ក្នុងអំឡុងពេលជាងពីរសប្ដាហ៍ចុងក្រោយនេះ អង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលបានកោះហៅអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន៣ហើយឱ្យចូលឆ្លើយបំភ្លឺទៅលើអ្វីដែលគេបានរាយការណ៍ និងឆ្លើយតបជាមួយសារព័ត៌មាន។ ប្រធាន និងអង្គការទាំងនោះមានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ សមាគមធាងត្នោត និងអង្គការតម្លាភាព។
ទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលថាការជួបប្រជុំនេះគឺគ្រាន់តែជាការពិភាក្សាយោបល់នឹងគ្នា តែសម្រាប់នាយករងប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Right Watch លោក Phil Robertson បានចាត់ទុករូបភាពនេះ គឺជាការគំរាមកំហែងបន្ថែមទៀតដល់សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ។
លោកបានសរសេរឆ្លើយទៅនឹងសំណួរVODថា៖ « បញ្ហាគឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនអត់ឱនចំពោះការរិះគន់។ ជារឿងគួរឱ្យស្តាយប្រសិនបើរឿងកើតឡើងដដែលជាដដែល លោកផៃ ស៊ីផាន ទំនងជានឹងអញ្ជើញអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះក្នុងន័យគំរាមកំហែង។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះមិនបានធ្វើអ្វីខុសនោះទេ ក្នុងការចែករំលែកទស្សនៈរបស់ខ្លួន » ។
ការកោះហៅប្រជុំជាមួយ អង្គការសង្គមស៊ីវិលនេះគឺជារូបភាពមួយថ្មីបន្ទាប់ពីមានការបង្ក្រាបជាបន្តបន្ទាប់លើរាស្ត្រសាមញ្ញដែលហ៊ានបញ្ចេញយោបល់ពួកគេលើបណ្ដាញសង្គម និងតាមទីសាធារណៈ។ រឿងរ៉ាវកើតឡើងថ្មីៗគឺនៅថ្ងៃខួប៣ឆ្នាំនៃការស្លាប់លោកបណ្ឌិតកែម ឡី ដែលនៅពេលនោះយុវជន២នាក់ដែលរួមមានលោក គង់ រ៉ៃយ៉ា និងលោក សួង នាគព័ន្ធត្រូវបានចាប់ខ្លួននឹងចោទប្រកាន់ក្រោយពីពួកគេ២នាក់បានលក់អាវដែលមានពាក្យស្លោករបស់លោកកែម ឡី និងចែកខិតប័ណ្ណ។
តើនឹងមានអ្វីកើតឡើងប្រសិនពលរដ្ឋលែងហ៊ានបញ្ចេញមតិពីបញ្ហាជាតិរបស់ខ្លួន?
សេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិគឺជាសិទ្ធជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្សគ្រប់រូប ក្នុងការបញ្ចេញនូវមតិយោបល់របស់ពួកគេ សិទ្ធិនេះ ចាំបាច់ណាស់ក្នុងស្ថានភាពដែលមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកើតឡើង។
សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិក៏ត្រូវបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាផងដែរតាមមាត្រា ៤១ ដែលបានចែងថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មានសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន សេរីភាពខាងការបោះពុម្ពផ្សាយ សេរីភាពខាងការប្រជុំ។ ជនណាក៏ដោយមិនអាចឆ្លៀតប្រើសិទ្ធិនេះដោយរំលោភ នាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសរបស់អ្នកដទៃ ដល់ទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់សង្គម ដល់សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និង ដល់សន្តិសុខជាតិបានឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាសិទ្ធិទាំងនេះត្រូវបានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំតំបន់អាស៊ី កត់សម្គាល់ថាកំពុងរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីរដ្ឋាភិបាលជាខ្លាំងក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
សម្រាប់នាយករងប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការ Human Right watch លោក Phil Robertson បានលើកឡើងថាក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះរដ្ឋាភិបាលបានប្រើប្រាស់រូបភាពជាច្រើនក្នុងការគំរាមកំហែងទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិមិនស្របខ្លួន ដែលការគំរាមកំហែងទាំងនេះនឹងធ្វើឱ្យមនុស្សមានភាពភ័យខ្លាចក្នុងការរិះគន់កិច្ចការដឹកនាំរដ្ឋរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ លោកបន្ថែមថានៅពេលដែលសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ពលរដ្ឋត្រូវបានរដ្ឋរឹតត្បិត ហើយសេរីភាពសារព័ត៌មានត្រូវបានរដ្ឋគ្រប់គ្រង នោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើននឹងកើតមានឡើង។
លោកសរសេរថា៖ « នៅប្រទេសកម្ពុជាការរឹតត្បិតកាន់តែខ្លាំងឡើងលើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងទស្សនៈគឺមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ក្តីសង្ឃឹមតិចតួចដែលនៅសេសសល់ក្នុងការប្រមូលផ្តុំប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ នៅកម្ពុជានោះ » ។
សេរីភាពសារព័ត៌មានសម្រាប់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១៩នេះ ធ្លាក់ចុះមួយលេខគឺពី១៤២ ទៅ១៤៣ក្នុងចំណោមប្រទេស១៨០។ ការថយចុះនេះ ពាក់ព័ន្ធការបិទស្ថានីយ៍វិទ្យុ៣២ចុងឆ្នាំ២០១៧ ការបង្ខំឱ្យបិទទ្វារកាសែត ឌឹខេមបូឌាដេលី និងការផ្លាស់ប្តូរម្ចាស់កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ រួមទាំងការបិទគេហទំព័រចំនួន១៧ក្នុងពេលបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨។
ក្រៅពីធ្វើឱ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមានច្រើន ការគំរាមកំហែងលើសិទ្ធិបញ្ចេញមតិនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់លិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការអភិវឌ្ឍប្រទេសផងដែរ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អនុប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូលោក អំ សំអាត។
លោកអំ សំអាត៖ « សេរីភាពបញ្ចេញមតិណាមួយក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនោះនៅមានកម្រិតនោះការអភិវឌ្ឍប្រទេសនោះក៏មិនសូវមានការរីកចម្រើនផងដែរ » ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការរក្សាការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃកម្ពុជាលោក គឹម សុវណ្ណ មានប្រសាសន៍ថា ពាក្យថាប៉ះពាល់សិទ្ធិសេរីភាពតែមួយម៉ាត់ គឺមានការប៉ះពាល់ជាច្រើនរាប់ចាប់តាំងពីជីវភាព សុខភាព និងការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋឡើង។ លោកបន្ថែមថានៅពេលដែលពលរដ្ឋប្រទេសមួយលែងហ៊ានបញ្ចេញនូវកង្វល់ ឬមតិយោបល់គេនោះ វានឹងធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលមិនបានទទួលកង្វល់ពិតប្រាកដពីរាស្ត្រ ហើយការដឹកនាំនឹងបង្កបញ្ហាដល់ជាតិជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ។
លោកថា៖ « បើនិយាយមែនទែនទៅវាជារឿងល្អក្នុងការបញ្ចេញមតិហ្នឹង យើងគិតមើលទៅថាបានធ្វើអញ្ចឹងមែនឬក៏អត់ ហើយបើបានធ្វើអញ្ចឹងមែនយើងកែទៅ។ […] បើសិនជាសិទ្ធិហ្នឹងអត់មានដល់ប្រជាពលរដ្ឋទេ ប្រជាពលរដ្ឋហាក់បីត្រូវគេចងមាត់ចងអីអញ្ចឹង វាមិនល្អប្រសើរទេចំពោះសិទ្ធិមនុស្ស » ។
ថ្ងៃពុធ នេះគឺជាថ្ងៃកំណត់ឱ្យអង្គការទាំងបីឱ្យចូលប្រជុំ បើទោះជាអង្គការទាំងនោះបដិសេធមិនចូលក៏ដោយលោក ផៃ ស៊ីផាន បានឆ្លើយតបប្រាប់VOD កាលពីម្សិលមិញថាលោកនឹងបញ្ជូនលិខិតជាបន្តបន្ទាប់ទៀតនាពេលខាងមុខ។
លោកថា៖ « អាហ្នឹងគឺបង្ហាញអំពីកិច្ចមិនសហប្រតិបត្តិការណ៍ក្នុងភាពជាដៃគូ។ អាហ្នឹងយើងច្បាស់ណាស់ ទីមួយគាត់ យើងមិនចង់និយាយថា រហូតគ្រាន់តែជាអង្គការដែលរៀបចំបម្រើនយោបាយបរទេសក្នុងការបំផ្លាញមុខមាត់ រឺការបំផ្លាញការខិតខំ រឺការបំផ្លាញភាពសុខសាន្តរបស់កម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ » ។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកលោក សឹង សែនករុណា យល់ថារូបភាពនៃការកោះហៅអង្គការទាំងនេះ វាជាសញ្ញាមួយធ្វើឱ្យអ្នកផ្សេងកាន់តែប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះការផ្ដល់យោបល់ជាមួយអ្នកសារព័តមានដោយសារបារម្ភខ្លាចនូវចំណាត់ការបែបៗនេះបន្តទៀតផងដែរ។
លោក សឹង សែនករុណា៖ « វាធ្វើឱ្យពូកយើងដែលជាអ្នកបញ្ចេញយោបល់តាមទីសាធារណៈហ្នឹងមានការប្រុងប្រយ័ត្នបន្ថែមទៀតព្រោះបារម្ភថាអាចមានការកោះហៅទៅសាកសួរអីបែបនេះ » ។
លោក សឹង សែនករុណាឱ្យជាយោបល់ថារដ្ឋាភិបាលគួរតែពិនិត្យឆ្លើយតបចំពោះការរិះគន់វិញជាជាងធ្វើការកោះហៅបែបៗនេះ ដោយលោកចាត់ទុកថាជាសកម្មភាពដែលគំរាមកំហែងដល់សេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងពលរដ្ឋ។
លោកថា៖ « ការដែលផ្ដល់មតិយោបល់ហ្នឹងគួរតែមានត្រឹមតែការពិនិត្យនឹងឱ្យយោបល់បានហើយមិនបាច់មានការកោះហៅបែបនេះនោះទេ។ បើសិនជាមានការបញ្ចេញមតិហើយមានការកោះហៅរបៀបហ្នឹង សួរថាតើអ្នកណានឹងអាចបញ្ចេញមតិដើម្បីឱ្យមានការកែលម្អប្រទេសបន្តទៀត អញ្ចឹងមានតែការបញ្ចេញមតិមួយដែលមានតែការព្រួយបារម្ភហ្នឹងរហូតទៅឬអី ឬក៏យ៉ាងមិចទៀត? »
ក្នុងរបាយការណ៍របស់ អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា ដាក់ទៅកាន់អង្គការសហប្រជាតិសម្រាប់កិច្ចប្រជុំទី៤២របស់ខ្លួននាពេលថ្មីៗនេះ អ្នកស្រី រ៉ូណាស្មីត (Rhona Smith) បានកត់សម្គាល់ថា លំហប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានគ្របដណ្ដប់ទៅដោយការគាបសង្កត់សិទ្ធិនយោបាយ ដោយស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលកែប្រែឥរិយាបទនេះឡើងវិញជាបន្ទាន់ផងដែរ ទោះជាយ៉ាងណាសម្រាប់គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានច្រានចោលការលើកឡើងទាំងនេះដោយលើកឡើងថាអង្គការនេះលើកឡើងតែមួយជ្រុងប៉ុណ្ណោះ៕
