គិតមកដល់ត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ ការផ្ទុះឡើងនូវករណីអ្នកភូមិស្លាប់ និងធ្លាក់ខ្លួនឈឺនៅក្នុងខេត្តក្រចេះ បានកន្លងផុតទៅអស់រយៈពេលជាង ១០ថ្ងៃទៅហើយ ប៉ុន្តែ ករណីមួយនេះ នៅតែស្ថិតនៅក្នុងមន្ទិលសង្ស័យ និងការចោទសួរថា តើអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានរកឃើញមូលហេតុពិតប្រាកដនៃការពុលរបស់អ្នកភូមិហើយឬនៅ?
របាយការណ៍ថ្មីបំផុតរបស់រដ្ឋបាលខេត្តក្រចេះនៅត្រឹមថ្ងៃទី៨ ឧសភា បានឲ្យដឹងថា តួលេខអ្ននស្លាប់មានចំនួន ១៣នាក់ ហើយអ្នកភូមិ ២៣៤នាក់ទៀត ត្រូវបានបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅតាមមន្ទីរពេទ្យនានា នៅក្នុងករណីដែលសង្ស័យថា «ពុល» នៅក្នុងឃុំកន្ទួត ស្ថិតក្នុងស្រុកចិត្របុរី។
របាយការណ៍ដំបូងរបស់រដ្ឋបាលខេត្តក្រចេះ និងក្រសួងសុខាភិបាល សុទ្ធតែបញ្ជាក់ថា អ្នកភូមិទាំងនោះ មិនថាស្លាប់ ឬធ្លាក់ខ្លួនឈឺទេ សុទ្ធតែមានអការៈឈឺពោះ ក្អួតចង្អោ ឈឺក អស់កម្លាំង ទន់ដៃទន់ជើង វិលមុខ ថប់ដង្ហើម សន្លប់ និងបណ្ដាលឲ្យស្លាប់។
ជាមួយអការៈបែបនេះ រដ្ឋបាលខេត្តក្រចេះ បានដាក់ការសង្ស័យពីដំបូងថា បណ្ដាលមកពីអ្នកភូមិពុលសារធាតុគីមីក្នុងទឹក ដែលយកចេញពីព្រែកទេរ ដៃអូរព្រែកទេរ មកបរិភោគ និងប្រើប្រាស់។
ក្រសួងសុខាភិបាល បានអះអាងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ខ្លួនថា លទ្ធផលនៃការពិសោធន៍ទៅលើសំណាកស្រាមួយចំនួន បានរកឃើញថា ស្រាសផ្ទុកទៅដោយកំហាប់សារធាតុមេតាណុលខ្ពស់ដែលធ្វើឲ្យស្រាពុល។
ចំណែកឯក្រសួងឧស្សាហកម្មបានបន្ថែមភស្តុតាងរឹងមាំបន្ថែមទៀត តាមរយៈការចេញរបាយការណ៍នៃលទ្ធផលពិសោធន៍ស្រាស ដោយរកឃើញថា កំហាប់សារធាតុមេតាណុលមានដល់ទៅ ១១.២២ភាគរយនៅក្នុងស្រា ដែលជាកម្រិតខ្ពស់លើសពីកម្រិតអនុញ្ញាតត្រឹមតែ ០.១៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។
ការបន្ទោសទៅលើតែស្រាសមានផ្ទុកសារធាតុគីមីពុលតែមួយមុខ មិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ពីព្រោះថា ក្នុងចំំណោមអ្នកភូមិដែលធ្លាក់ខ្លួនឈឺទាំងនោះ មានទាំងស្ត្រី និងជាពិសេសកុមារផងដែរ។
របាយការណ៍របស់ប្រធានមន្ទីរសុខាភិបាលខេត្តក្រចេះ កាលពីថ្ងៃទី៧ឧសភា បានបង្ហាញថា ក្រុមមន្ត្រីជំនាញមកពីក្រសួងសុខាភិបាល និងមន្ទីរសុខាភិបាលខេត្តក្រចេះ បានទៅសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅឯឃុំកន្ទួត ដើម្បីរកមើលមូលហេតុនៃការធ្លាក់ខ្លួនឈឺ និងស្លាប់មនុស្សជាច្រើននាក់នេះ។ ជាលទ្ធផល មានស្ត្រី ១៦២នាក់ និងកុមារ ៦៩នាក់ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមអ្នកភូមិ ២៣៤នាក់ ដែលធ្លាក់ខ្លួនឈឺនោះផងដែរ។ សំណួរសួរថា តើកុមារទាំងនោះសុទ្ធតែផឹកស្រាសដូចមនុស្សធំពេញវ័យទូទៅមែនទេ? ចម្លើយគឺថា ប្រហែលជាមិនអត់ទេ តែក៏មិនដល់ថ្នាក់កុមារទាំង ៦៩នាក់នោះដែរ។ ចុះតើកុមារទាំងនោះពុលអ្វីឲ្យប្រាកដបើក្រៅពីស្រាស?
តាមការពិត មិនត្រឹមតែពុលស្រាសទេ ក្រសួងសុខាភិបាល បានបញ្ជាក់ថា អ្នកភូមិខ្លះទៀតបានពុលទឹកដែលអ្នកភូមិយកមកពីព្រែកទេរមកប្រើប្រាស់ និងបរិភោគ។
រឹតតែច្បាស់ទៀតនោះ គឺលទ្ធផលពិសោធន៍សំណាកទឹកយកមកពីព្រែកទេរស្ថិតក្នុងឃុំកន្ទួត ដែលធ្វើឡើងដោយក្រសួងឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្ម។ ក្រសួងបានរកឃើញថា សារធាតុក្រូមមានរហូតដល់ ១៧៣មីក្រូក្រាមនៅក្នុងទឹកមួយលីត្រ ឬអាចនិយាយបានថា នេះគឺជាកម្រិតខ្ពស់បំផុតដល់ទៅជាង ៣ដង លើសពីកម្រិតស្តង់ដារអនុញ្ញាតឲ្យមានត្រឹមតែ ៥០មីក្រូក្រាមប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងទឹកមួយលីត្រ។
ក្រៅពីសារធាតុក្រូម ក្រសួងឧស្សាហកម្មក៏បានរកឃើញថា ទឹកមានផ្ទុកសារធាតុនីទ្រីតលើសកម្រិតខ្ពស់ផងដែរ។ លទ្ធផលពិសោធន៍ បង្ហាញថា សារធាតុនីទ្រីតមានចន្លោះពី ៧ ទៅ ២៣មីលីក្រាមនៅក្នុងទឹកមួយលីត្រ ខណៈដែលកម្រិតស្តង់ដារអនុញ្ញាតឲ្យមាននៅក្នុងទឹកត្រឹមតែ ៣មីលីក្រាមប៉ុណ្ណោះក្នុងទឹកមួយលីត្រ។
បើតាមក្រសួងឧស្សាហកម្ម សារធាតុក្រូមបង្កមហន្តរាយដល់រូបរាងកាយ និងប្រព័ន្ធសារពាង្គកាយរបស់មនុស្ស ដូចជាកន្ទួលស្បែក ក្រពះ និងដំបៅរលាក បញ្ហាផ្លូវដង្ហើម ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ការខូចតម្រង់នោម និងថ្លើម ការផ្លាស់ប្ដូរសម្ភារៈហ្សែន មហារីកសួត និងអាចបណ្ដាលឲ្យស្លាប់។ ចំណែកឯសារធាតុនីទ្រីតវិញ វាបង្កឲ្យមានមហារីកក្រពះ ជំងឺរាគរូស ក្អួត និងអាចបណ្ដាលឲ្យស្លាប់។
លទ្ធផលពិសោធន៍នេះ បង្ហាញថា ទឹកព្រែកទេរ និងដៃព្រែកទេរ មានសារធាតុពុលទាំង ២មុខ ដែលមិនអាចឲ្យអ្នកភូមិប្រើប្រាស់បានទៀតនោះទេ រហូតទាល់តែសារធាតុលពុលនេះសាបអស់ជាតិពុលពីទឹកសិន។
បើទោះបីជារកឃើញថា អ្នកភូមិស្លាប់ និងធ្លាក់ខ្លួនដោយសារតែពុលស្រាស និងទឹកផ្ទុកសារធាតុពុលក្ដី ប៉ុន្តែ គ្មានចម្លើយពីអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលសម្រាប់សំណួរដែលត្រូវបានចោទសួរថា តើសារធាតុពុលក្រូម និងនីទ្រីតនោះ កើតមាននៅក្នុងទឹកព្រែកទេរ និងទឹកដៃព្រែកទេរនោះដោយរបៀបណានោះឡើយ។
អ្នកឯកទេសគីមីនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ជ័យ ថាវី បានឲ្យដឹងថា សារធាតុនីទ្រីត គឺជាកាកសំណល់នៃអាស៊ីដនីត្រាត ដែលត្រូវបានមនុស្សយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់ញែកលោហៈចេញពីរ៉ែមាស នៅក្នុងអាជីវកម្មរុករ៉ែមាស ហើយលោកថា អាស៊ីដប្រភេទនេះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យនោះឡើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ ជ័យ ថាវី អ្នកឯកទេសគីមីនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ
ដោយសារតែអាស៊ីដនីដ្រាត ត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងអាជីវកម្មរុករករ៉ែមាសនោះ វាបានរុញច្រានឲ្យមានចម្ងល់ និងការចោទសួរថា តើអាជីវកម្មរុករករ៉ែមាសកំពុងកើតមានឡើងនៅក្នុងស្រុកចិត្របុរី ឬនៅផ្នែកខាងលើនៃដងព្រែកទេរ ឬដៃព្រែកទេរ ឬទេ? សំណួរនេះ ក៏មិនមានការឆ្លើយបំភ្លឺ ឬការបកស្រាយពន្យល់ពីអាជ្ញាធររបស់រដ្ឋាភិបាលផងដែរ ដោយអាជ្ញាធរទាំងនោះបានត្រឹមបកស្រាយថា រកឃើញសារធាតុគីមីពុលនៅក្នុងទឹកព្រែកទេរប៉ុណ្ណោះ។
ប៉ុន្តែ ក្រុមអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញព័ត៌មានសង្គម Facebook បានបង្ហាញនូវផែនទីនៃដងព្រែកទេរ និងក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមចំនួន ២ ស្ថិតនៅផ្នែកខាងលើនៃដងព្រែកទេរ មានក្រុមហ៊ុន ភូ រៀង ក្រចេះ អភិវឌ្ឍន៍កៅស៊ូ (Phu Rieng) និងក្រុមហ៊ុន ដូទឺសាយហ្គន-ប៊ិញហ្វឿក (អេស ប៊ី ខេ)។
របាយការណ៍នៃអង្គការទិន្នន័យកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនភូរៀង អភិវឌ្ឍន៍កៅស៊ូ បានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទំហំជិត ៦៥០០ហិកតានៅស្រុកស្នួលខេត្រក្រចេះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៨ ហើយក្រុមហ៊ុន ដូទឺសាយហ្គន-ប៊ិញហ្វឿក ក៏ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំជិត ៦៥០០ហិកតាពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងឃុំកន្ទួត ស្រុកចិត្របុរីផ្ទាល់តែម្ដង។
របាយការណ៍ដដែលនេះ បង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុនទាំងពីរនេះ ពុំមែនធ្វើអាជីវកម្មរុករករ៉ែមាសនៅលើដីសម្បទាននោះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមហ៊ុនទាំងពីរនេះដែលកាន់កាប់ដោយម្ចាស់ជាជនជាតិវៀតណាមនោះ សុទ្ធតែមានទិសដៅអភិវឌ្ឍផលិតផលកសិ-ឧស្សាហកម្ម មានកៅស៊ូ ដំឡូងមី ស្វាយចន្ទី និងរោងចក្រកែច្នៃជាដើម។
ប៉ុន្តែ បើពិនិត្យទៅលើផែនទីនៃដងព្រែកទេរ វាជាប្រភពទឹកដ៏វែងដែលលាតសន្ធឹងពីទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្តក្រចេះរហូតទៅដល់ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា និងដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំព្រេច ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកមណ្ឌលសីមា ខេត្តមណ្ឌលគិរី។
សេកចក្ដីរាយការណ៍របស់កាសែតភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ កាលពីខែមិថុនាឆ្នាំ២០១៦កន្លងមក បានឲ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនអូស្ត្រាលីចំនួន ២ មានឈ្មោះ Renaissance Minerals Cambodia Limited និងក្រុមហ៊ុន Emerald Resources បានរុករករ៉ែនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី នៅបរិវេណតំបន់ការពារសត្វព្រៃភ្នំព្រេច ដែលបង្កក្ដីបារម្ភដល់ផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន បន្ទាប់ពីមានការវាយតម្លៃថា តំបន់នេះមានរ៉ែមាសដល់ទៅ ១.២លានអោន ឬប្រហែលជាង ៣៤តោន។
ដូច្នេះ អាជ្ញាធរកម្ពុជានៅពុំទាន់បកស្រាយឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីមូលហេតុពិតប្រាកដនៃការបំពុលទឹកនោះឡើយ ដោយបានត្រឹមតែបកស្រាយថា អ្នកភូមិនៅក្នុងស្រុកចិត្របុរី បានពុលស្រាសមានផ្ទុកសារធាតុមេតាណុលខ្ពស់ និងពុលទឹកផ្ទុកទៅដោយសារធាតុក្រូម និងសារធាតុនីទ្រីតខ្ពស់ប៉ុណ្ណោះ៕