូតដល់២០០៥ ស្រួលគ្រប់គ្រងមើលទៅថា ៤៧០គ្រឿងសុទ្ធតែ BMW ស្រួលបង្ក្រាប(អ្នក)បន្លំ ឧប្បមាថា យកលេខសេះមកដាក់ផ្លាកលេខ នប ខុសច្បាប់ បើ BMW គេមើលទៅវាស្ទេនដាត(Standard)តែមួយ»។
នៅពេលដែលមន្រ្តីជំនាញមើលឃើញថាការបង្ក្រាបការនាំរថយន្តគេចពន្ធចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានបញ្ហាប្រឈមនោះ វិធានការដើម្បីបញ្ចប់ការចុះបញ្ជីរថយន្តគ្មានពន្ធនាំចូលនៅតែនៅមានភាពប្រពិចស្រពិលនៅឡើយ។ ជាពិសេសនៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ថាគឺជាប្រទេសដែលមានការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងរជាងគេនៅលើពិភពលោក៕