សៀមរាបជាខេត្តប្រវត្តិសាស្ត្រមួយរបស់កម្ពុជា ដោយបុព្វបុរសខ្មែរបានបន្សល់ទុកនូវមរតកបុរាណ ពិសេសប្រាង្គប្រាសាទជាច្រើនលើទឹកដីមួយនេះ។ ក្រៅពីប្រាង្គប្រាសាទ ចំណេះជំនាញធ្វើឧបករណ៍បុរាណ ឬវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍បុរាណខ្មែរ ដូនតាជំនាន់មុនក៏បានបន្សល់ទុកដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយផងដែរ។
ភូមិរហាល ក្នុងក្រុងសៀមរាប មានកូនខ្មែរអង្គរខ្លះចេះធ្វើគ្រឿងចម្លាក់ថ្ម ចម្លាក់ឈើ ចម្លាក់ស្បែក។ ខ្លះចេះគូរគំនូផ្សេងៗ ចេះធ្វើឧបករណ៍បុរាណ ឬវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍បុរាណខ្មែរដូចជា កូនរទេះគោតូចៗ ធ្វើខ្លុយ ធ្វើស្គរ ទ្រ ធ្វើកូនផ្ទះបុរាណ ឬ ព្រះភូមិតូចៗ សម្រាប់ដាក់តាំងនៅគេហដ្ឋាន សណ្ឋាគារ និងនៅតាមហាងជាដើម។
យ៉ាងនេះក្តី ម្ចាស់ស្នាដៃមួយចំនួនក្នុងភូមិនេះបាននាំគ្នាបោះបង់មុខរបរនេះបណ្តើរៗ ដោយកត្តាផ្សេងៗ ដូចជារកចំណូលបានតិចតួចមិនអាចដោះស្រាយជីវភាពបាន។ កត្តាភ្ញៀវទេសចរមកលេងកម្សាន្តនៅខេត្តសៀមរាបកាន់តែថយចុះ ហើយការគាំទ្រក៏ធ្លាក់ចុះ ព្រមទាំងកត្តាឈើមានតម្លៃសម្រាប់ធ្វើឧបករណ៍ទាំងនោះកាន់តែខ្សត់។
អង្គុយក្នុងរោងសិប្បកម្មក្នុងភូមិ សិប្បករមួយរូបផលិតព្រះភូមិ កូនផ្ទះបុរាណខ្មែរ និងកូនរទេះគោនៅភូមិរហាល សង្កាត់នគរធំ លោក ឈុំ សឿត វ័យ ៤២ឆ្នាំ បានឱ្យដឹងថា លោកចាប់យកមុខរបរនេះជិត ២០ឆ្នាំមកហើយ។
សិប្បកររូបនេះ ប្រាប់បន្តថា គ្រឿងវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍បុរាណខ្មែរដែលលោកផលិតដំបូងឡើយ មានការគាំទ្រច្រើន ហើយអ្នកភូមិរហាលពីដើមឡើយមានប្រមាណ ៧០ភាគរយនាំគ្នាផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ទាំងនោះ ប៉ុន្តែ លោកថា បច្ចុប្បន្ន ថយចុះមកនៅប្រមាណ ៣០ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។
លោក ឈុំ សឿត មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំព្រួយបារម្ភច្រើនហើយ ព្រោះខ្ញុំរកស៊ីខាងនេះ គឺពឹងលើភ្ញៀវ បើអត់ភ្ញៀវខ្ញុំនឹងដូរមុខរបរផ្សេងហើយ។ រកការងារដូចជាកាលី ឬ កម្មករគេ ឈប់ធ្វើរបស់អីចេះៗ[ព្រះភូមិ ផ្ទះបុរាណ រទេះគោ] ព្រោះអីអត់មានភ្ញៀវនឹងលក់ឱ្យ»។
សិប្បកររូបនេះ ឱ្យដឹងទៀតថា ផ្ទះបុរាណខ្មែរ ឬព្រះភូមិបុរាណ លោកអាចធ្វើរយៈពេលចាប់ពី ៧ថ្ងៃទៅ ១០ថ្ងៃ ហើយតម្លៃវិញពីជាង ១០០ដុល្លារ រហូតដល់ប្រមាណ ៣០០ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។
មិនឆ្ងាយពីរោងសិប្បកម្មក្នុងភូមិប៉ុន្មាន សិប្បករមួយរូបទៀតដែលជាអ្នកផលិតឈើច្រត់ និងរទេះគោតូច និងធំសម្រាប់ដាក់តាំងបង្ហាញនៅតាមហាង ឬសណ្ឋាគារ លោក រឿត រ៉ង រៀបរាប់ថា បច្ចុប្បន្ន ការផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ទាំងនេះ ពិតជាមានការថយចុះប្រាកដមែន។
សិប្បកររូបនេះ ប្រាប់បន្ថែមថា ប្រសិនបើភ្ញៀវទេសចរមកច្រើន ហើយការកម្មង់ទិញនឹងកើនឡើង ប៉ុន្តែ នៅពេលភ្ញៀវធ្លាក់ចុះការបញ្ជាទិញក៏ធ្លាក់ចុះ រហូតធ្វើឱ្យអ្នកភូមិមួយចំនួន បោះបង់ចោលមុខរបរនេះបណ្តើរៗ ហើយលោកក៏បារម្ភខ្លាចអាជីពមួយនេះ ត្រូវបានបាត់បង់ទាំងស្រុង ប្រសិនបើគ្មានការគាំទ្រច្រើន។
លោក រឿត រ៉ង រៀបរាប់ថា៖ «រឿងនេះ អាស្រ័យទៅលើការគាំទ្រ ការស្គាល់ និងការស្រលាញ់របស់ខ្មែរយើងបុរាណ។ ខ្ញុំក៏ចង់ឱ្យគេស្គាល់ថារបស់ខ្មែរយើងជារបស់បុរាណមួយដែរ តែមិនដឹងថាអាចរក្សាដល់យូរប៉ុណ្ណាទៀតទេ។ វា(មុខរបរនេះ) ប្រឈមនឹងការបាត់បង់ហើយ វាមិនអាចតទៅមុខបានទៀតទេ។ ប្រសិនបើមិនមានការគាំទ្រ វានឹងបាត់បង់»។
សិប្បករដដែល ឱ្យដឹងថា រទេះគោតូចៗ ទំហំ ២តឹក លោកអាចធ្វើមួយថ្ងៃបានមួយ ឬពីរ ហើយតម្លៃ ១០ដុល្លារ ។ លោកថា បើរទេះគោធំសម្រាប់ដាក់បង្ហាញតាមភោជនីយដ្ឋាន ឬសណ្ឋាគារទំហំជាង ១ម៉ែត្រ ទៅជាង ២ម៉ែត្រ គឺមានតម្លៃ ៣០០ដុល្លារ រហូតដល់ ៥០០ដុល្លារអាមេរិក ដោយត្រូវចំណាយរយៈពេលប្រមាណមួយខែ។
អតីតសិប្បករផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ដែលមានវ័យជាង ៦០ឆ្នាំមួយរូបទៀត លោក សួន ប៉ូយ អះអាងថា លោកជាអ្នកចាប់ផ្តើមផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ខ្មែរមួយរូបដំបូងគេក្នុងភូមិ ប៉ុន្តែ លោកត្រូវបង្ខំចិត្តបោះបង់អាជីពនេះប្រមាណ ៣ឆ្នាំមកហើយ ដោយសាររកចំណូលបានតិចតួចពេកមិនអាចដោះស្រាយជីវភាពក្នុងគ្រួសារបាន។
សិប្បករជើងចាស់រូបនេះ ប្រាប់ថា បច្ចុប្បន្នប្រកបមុខរបរជាជាងធ្វើផ្ទះឲ្យពលរដ្ឋក្នុងភូមិ សិប្បកម្មផលិតវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ខ្មែរបុរាណនេះ នឹងអាចប្រឈមការបាត់បង់នៅពេលខាងមុខផងដែររ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំថា នឹងអាចបាត់បង់ មូលហេតុសំខាន់គឺថាគ្រឿងវត្ថុធាតុដើមដែលយើងត្រូវធ្វើ ដូចថាឈើ ដូចជាភ្ញៀវមិនសូវមានអីចេះ គ្នាមកអង្គុយធ្វើម៉េចកើត ដាច់[ភ្ញៀវ]តែមួយខែ គឺដាច់[ពោះ] ហើយ មុខរបរនេះនឹងលះបង់ចោលហើយ។ មិនអាចមកអង្គុយធ្វើឱ្យបានទេ ព្រោះជីវភាពគ្នារកស៊ីរាល់ថ្ងៃបានចិញ្ចឹមតែក្រពះទេ។ បើយើងខំធ្វើតែសិប្បកម្មនេះ អត់មានបានអីប្រាក់ចំណូលទេ »។
អាជីវករមួយរូបដែលលក់វត្ថុអនុសោវរីយ៍ខ្មែរបុរាណនៅក្រុងសៀមរាប លោក ផែន តារា បានលើកឡើងថា លោកទទួលផលិតផលធ្វើអំពីគ្រឿងឈើពីពលរដ្ឋមិនសូវដាច់ឡើយក្នុងរយៈចុងក្រោយនេះ។
លោក តារា ប្រាប់ថា មូលហេតុមិនសូវដាច់ អាចមានកត្តាមួយចំនួន ដូចជាកត្តាភ្ញៀវទេសចរមកលេងខេត្តសៀមរាបធ្លាក់ចុះខ្លាំង។ បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋ បញ្ហាផលិតផលទាំងនោះ មិនបានធ្វើឱ្យប្រសើរបន្ថែមទៀត ឬកែច្នៃឱ្យមានលក្ខណៈប្លែកៗជាដើម។
លោក ផែន តារា បន្តថា៖ «កាលមុន នៅពេលទីផ្សារដើរហ្នឹង ដោយសារយើងបោះនៅទីផ្សារនៅប៉ោយប៉ែតផង ទៅអីផង កាលហ្នុងពូអ្នកប្រមូលទិញសឹងតែទាំងអស់ នៅហ្នុងរទេះគោអី។ ប៉ុន្តែលូវ ហ្នឹងទីផ្សារធ្លាក់ចុះអីចឹង ហើយនិយាយទៅឥវ៉ាន់របស់យើង វានៅតែដដែលៗហ្នឹង ហើយដល់ឥវ៉ាន់នាំចូលពីគេគឺមានប្លែក។ ដល់អីចឹងយើងមិនដឹងធ្វើម៉េច ការបារម្ភរបស់យើងចេះតែបារម្ភហើយៗ ពូហ្នឹងលក់ក៏មិនដាច់ដែរ»។
ទិន្នន័យរបស់គ្រឹះស្ថានអង្គរ ដែលគ្រប់គ្រងលើការលក់សំបុត្រចូលទស្សនាតំបន់អង្គរ បង្ហាញថា ភ្ញៀវទេសចរបរទេសចូលទស្សនាតំបន់អង្គរនៅចន្លោះខែមករាដល់ខែសីហាមានចំនួនជាង ១លាន ៥សែននាក់។
ចំនួននេះ ធ្លាក់ចុះប្រហែល ១១ភាគរយ និងធ្វើឱ្យចំណូលពីការលក់សំបុត្រ ធ្លាក់ចុះជិត ១២ភាគរយ បើធៀបរយៈពេលដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងឧស្សាហ៍កម្ម និងសិប្បកម្ម លោក អ៊ុំ សូថា មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក ខាងក្រសួងក៏បានលើកទឹកចិត្ត និងជួយជ្រោយជ្រែមសិប្បករនៅខេត្តសៀមរាបជាហូរហែ ដោយថា រាល់ពេលមានពិធីផ្សេងៗ ខាងក្រសួងតែងផ្តល់ឱកាសឱ្យពួកគាត់បានដាក់បង្ហាញ និងលក់ស្នាដៃរបស់ខ្លួន។
លោកបន្តថា ចំពោះបញ្ហាឈើសម្រាប់ធ្វើគ្រឿងអនុស្សាវរីយ៍ទាំងនោះ នៅពុំទាន់មានបញ្ហាចោទខ្លាំងនោះទេ ហើយបញ្ហាភ្ញៀវទេសចរធ្លាក់ចុះវិញ ខាងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ពិសេសក្រសួងទេសចរ ក៏បានពិភាក្សា និងរកវិធីដោះស្រាយហើយដែរ។
លោក អ៊ុំ សូថា បន្តថា៖ «អីចឹងក្រសួងឧស្សាហ៍កម្មកន្លងមកក៏បានជួយតាមរូបភាពផ្សេងៗ ដូចយកផលិតផលរបស់ពួកគាត់មកផ្សព្វផ្សាយ នៅពេលមានការតាំងពិព៍រណ៌អី យើងតែងតែឱ្យគ្រប់ខេត្តហ្នឹង ប្រមូលយកផលិតផលរបស់ពួកគាត់មកចូលរួមតាំងបង្ហាញ។ ទីពីរយើងសុំឱ្យពួកគាត់ តាមរយៈមន្ទីរដែរ គឺនៅពេលពួកគាត់មានផលិតផលអីចង់ផ្សព្វផ្សាយ ក្រសួងយើងមានវេបសាយមួយទៀត ដើម្បីដាក់ចូលផ្សព្វផ្សាយ»។
ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យ នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ លោក វន់ ពៅ បង្ហាញការសោកស្តាយពេលឮការលើកឡើងរបស់សិប្បករទាំងនោះ ត្បិតពួកគាត់បានរួមចំណែកថែរក្សាវប្បធម៌ និងបានបង្ហាញអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ឱ្យអន្តរជាតិបានស្គាល់តាមរយៈស្នាដៃរបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែ ត្រូវប្រឈមបញ្ហាដែលនឹងអាចឈានទៅបោះបង់មុខរបររបស់ខ្លួនបែបនេះ។
លោក វន់ ពៅ ប្រាប់ថា៖ «អ្វីដែលការសោកស្តាយមួយទៀត យើងបារម្ភ ខ្លាចបាត់បង់អត្តសញ្ញាណជាតិរបស់យើង ព្រោះអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់យើងសម្គាល់ទៅលើក្បាច់រចនាខ្មែរហ្នឹងផងដែរ។ ហើយការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្ញុំមួយទៀតទាក់ទងនឹងកំណើនភ្ញៀវទេសចរ ដែលមានការធ្លាក់ចុះ ដោយសារវាទាក់ទងបញ្ហាហ្នឹង។ បើសិនភ្ញៀវទេសចរថយចុះ គឺធ្វើឱ្យបាត់បង់ការផលិតរបស់បុរាណដែលមានក្បាច់រចនាបែបខ្មែរហ្នឹងឯង»។
លោក វន់ ពៅ ស្នើឱ្យក្រសួងពាក់ព័ន្ធទាំងអស់យកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហានេះ ត្បិតលោកថា កន្លងមកការយកចិត្តទុកដាក់របស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះសិប្បករខ្មែរ ដែលរួមចំណែកថែរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិនៅមានកម្រិត។ លើសពីនេះ លោកចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលមានគោលការណ៍ផ្តល់កញ្ចប់ថវិកាទ្រទ្រង់ដល់ម្ចាស់សិប្បកម្មទាំងនោះ ឬ អាចផ្តល់ជាប្រាក់ខែជូនពួកគាត់ និងផ្សព្វផ្សាយស្នាដៃរបស់ពួកគេឱ្យបានកាន់តែទូលំទូលាយ។
ក្រៅពីរដ្ឋ លោក វន់ ពៅ ក៏ចង់ឃើញពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ ចូលរួមគាំទ្រស្នាដៃរបស់ម្ចាស់សិប្បកម្មទាំងនោះ ដើម្បីជាការលើកទឹកចិត្ត ឱ្យពួកគាត់អាចបន្តអាជីពនេះ និងរួមចំណែកថែរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ៕
