គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជារបស់រដ្ឋាភិបាល កាលពីសប្តាហ៍មុន បានសម្រេចយកខែសីហា ឱ្យជប៉ុនចែករំលែកបទពិសោធន៍ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ប្រាប់ថាចំនុចដែលកម្ពុជា ស្នើនោះមាន ការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ កម្មវិធីជំនួយផ្នែកច្បាប់ សេរីបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិបង្កើតសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល សេរីភាពសារព័ត៌មាន យន្តការត្រួតពិនិត្យជាសកលតាមកាលកំណត់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UPR ) កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិក្នុងការការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ តាមរយៈយន្តការអង្គការសហប្រជាតិ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការ និងអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។
បើគេក្រឡេកមើលពីបរិបទនយោបាយវិញ ជ្រុងមួយនៃបញ្ហារបស់កម្ពុជា វាបានកើតចេញពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិធ្វើនយោបាយតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ។
សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់សម្ពាធទៅរដ្ឋាភិបាល ឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ តាមរយៈការគំរាមកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធពន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម។ ពួកគេ បានទាមទារឱ្យដោះលែង លោក កឹម សុខា ឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបានរំលាយបានដំណើរការឡើងវិញ ធានាសិទ្ធិសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យជាដើម មិនទទួលបានជោគជ័យ។
សហភាពអឺរ៉ុប ក្រោយបិទបញ្ចប់បេសកកម្មស្វែងរកការពិតពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយត្យនៅកម្ពុជា នៅខែនេះរួចមក បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយនៅតែអះអាងថា ខ្លួនបារម្ភពីសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ សិទ្ធិអង្កការសង្គមស៊ីវិល សិទ្ធិការងារ និងសិទ្ធិដីធ្លី។
សហភាពអឺរ៉ុបលើកឡើងថា កម្ពុជាត្រូវបង្ហាញការកែទម្រង់ពិតប្រាកដ ប្រកបដោយការជឿទុកចិត្តបាន ទាក់ទងនឹងបញ្ហាដែលជាក្ដីកង្វល់របស់ខ្លួន ដើម្បីបញ្ចៀសការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។
តាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ វិធានការព្យួរ ឬមិនព្យួរ EBA នឹងត្រូវធ្វើឡើងពាក់កណ្តាលខែសីហាខាងមុខនេះ។ សំណួរត្រង់ថាតើ ហេតុអ្វីកម្ពុជាស្នើជប៉ុនចែករំលែកបទពិសោធស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅខែសីហា?
អ្នកនាំពាក្យសមាគមអាដហុកការពារសិទ្ធិមនុស្ស លោក ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសជប៉ុន ធ្លាប់មានស្នាដៃជួយកម្ពុជាឱ្យមានការបង្រួបបង្រួមជាតិ២លើករួមមកហើយ ពោលគឺបានចូលរួមចំណែកឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងឱ្យមានការបង្រួបបង្រួមជាតិក្រោយមានការបង្ហូរឈាមគ្នានៅឆ្នាំ១៩៩៧។
អ្នកឃ្លាំងមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ វិភាគថា ឆ្លងកាត់បទពិសោធនេះ គេអាចទស្សទាយបានថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលស្នើជប៉ុនចែករំលែងបទពីសោធន៍ពិបញ្ហាសិទ្ធិនុស្សនេះពេលនេះ ទំនងជាចង់ឱ្យជប៉ុន ជួយសម្របសម្រួលជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីសម្រួលបញ្ហា EBA នេះ។
ប៉ុន្តែលោក ស៊ឹង សែនករុណា វិភាគថា ការខ្ចីដៃជប៉ុនដើម្បីសម្រួល EBA ទំនងជាមិនសូវមានប្រសិទ្ធិភាពទេ ដោយថាជប៉ុនមិនស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេស២៨ទៀត ដែលបានអនុម័តលើកវិធានការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះទេ ។
លោកថា៖ «ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយខ្ញុំគិតថា ការពឹងពាក់ប្រទេសណាមួយដែលមិនស្ថិតក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប ខ្ញុំគិតថាដូចជាអត់មានទំនាក់ទំនងអី ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាហ្នឹងទេ។ជាជាងកម្ពុជាខ្លួនឯងត្រូវបង្ហាញនូវដំណោះស្រាយណាមួយឱ្យគេជឿបាន ជាពិសេសបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងឯង»។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ការដែលកម្ពុជាជ្រើសរើសយកខែសីហា សម្រាប់រៀនសូត្រពីជប៉ុនលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនោះ លោកវិភាគថា ជាទំនោមួយបង្ហាញថាស្ថាប័នជំនាញរបស់កម្ពុជានេះ ចង់សម្រួលភាពតានតឹង ជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ។
ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគរូបនេះ បង្ហាញការបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា សេណារីយូនេះ នឹងមិនជោគជ័យទេ បើអ្នកនយោបាយនៅតែគិតថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ខុសពីប្រទេសលោកសេរី ហើយបន្តងាកឆ្ងាយយពីស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនោះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អារឿងរៀនពីគេ វាចេះតែបានហើយ។ ប៉ុន្តែបញ្ហានៅត្រង់ថារៀនពីគេហើយយកមកអនុវត្តនៅស្រុកយើង ឬក៏អត់ អាហ្នឹងហើយជាបញ្ហានៅស្រុកយើង។ ដូចយើងឃើញថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរយើង មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរយើង ដើរទៅមើលប្រទេសគេទូទាំងពិភពលោក ឃើញគេវារីកចម្រើនយ៉ាងម៉េចៗអី ប៉ុន្តែដល់ពេលមកដល់ស្រុកយើងវិញអត់ព្រមកែស្រុកយើងវិញ។ អត់នាំគ្នាគិតថាកែស្រុកឯងយ៉ាងម៉េចៗទេ ដល់វិលមកវិញធ្វើអ្វីដែលខ្លួនឯងធ្លាប់ធ្វើ»។
មួយវិញទៀត លោក មាស នី វិភាគទៀតថា ដើមចមដែលសហភាពអឺរ៉ុប ឈានទៅដំណើរការព្យួរEBA នេះមូលហេតុមកពីរំលាយអតីតគណបក្សប្រឆាំង ហើយថា គណបក្សប្រឆាំងមុនរំលាយ បានហក់ឡើងប្រជាប្រិយភាព ជិតទាន់គណបក្សកាន់អំណាច ទាំងថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ។ លោកវិភាគថា ចំនុចនេះ ហើយដែលពិបាកទស្សន៍ទាយថា បក្សកាន់អំណាចទទួលយកលក្ខខណ្ឌអឺរ៉ុប ដើម្បីរក្សា EBA។
លោកបន្ថែមថា៖ «នៅឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សប្រឆាំងបានបណ្តើមបានមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃក្រុមប្រឹក្សាឃុំ ហ្នឹងបានជិតដល់ទៅពាក់កណ្តាលជាង របស់គណបក្សកាន់អំណាច ដល់អ៊ីចឹងវាសុទ្ធតែជាសុចនាករ នៃវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹង ធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ ស្ថិរភាពរបស់គណបក្សកាន់អំណាចរួចស្រេចទៅហើយ»។
បើតាមលោក មាស នី បើកម្ពុជាបណ្តោយឱ្យរបូត EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ GSPរបស់អាមេរិកក៏របូតដែរ ដែលោកថា បញ្ហានេះជាសញ្ញាព្រួយបារម្ភ ពីវិបត្តិសង្គមកើតឡើង បើរដ្ឋាភិបាលមិនកែលម្អស្ថានការណ៍ជំរុញឱ្យមានការផ្សះផ្សាជាតិឡើងវិញ ធានាដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យទាន់ពេលទេនោះ។
តាមលិខិតរបស់ក្រុមអ្នកបញ្ជាទិញផ្ញើទៅកាន់នាយករដ្ឋមន្ត្រី កាលពីដើមខែមេសា ឆ្នាំនេះ បានលើកឡើងថានៅឆ្នាំ២០១៨ តាមរយៈប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទាំងពីរនេះ កម្ពុជានាំទំនិញទៅលក់គិតជាទឹកប្រាក់ ៨,៥ពាន់លានដុល្លារ។ ទំហំពាណិជ្ជកម្មនេះ ស្មើនឹង ៣៨% ឬ១ភាគ៣នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP )របស់កម្ពុជា។
អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានធ្លាប់បានផ្តល់ជាអនុសាសន៍ថា កម្ពុជាគួរផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌នយោបាយ ពីការផ្តោតលើតែបញ្ហាបុគ្គល ទៅផ្តោតលើបញ្ហាជាតិវិញ៕
