មន្ដ្រីជាន់ខ្ពស់ និងជាតំណាងរាស្ត្រ គណបក្សកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច លោក ឈាង វុន កាលពីថ្ងៃទី២៣ឧសភា បានធ្វើបទបង្ហាញមួយ នៅមន្ទីររដ្ឋសភា ទាក់ទិននឹងប្រធានបទ «បដិវត្តន៍ពណ៌ និង វិនាសកម្មនៃសង្គ្រាម»។
ពេលធ្វើបទបង្ហាញនោះ លោក ឈាង វុន បានចោទប្រកាន់ចំៗទៅសហរដ្ឋអាមេរិកថា មានចេតនាចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈបង្កើតឲ្យមានចលនា «បដិវត្តពណ៌»។
បើទោះបីជាក្នុងបទបង្ហាញនោះ លោក ឈាង វុន មិនបានបង្ហាញភស្តុតាងរឹងមាំ ការចោទប្រកាន់របស់លោកក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សកាន់អំណាចរូបនោះ បានការពារការចោទប្រកាន់របស់ខ្លួនថា សហរដ្ឋអាមេរិកចង់បង្កើតចលនាបដិវត្តពណ៌ តាមរយៈផ្តល់មូលនិធីគាំទ្រអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិនិងអន្តរជាតិនៅកម្ពុជា។
លោក ឈាង វុន បាននិយាយថា ស្ថាប័នទាំងនោះមាន វិទ្យាស្ថានជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) វិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្ដរជាតិ (IRI) វិទ្យាស្ថាន Freedom House និងអង្គសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក មួយចំនួនទៀត រួមទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយល្បីៗនៅកម្ពុជាផងដែរ។
បើទោះបីជា លោក ឈាង វុន បានប្រើប្រាស់មន្ទីររដ្ឋ ធ្វើបទបង្ហាញ ចោទប្រកាន់ចំៗ ទៅលើប្រទេសមហាអំណាច ដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្សថា មានបំណងមិនល្អ នឹងរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ ប៉ុន្តែបើគេពិនិត្យពីខ្លឹមសារនៃបទបង្ហាញនេះ មិនមែនជារឿងថ្មីទេ។
កន្លងទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់រិះគន់អាមេរិក ពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅកម្ពុជា ពីសម័យសង្គ្រាមអតីតកាល និងធ្លាប់ព្រមានអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅនេះដែរ ដោយលោក ហ៊ុន សែន បារម្ភថាចលនានេះអាចនឹងឈានទៅផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់របស់លោកនៅពេលខាងមុខ។ តែសង្គមស៊ីវិល ចាត់ទុកថា សារព្រមាននេះ ជាការភ័យខ្លាចស្រមោលខ្លួនឯង នៅពេលកាន់អំណាចយូបញ្ហាចាក់ស្រះដោះស្រាយមិនចេញ។
ប៉ុន្តែសារព្រមាន របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ មិនយូប៉ុន្មាន សមត្ថកិច្ចឈានទៅចាប់ខ្លួន និស្សិត គង់ រ៉ាយ៉ា ដែលបានអំពាវឲ្យចូលរួមធ្វើបដិវត្តពណ៌ តាមបណ្តាញសង្គម និងករណីដាច់ដោយឡែកមួយទៀត គឺ ចាប់ខ្លួនសកម្មជនដីធ្លី នៅតំបន់បឹងកក់ អ្នកស្រីទេព វន្នី ដែលស្ត្រីរូបនោះ តែងតែសកម្មចេញធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែង អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅសមាគមអាដហុក និងទាមទារឲ្យវែកមុខអ្នកនៅពីក្រោយការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី មកផ្តន្ទាទោស។
នេះមិនទាន់រាប់បញ្ជូនទៅនឹងការចាប់ឃាត់ខ្លួន មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅអង្គការលីកាដូ និងនាយកប្រតិបត្តិនៅសមាគមធាងត្នោត លោក អ៊ី សារុម ដែលពេលនេះកំពុងនៅក្រៅប្រទេសនៅឡើយ។
បញ្ហាទាំងនេះត្រូវបានចោទជាសំនួរថា តើអ្វីនៅពីក្រោយការចោទកាន់ថា សហរដ្ឋអាមេរិក ចង់បង្កើតឲ្យមានចលនាបដិវត្តពណ៌ ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនៅកម្ពុជា?
អ្នកជំនាញនយោបាយយល់ឃើញផ្សេងគ្នា។សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា ចលនាបដិវត្តពណ៌បែបហិង្សាចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកថា នឹងមិនអាចកើតឡើងទេនៅកម្ពុជា ដោយលោកវិភាគថា មេបញ្ជាការធំៗរបស់កងម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់នៅពេលនេះ បានបង្ហាញភាពជឿជាក់លើកការដឹកនាំ របស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយបក្សប្រឆាំងវិញក៏គ្មានលទ្ធភាពអូសទាញកងកម្លាំងទាំងនេះឲ្យគាំទ្រខ្លួនដែរ ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងទៀតថា ជាទូទៅប្រទេសលោកសេរី រួមទាំងអាមេរិកផង ដែលបានផ្តល់មូលនីធិដល់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ឲ្យធ្វើសកម្មភាពសិទ្ធិមនុស្សលោកវិភាគថា ជាយន្តការជំរុញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ លោកថា ការលើកឡើង របស់មន្ត្រីបក្សកាន់អំណាចនៅពេលនេះ ជាការភ័យខ្លាចបាត់បង់អំណាច តាមរយៈការបោះឆ្នោត ដោយថាពេលនេះរលកប្រជាធិបតេយ្យកំពុងងើបឡើង។
លោកថា៖ យន្តការនេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់បក្សកាន់អំណាច អាចទាមទារឬចង់បានឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្រខ្លួន តាមរយៈបំភ័យថា កាលណាមានបដិវត្តពណ៌ទៅ ធ្វើឲ្យមានសង្គ្រាម ធ្វើឲ្យមានអស្ថេរភាពសង្គម អានេះដែលជាការលើកឡើង ហើយដែលខ្ញុំគិត»។
ក្រោយកាបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ គណបក្សប្រឆាំង ដែលធ្លាប់រិះគន់រដ្ឋាភិបាលពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស អំពើពុករលួយ និងការរំលោភដីធ្លីជាដើមនោះ បានកើនសំឡេងបាន៥៥អាសនៈ ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុប១២៣ក្នុងសភា។
ជាមួយគ្នានោះដែរ គណបក្សកាន់អំណាច ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងកៅអីក្នុងសភា៩០អាសនៈនោះ បានធ្លាក់ចុះត្រឹម៦៨វិញ ពោលគឺបាត់បង់អស់២២អាសនៈ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគដែរថា ការចោទប្រកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកចំៗនេះ ក៏បានបង្ហាញផងដែរថា បក្សកាន់អំណាច កំពុងមានទំនោខ្លាំងទៅកាន់មហាអំណាចចិន។ ប៉ុន្តែលោកវិភាគថា ជម្រើសយកចិនតែមួយ អាចធ្វើឲ្យកម្ពុជាខាតបង់។
លោកថា៖ «ជម្រើសដ៏ល្អរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ជំហអព្យាក្រឹត អាហ្នឹងទើបទាក់ទងមហាមិត្ត ឬមិត្តនានានៅលើសកលលោកបានច្រើន បើសិនជាយើងបង្ហាញជំហយើងច្បាស់លាស់ទៅខាងភាគីណាមួយ គឺយើងពិបាកនឹងការទាញយកពិសកលលោកបាន។ ហេតុអីបានខ្ញុំលើកពីលក្ខណនេះ ពីព្រោះកម្ពុជាមិនពឹងផ្ទែកលើតែប្រយោជនចិនទាំងស្រុងទេ កម្ពុជាពឹងផ្អែកទៅលើផលប្រយោជន៍ ទីផ្សារអ៊ឺរុប និងអាមេរិកច្រើន នៅក្នុងការនាំចេញផលិតផលសំលៀកបំពាក់ឬក៏ផលិតផលផ្សេងៗ ព្រោះទីផ្សារអឺរុប និងអាមេរិកបានផ្តល់កម្រៃពលកម្មខ្លាំង ច្រើនជាងទីផ្សារចិន»។
បណ្ឌិតវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សុខ ទូច លើកឡើងថា ការដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងបែបនេះ លោកវិភាគថា មិនមែនរដ្ឋាភិបាលបារម្ភ ពីរលកប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាទេ លោកវិភាគថា ការកើនសំឡេងរបស់បក្សប្រឆាំងនៅពេលនោះ មកពីមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាច បានសាងកំហុសច្រើននៅថ្នាក់ក្រោម។
បើតាមលោក សុខ ទូច ការលើកឡើង របស់លោក ឈាង វុន ទំនងជា បារម្ភថា អាមេរិកនឹងធ្វើឲ្យមានបដិវត្តពណ៌ដូចនៅមជ្ឈិមបូព៌ា មាននៅអ៊ុយក្រែនជាដើម ដែលលោក សុខ ទូច ថាចលនាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនពេលនោះ លោកថាបានផ្តួចផ្តើមដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកថា៖ «សហរដ្ឋអាមេរិកចូលទៅដល់ហ្នឹងគឺបង្កើតអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ ហើយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងគឺជាភ្នាក់ងា បង្កើតឲ្យមានការបំពាក់ពណ៌ និងធ្វើឲ្យផ្ទុះឡើង។ អាហ្នឹងនៅក្នុងប្រទេសហ្នឹង ហើយប្រហែលជាលោក[ឈាង វុន] គិតទៅអញ្ចឹងទេមើលទៅខ្ញុំមិនដឹងទេ។ បដិវត្តពណ៌វាមិនចេញមកពីខាងហ្នឹងទេ ប៉ុន្តែវាចេញមកពីអ្នកដែលផ្កាប់មុខ និមួយៗ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា ការធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងគំហុក របស់បក្សកាន់អំណាច នៅឆ្នាំ២០១៣ លោកថា រដ្ឋាភិបាលពិតជាដឹងពីភាពមិនច្បាស់លាស់នៃការបន្តកាន់អំណាចរបស់ខ្លួន ក្រោយបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨។
លោក មាស នី វិភាគថា ការដែលមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាច បានសន្និដ្ឋានទុកមុនថា ក្រុមនេះឬក្រុមនោះ មានបំណងមិនល្អជាមួយបក្សកាន់អំណាច លោកថាអាចជាយុទ្ធសាស្ត្រគំរាមមួយមុនការបោះឆ្នោតមកដល់ ថាពួកគេគ្មានថ្ងៃចាញ់ ។
លោកថា៖ «ស្ថានការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៣ក៏បានបង្ហាញថាកម្លាំងនៃការផ្លាស់ប្តូរហ្នឹង វាមានកម្រិតធំធេងណាស់ ដែលយើងគិតថាឡើងពី២០ជាងកៅអីឡើងមកដល់៥៥គឺសម្បើម ហើយបក្សកាន់អំណាចធ្លាក់ពី៩០កៅអីមក៦៨នេះធ្លាក់ធ្ងន់ណាស់ បើយើងនិយាយមែនទែនទៅ។ អ្នកឡើងក៏ឡើងខ្លាំង អ្នកធ្កាក់ក៏ធ្លាក់ធ្ងន់ដែរ។ អញ្ចឹងសរុបសេចក្តីទៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមានមូលហេតុគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីធ្វើការសន្និដ្ឋានថា ការផ្លាស់ប្តូរវានឹងអាចកើតមាន។ អញ្ចឹងទៅបើសិនជាមានការតវ៉ា អញ្ចឹងលទ្ធភាពថាបង្ក្រាបបដិវត្តពណ៌អីហ្នឹង គេនឹងប្រើនៅពេលហ្នឹងហើយ»។
សរុបសេចក្តីទៅ ទាំងអ្នកវិភាគ ទាំងអ្នកតាមដានសង្គមឲ្យយោបល់ថា កម្ពុជាគួរប្រកាន់ជំហរ អព្យាក្រឹត មិនចំណុះឲ្យមហាអំណាចណាមួយ នោះទើបជំរុញនាវាកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកភាពរីកចម្រើន និងថាវិធានការណាទាំងឡាយណា ដែលមិនឆ្លើយតបនឹងកង្វល់ របស់ពលរដ្ឋ ដូចការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការបន្តឃុំខ្លួនមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស ការប្រើសារគំរាម ពីការកើតសង្គ្រាមក្តី ពួកគេថា ជាការខាតបង់ របស់បក្សកាន់អំណាច៕
