ខណៈដែលការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាន់តែខិតចូលមកដល់នោះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលនយោបាយកម្ពុជា និងអ្នកជំនាញ បានលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅឆ្នាំនេះ នឹងក្លាយទៅជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញពីដំណើរការប្រែប្រួល ឬក៏មិនប្រែប្រួលនៅក្នុងនយោបាយកម្ពុជា ប៉ុន្តែ ក៏បានព្រមានទុកផងដែរថា អ្វីៗអាចនឹងខុសការរំពឹងទុកផងដែរ។
ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ ត្រូវបានកំណត់រៀបចំធ្វើឡើងនៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី០៤ មិថុនាខាងមុខនេះ ពោលគឺនៅសល់មិនដល់ជាងកន្លះខែទៀតទេ ខណៈដែលពេលនេះ យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សនយោបាយនីមួយៗ បាន និងកំពុងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅទូទាំងប្រទេស។
ផ្អែកតាមព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. បានឲ្យដឹងថា គណបក្សនយោបាយចំនួន ១២ បានចុះបញ្ជីចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋានក្នុងឆ្នាំ២០១៧នេះ ប៉ុន្តែ មានតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេ ដែលបានដាក់បេក្ខជនរបស់ខ្លួន ឲ្យឈរឈ្មោះប្រកួតប្រជែងនៅគ្រប់ឃុំសង្កាត់ទាំងអស់ នៅទូទាំងប្រទេស។
បើទោះបីជាមានការចូលរួមប្រកួតប្រជែងពីគណបក្សនយោបាយដទៃទៀតមែន ប៉ុន្តែ ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នេះ ហាក់បីដូចជាមានការជជែកគ្នាច្រើនតែពីការប្រកួតប្រជែងគ្នារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងតែប៉ុណ្ណោះ។ គណបក្សទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែបានប្រមូលផ្ដុំសកម្មជន និងអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនក្នុងចំនួនរាប់ពាន់នាក់ ដើម្បីធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដែលមានរយៈពេលត្រឹមតែ ១៤ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ គណបក្សទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែអះអាងរៀងៗខ្លួន ឬក៏រំពឹងទុកជាមុនពីជ័យជម្នះនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋាននាពេលខាងមុខនេះ។
មិនថាគណបក្សណាមួយទទួលជ័យជម្នះនោះទេ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលនយោបាយកម្ពុជា ចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនៅខែក្រោយនេះ ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ ដែលរៀបចំធ្វើឡើងខុសគ្នាតែមួយឆ្នាំក្រោយប៉ុណ្ណោះ។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូរ ចន្ថា បានប្រាប់ថា ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាំឃុំ-សង្កាត់ ពិតជាមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយលោកថា ពីព្រោះឃុំ-សង្កាត់គឺជាមូលដ្ឋាននៃការទ្រាំរបស់គណបក្សនយោបាយនីមួយៗ។ អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះ យល់ថា ជ័យជម្នះក្នុងការបោះឆ្នោតនៅមូលដ្ឋាន នឹងឆ្លុះបញ្ចាំងនូវជ័យជម្នះនៅថ្នាក់ជាតិ។
ប៉ុន្តែ លោក សូរ ចន្ថា បញ្ជាក់ផងដែរថា ជ័យជម្នះរបស់គណបក្សនយោបាយសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ ក៏អាស្រ័យផងដែរថា តើគណបក្សនយោបាយដែលទទួលជ័យជម្នះនៅមូលដ្ឋាននោះ បានអនុវត្តទៅតាមគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន ដូចដែលបានសន្យាអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដែរឬយ៉ាងណា។
លោក សូរ ចន្ថា៖ “លទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧ គឺជាមូលដ្ឋានដ៏សំខាន់ ដែលជះឥទ្ធិពលទៅដល់ការបោះឆ្នោត២០១៨ ពីព្រោះថា ភូមិឃុំ ឃុំ-សង្កាត់ហ្នឹង គឺជាមូលដ្ឋានដ៏សំខាន់ក្នុងការប្រកួតប្រជែងនយោបាយ។ ប្រសិនបើមូលដ្ឋានឃុំសង្កាត់ ត្រូវគណបក្សមួយគ្រប់គ្រង ហើយអនុវត្តទៅតាមផែនការ អនុវត្តតាមគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ដូចតាមការសន្យា ខ្ញុំគិតថា ពលរដ្ឋគាត់សប្បាយចិត្ត ហើយគាត់នឹងបន្តគាំទ្រតទៅទៀត។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើបក្សមួយឈ្នះឃុំសង្កាត់ហ្នឹងច្រើនហើយ ប៉ុន្តែ មិនបានអនុវត្តតាមកិច្ចសន្យា មិនអនុវត្តតាមគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន បែរជាទៅធ្វើបាបរាស្ត្រ បែរជាទៅគាប់សង្កត់ពលរដ្ឋទៅវិញ នោះពលរដ្ឋមិនសប្បាយចិត្ត ហើយលទ្ធផល២០១៨ ខ្ញុំគិតថា ពួកគាត់មិនគាំទ្រនោះទេ”។
ខណៈដែលគម្លាតរវាងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ និងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ខុសគ្នាត្រឹមតែមួយឆ្នាំនោះ នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ព្រាប កុល យល់ឃើញថា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋានក្នុងឆ្នាំនេះ ភាគច្រើនពិតជាអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
បើទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី អ្នកឃ្លាំមើលនយោបាយកម្ពុជារូបនេះ បញ្ជាក់ថា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់មូលដ្ឋានឆ្នាំនេះ ក៏មិនទាន់ប្រាកដថា ឆ្លុះបញ្ចាំងបាន១០០ភាគរយនោះទេ ដោយលោកថា វាអាស្រ័យលើការប្រែប្រួលនៃស្ថានការណ៍នយោបាយ។
លោក ព្រាប កុល៖ “ខ្ញុំថា ពិតជាអាច ប្រសិនជាយើងមើលគម្លាតរវាងការបោះឆ្នោតនេះតែមួយឆ្នាំទេ អញ្ចឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧ ថាជាកញ្ចក់សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៨ គឺលទ្ធភាពវាអាចមានច្រើន ក៏ប៉ុន្តែ វាមិនមែនធានាថា អញ្ចឹង ១០០ភាគរយនោះទេ ពីព្រោះទិដ្ឋភាព ស្ថានការណ៍នយោបាយ វាអាចប្រែប្រួលនៅក្នុងរយៈពេលណាមួយ យើងមិនអាចសន្មត់បានមុនត្រូវ១០០ភាគទេ”។
ជាឧទាហរណ៍មួយថា ប្រសិនបើគណបក្សប្រឆាំងទទួលបានសំឡេងគាំទ្រភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាននៅឆ្នាំនេះ លោក ព្រាប កុល យល់ថា នោះវាឆ្លុះបញ្ចាំងបានថា គណបក្សនេះមានភាគរយច្រើនក្នុងការទទួលបានសំឡេងគាំទ្រច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨។
លោក ព្រាប កុល៖ “ភាគរយដែលគាត់អាចនឹងឈ្នះនៅឆ្នាំ២០១៨ អាចនឹងមានច្រើន ប្រសិនជាគាត់ទទួលបានការគាំទ្រភាគច្រើននៅឆ្នាំ២០១៧។ ខ្ញុំនិយាយថា ភាគរយហ្នឹង គឺខ្ញុំរក្សាចំណុចមួយដែលថា វាអាចមានរឿងអីកើត ដែលធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលផ្នត់គំនិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ”។
ដោយត្រូវបានចោទសួរថា ប្រសិនបើគណបក្សកាន់អំណាចនៅតែបន្តកាន់កាប់អាសនៈភាគច្រើននៅតាមឃុំ-សង្កាត់ តើវាអាចឆ្លុះបញ្ចាំងបានទេថា គណបក្សកាន់អំណាចនឹងនៅតែបន្តកាន់កាប់អាសនៈភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំក្រោយនោះ សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកបណ្ឌិត អ៊ា សុផល បានបញ្ជាក់តាមសារអេឡិត្រូនិចថា បើទោះបីជាលទ្ធផលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧នេះ អាចធ្វើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងខកចិត្តក៏ដោយ ប៉ុន្តែ វាមិនអាចឆ្លុះបញ្ចាំងនូវអ្វីដែលនឹងកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨នោះឡើយ។
លោក អ៊ា សុផល ដែលជាអ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយ កាទូត កិច្ចការពិភពលោក និងអភិវឌ្ឍន៍ នៅសាកលវិទ្យាល័យអកស៊ីដេនថល នៅទីក្រុងឡូសអែនជឺឡែសនោះ បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា នៅតាមមូលដ្ឋាន ប្រជាជននឹងបោះឆ្នោតគាំទ្រមនុស្សដែលពួកគេបានស្គាល់ផ្ទាល់តែម្ដង បើទោះបីជាពួកគេដឹងថា បោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សនយោបាយក៏ដោយ។ លោកបន្តថា នៅឯថ្នាក់ជាតិឯណោះវិញ ប្រជាពលរដ្ឋនឹងបោះឆ្នោតឲ្យបុគ្គលថ្នាក់ជាតិ តាមរយៈការបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្ស។
ការលើកឡើងរបស់សាស្ត្រាចារ្យដើមកំណើតខ្មែររូបនេះ មិនមែនគ្មានមូលដ្ឋាននោះទេ ប៉ុន្តែ គេអាចក្រឡេកទៅមើលការបោះឆ្នោតកាលពីអាណត្តិមុន នៅឆ្នាំ២០១២ និងឆ្នាំ២០១៣។ ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១២ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានកាន់កាប់អាសនៈជាច្រើននៅតាមមូលដ្ឋាន ខណៈដែលគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសទ្ធិមនុស្ស ដែលក្រោយមកប្របាច់បញ្ជូលគ្នាជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះ ឈ្នះបានសំឡេងភាគតិច។
បើទោះបីជាគណបក្សប្រឆាំងបន្តកាន់កាប់អាសនៈភាគតិចនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ប៉ុន្តែ សំឡេងគាំទ្ររបស់គណបក្សនេះនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០១៣ ពួកគេទទួលកាន់តែច្រើន ដែលនាំឲ្យអាសនៈពួកគេហក់ឡើងដល់ទៅចំនួន ៥៥ នៅក្នុងរដ្ឋសភា ខណៈដែលគណបក្សកាន់អំណាចបែរជាបាត់បង់សំឡេងគាំទ្រដល់ទៅ ២២អាសនៈ ដោយធ្លាក់ពី ៩០អាសនៈ មកនៅត្រឹម ៦៨អាសនៈវិញ។
លោក សូរ ចន្ថា ឲ្យដឹងថា បញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជម្លោះដីធ្លី ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ អំពើពុករលួយ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ជាដើម ត្រូវបានគេបន្ទោសថា ធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលដើរលើផ្លូវខុស។
ការស្ទង់មតិមួយធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្តរជាតិ ហៅកាត់ថា IRI កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៣ បានរកឃើញថា អ្នកឆ្លើយតប ២១ភាគរយ បានឆ្លើយថា រដ្ឋាភិបាលបានដើរលើផ្លូវខុស ប៉ុន្តែ ការស្ទង់មតិនៅចុងឆ្នាំដដែល IRI រកឃើញថា អ្នកឆ្លើយតបដល់ទៅ ៤៣ភាគរយ ឆ្លើយថា រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំលើផ្លូវខុស។
ទស្សនៈដែលថា រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំលើផ្លូវខុសនោះ កាន់តែរីកធំឡើងនៅឆ្នាំ២០១៤ តាមរយៈការស្ទង់មតិមួយធ្វើឡើងដោយអង្គការមូលនិធិអាស៊ី។ អង្គការនេះ បានរកឃើញថា អ្នកឆ្លើយតបដល់ទៅ ៥៩ភាគរយ ឆ្លើយថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដឹកនាំដោយគណបក្សកាន់អំណាច ដើរលើផ្លូវខុស។ អង្គការអន្តរជាតិនេះរកឃើញថា បញ្ហាគ្រឿងញៀន ការកាប់ព្រៃឈើ អំពើពុករលួយ បញ្ហាកសិកម្ម កង្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ កង្វះសេរីភាព ជាដើម គឺដើមចមធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមិនសប្បាយចិត្តនឹងរដ្ឋាភិបាល៕
