ជម្លោះនយោបាយខ្មែរនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ កំពុងរុញកម្ពុជាឱ្យប្រឈមទៅនឹងបញ្ហធំៗពីរ គឺការប្រឈមនឹងទណ្ឌកម្មពីអន្តរជាតិរបស់ប្លុកលោកសេរី និងបង្កឱ្យជាតិបែកបាក់ ។
នោះក៏ដោយសារអ្នកនយោបាយខ្មែរ ដែលជាគូជម្លោះ មិនបន្ទន់ឥរិយាបទជជែកគ្នា ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ ការពារផលប្រយោជន៍ជាតិ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងជំនួបជាមេដឹកនាំឡាវ នាសប្តាហ៍មុននេះ បានប្រកាសថា លោកបានផ្ញើដីកា ទៅប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំង ៩រួចហើយ ឱ្យសហការចាប់ខ្លួនលោក មស រង្ស៊ី ដែលលោកហៅថាជាចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់របស់កម្ពុជា។
លោក សម រង្ស៊ី ដែលនិរទេសខ្លួនជាង ៤ឆ្នាំ ដោយសារតែឡោមព័ទ្ធដោយបបណ្តឹងជាង ១០ករណីពីថា្នក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាចផងនោះ បានប្រកាសថា នៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩នេះ លោក និងថ្នាក់ដឹកនាំមួយចំនួនទៀត នឹងធ្វើនិវត្តន៍កម្ពុជាវិញ។
គម្រោងវិលចូលកម្ពុជារបស់លោក សម រង្ស៊ី បានអំពាវនាវឱ្យអ្នកគាំទ្រចូលរួមប្តូរមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចសង្គ្រោះប្រជាធិបតេយ្យ ខណៈដៃគូប្រកួតនៅតែបន្តបិទផ្លូវចរចា។
អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មុនតុលាការកំពូលរំលាយចេញពីឆាកនយោបាយ គណបក្សនេះ មានគាំទ្រជាង ៣លាននាក់ ប្រហាក់ប្រហែលបក្សកាន់អំណាចដែរ។ នេះបើតាមលទ្ធផលបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
បើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេ វានឹងបង្កើតជាសំណួរថា តើនរណាទទួលខុសត្រូវបើហិង្សាកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៩វិច្ឆិនោះ?
ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតនៅអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ដើមចមនៃជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមពីការចាប់ខ្លួនមេបក្សប្រឆាំង និងរំលាយគណបក្សនេះ មុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨មក។
លោក អំ សំអាត បន្តថា បញ្ហានេះ បង្កឱ្យមានការរិះគន់ថា ពលរដ្ឋមួយចំនួនបាត់សិទ្ធិជ្រើសរើសមេដឹកនាំដែលខ្លួនពេញចិត្ត ដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
អ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ បង្ហាញនូវការយល់ឃើញរបស់លោកថា ស្រមោលពីអតីតកាលនេះ ជាក្តីបារម្ភពីលទ្ធិភាពនៃផ្ទុះអំពើហិង្សាកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា រវាងអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាច និងអ្នកស្មោះស្ម័គ្រគណបក្សប្រឆាំង បើគ្មានការចរចានយោបាយកើតឡើង។
លោក អំ សំអាត ប្រាប់ថា៖ «យើងអត់ចង់ឃើញអំពើទាំងអស់ហ្នឹងកើតឡើងទេ ព្រោះសុទ្ធតែពលរដ្ឋខ្មែរដូចគ្នា។ អញ្ចឹងបានជាយើងចង់ឱ្យអ្នកនយោបាយហ្នឹង ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យអ្នកនយោបាយទាំងអស់ហ្នឹង គិតអំពីឧត្តមប្រយោជន៍ជាតិ ឧត្តប្រប្រយោជន៍ពលរដ្ឋជាធំ កុំគិតពីផលប្រយោជន៍អំណាច និងផលប្រយោជន៍នយោបាយជាធំ»។
លោក អំ សំអាត ពន្យល់ទៀតថា បើអំពើហិស្សាកើតឡើងដោយសារជម្លោះនយោបាយ អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវធំជាងគេ គឺរដ្ឋាភិបាល ព្រោះរដ្ឋាភិបាលជាអ្នកអនុវត្តតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោក អំ សំអាត បន្ថែមថា៖ «បើសិនអាទិភាព[អំពើហិង្សា]កើតឡើងប្រវត្តិសាស្ត្រនឹងចងចាំទៅលើអ្នកនយោបាយសម័យហ្នឹងទីពីរអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខ ភាគច្រើគេដាក់បន្ទុកទៅរដ្ឋឬអ្នកដឹកនាំប្រទេស ឬគណបក្សកាន់អំណាចហ្នឹងទទួលបន្ទុកធ្ងន់ជាងគេ»។
មាត្រា ៥១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ចែងថា «កម្ពុជាអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ពលរដ្ឋខ្មែជាម្ចាស់ប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន អំណាចទាំងអស់ជារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ រដ្ឋាភិបាលប្តេជ្ញារក្សាការពារឯករាជ្យ អនុវត្តនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ»។
អ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់លោកមេធាវី សុក សំអឿន ពន្យល់ថា សិទ្ធិប្រមូលផ្តុំ ឬការតវ៉ាដោយសន្តិវិធី ធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែ លោកថា ចំណែកអាជ្ញាធររដ្ឋ អាចបំបែក ឬបង្ក្រាបការតវ៉ានេះបាន បើមានអំពើហិង្សាកើតឡើង។
មេធាវីរូបនេះ ផ្តល់ជាយោបល់ថា វិវាទនយោបាយពេលនេះ ត្រូវបញ្ចប់ទៅវិញ ដោយការចរចានយោបាយ ព្រោះបញ្ហាវាបានកើតឡើងនយោបាយ។ លោកថា បើអំពើហិង្សាកើតឡើង រដ្ឋាភិបាលជាអ្នកដោះស្រាយជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ។
លោក សុក សំអឿន ប្រាប់ថា៖ «អាហ្នឹង[ជម្លោះនយោបាយ]មិនមែនជាបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ទេ ជាបញ្ហានយោបាយ ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកនយោបាយដោះស្រាយគ្នា។ អាហ្នឹងបានវាចប់ មិនចប់ដោយច្បាប់ទេ។ អាហ្នឹង បើសិនម្ខាងៗ មិនយកនយោបាយមកប្រើ វាអាចមានការបង្ហូរឈាម ហើយបើរដ្ឋាភិបាលប្រើកម្លាំងហួសហេតុ វាអាចមានការគាបសង្កត់ពីអន្តរជាតិ»។
អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) ថ្លែងនៅពេលបើកកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សលើកទី៤២ កាលពីសប្តាហ៍មុននេះថា លំហរប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ គ្របដណ្ដប់ទៅដោយការគាបសង្កត់សិទ្ធិនយោបាយ ពិសេសការយាយីអ្នកនយោបាយប្រឆាំង។
ប៉ុន្តែ តំណាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រចាំនៅអង្គការសហប្រជាតិ បានច្រានចោលនូវការវាយតម្លៃនេះ ដោយចាត់ទុកថា មានភាពលម្អៀង និងបានបន្ទាបតម្លៃគោលការណ៍អព្យាក្រឹតភាពរបស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិភាគថា ជម្លោះនយោបាយ កំពុងជំរុញឱ្យមានភាពផុយស្រួយនៃការបែកបាក់ជាតិ និងកំពុងជំរុញកម្ពុជាឱ្យជាប់ទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិ។
អ្នកវិភាគរូបនេះ លើកឡើងទៀតថា សារគំរាមរបស់លោក សម រង្ស៊ី ជាយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យខ្លួនបានប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែ លោកថា សារគំរាមរបស់បក្សកាន់អំណាចវិញ ក៏ជាយុទ្ធសាស្ត្រទប់ស្កាត់លោក សម រង្ស៊ី ឱ្យបន្តនៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីងាយគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍ ក្រោយរំលាយគណបក្សប្រឆាំងបានជោគជ័យ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ប្រាប់ថា៖ «ការប្រកាសនេះ ជាការគំរាមកុំឱ្យលោក សម រង្ស៊ី មកទេ។ តែបើមក គឺចាប់បាន ចាប់លោក សម រង្ស៊ី បាន ប៉ុន្តែ អ្វីដែលពិបាកជាងគេ គឺចាប់ហើយវាមានព្រឹត្តិការណ៍ វាមានការប្រែប្រួល វាអត់នៅដដែលទេ។ ពលរដ្ឋអាចរំជើបរំជួល អាចប្រឈមជាមួយអាជ្ញាធរ ។ អីចឹង ស្ថានភាពវាតានតឹង ឬក៏សហគមន៍អន្តរជាតិគេចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើន ហើយដាក់សម្ពាធមករដ្ឋាភិបាលកាន់តែខ្លាំង។ អាហ្នឹងទេដែលបក្សកាន់អំណាចព្រួយបារម្ភនោះ»។
ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគរូបនេះ ផ្តល់ជាយោបល់ថា បើមានការបង្ក្រាបបែបអំពើហិង្សាកើតឡើង សហគមន៍អន្តរជាតិនឹងថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលមុនគេ។
ជម្លោះនយោបាយដែលបានចាប់ឃុំខ្លួន លោក កឹម សុខា និងរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ជំរុញឱ្យសហភាពអឺរ៉ុប ប្រកាសវិធានការ ឈានទៅរកការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បើរដ្ឋាភិបាលមិនរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ និងគ្មានវត្តមានអតីតគណបក្សប្រឆាំង បានចូលរួមប្រកួតឡើងវិញនោះ។
ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ក៏បានគំរាមដូចគ្នាពីលទ្ធភាពដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP របស់ខ្លួន ជាអ្វីដែលអាមេរិកថា ដើម្បីដាក់សម្ពាធឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
ជាងនេះទៅទៀត សភាអាមេរិក បានអនុម័តរួចហើយនូវសេចក្តីស្នើច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ឬហៅថា HR 526 សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មទិដ្ឋាការ និងបង្កទ្រព្យសម្បត្តិមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកស្និទនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែ ច្បាប់នេះ ត្រូវឆ្លងកាត់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក និងប្រធានាធិបតី លោក ដូណាល់ ត្រំា ទើបចូលជាធរមាន។
អ្នកវិភាគនយោបាយនៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ វិភាគថា គម្រោងវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី នៅថ្ងៃទី៩វិច្ឆិកា ជាកាតព្វកិច្ចរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋ ត្រូវធានាការពារសន្តិសុខ ទប់ស្កាត់កុំឱ្យកើតមានអំពើហិង្សា និងទី២ បើអំពើហិង្សាកើតឡើងដោយមិនអាចទប់ស្កាត់បាន អាជ្ញាធរត្រូវស៊ើបអង្កេតដោយយុត្តិធម៌ឥតលម្អៀងស្វែងរកជនបង្កមកផ្តន្ទាទោស។
លោក គឹម សុខ វិភាគថា៖ «រឿងរ៉ាវវិវត្តនៅកម្ពុជា ច្បាស់ជាអាជ្ញាធររដ្ឋនឹងចោទក្រុមប្រឆាំង ដើម្បីអនុវត្តនូវយុទ្ធវិធីជាអចិន្ត្រៃយ៍របស់ក្រុមលោក ហ៊ុន សែន ហើយទម្លាក់កំហុសដាក់អ្នកដទៃនៅក្នុងផែនការបំបាក់អ្នកប្រឆាំងតាមហិច្ឆិតារបស់ក្រុមលោក ហ៊ុន សែន»៕
