ជារឿយៗ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងពីតម្លៃ ឬក៏សារសំខាន់នៃសន្តិភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទាំងនៅក្នុងវេទិកាសាធារណៈ និងនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់លោក។
កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ចុងសប្ដាហ៍កន្លងមកនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានសរសេរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ទោះស្ថិតក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ ត្រូវតែថែរក្សា និងការពារសន្តិភាពឲ្យបាន។
តម្លៃ ឬសារសំខាន់នៃសន្តិភាព ក៏ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លើកឡើងជាថ្មីម្ដងទៀត នៅក្នុងវេទិកាទីក្រុងស្អាតប្រចាំឆ្នាំ២០១៧ ដែលត្រូវបានរៀបចំធ្វើឡើងនៅឯវិមានសន្តិភាព កាលពីម្សិលមិញ។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា៖ «អីចឹង តម្លៃណាក៏ដោយ ត្រូវរក្សាសន្តិភាពឲ្យបាន។ រឿងស្អីផ្សេងទៀត គឺនិយាយគ្នាក្រោយ។ តែអ្នកណាបំផ្លាញសន្តិភាពហើយ គឺអ្នកឯងត្រូវទទួលនូវទណ្ឌកម្មពិតប្រាកដមួយ។ មិនអាចមើលរំលងបញ្ហានេះបានទេ។ អ្នកឯងនិយាយពីសិទ្ធិមនុស្សហេ សិទ្ធិដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សពីរបីនាក់បំផ្លាញប្រទេសជាតិទាំងមូល អ្នកឯងនិយាយពីសិទ្ធិហេ។ សិទ្ធិដែលអ្នកឯងសម្លាប់ប្រជាជនរាប់ម៉ឺន រាប់លាននាក់ តើអ្នកឯងស្គាល់សិទ្ធិទេ? កុំនិយាយពីសិទ្ធិ សិទ្ធិដូចសព្វថ្ងៃនេះ សិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សិទ្ធិមានអ្វីៗដែលកំពុងធ្វើរាល់ថ្ងៃនេះ សិទ្ធិដោយអាណាធិបតេយ្យ គឺជាសិទ្ធិបំផ្លាញជាតិតែប៉ុណ្ណោះ។ យើងទទួលសិទ្ធិ តែមិនមែនជាសិទ្ធិអាណាធិបតេយ្យទេ គឺជាសិទ្ធិនៃនីតិរដ្ឋ។ ត្រូវយល់គ្នាឲ្យច្បាស់លើរឿងនេះ។ សង្ឃឹមថា មិត្តភក្តិបរទេសយល់ឲ្យច្បាស់អំពីរឿងនេះ។»
ទោះជាយ៉ាងណា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា បានបង្ហោះសារនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែកុម្ភៈកន្លងមកថា ការបញ្ចប់សង្គ្រាមប្រដាប់អាវុធ គឺជាផ្នែកមួយនៃសន្តិភាព ប៉ុន្តែលោកថា សន្តិភាពពិតប្រាកដ គឺជាសន្តិភាពទាំងផ្លូវកាយ និងសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត។
ជាងនេះទៅទៀត មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះ បន្ថែមថា ការដែលនៅតែធ្វើឲ្យខ្មែរបែកបាក់គ្នា ឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ ទាំងផ្លូវចិត្តយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដោយអយុត្តិធម៌ពីសំណាក់អ្នកមានបំពានលើអ្នកក្រ អ្នកខ្លាំងរាំងខ្ទប់អ្នកខ្សោយ អ្នកឈ្នះកៀបសង្កត់អ្នកចាញ់នោះ គឺជាមូលហេតុនាំឲ្យមានការប្រឆាំងកាន់តែច្រើនទៅៗ។
ភាពចម្រូងចម្រាស់គ្នារវាងមេដឹកនាំនយោបាយកម្ពុជាអំពីបញ្ហាសន្តិភាពនេះ បានជំរុញឲ្យមានការចោទសួរថា តើប្រទេសកម្ពុជាមានសន្តិភាពពិតប្រាកដហើយឬនៅ?
ប្រសិនបើយើងកំណត់និយមន័យនៃពាក្យសន្តិភាព ត្រឹមតែការបញ្ចប់ទៅនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ឬក៏សង្គ្រាមនោះ គេអាចនិយាយបានថា កម្ពុជាពិតជាមានសន្តិភាព ដូចទៅនឹងអ្វីដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងតែបានលើកឡើងមែនហើយ។ ប៉ុន្តែ នេះគឺជាការកំណត់និយមបែបចង្អៀត ឬនិយមន័យបែបអវិជ្ជមាន ដែលត្រូវបានពន្យល់ដោយអ្នកស្រី Elizabeth Claggett-Borne អ្នកស្រាវជ្រាវអាមេរិក និងជាអ្នកតស៊ូមតិនៅសម្ព័ន្ធសុខភាពខេមប្រ៊ីដ។
អ្នកស្រី Elizabeth បានពន្យល់ថា សម្រាប់ន័យចង្អៀត ឬនិយម័យបែបអវិជ្ជមាន ពាក្យសន្តិភាព ត្រូវបានគេកំណត់ត្រឹមថា ការលុបបំបាត់ ឬអវត្តមាន ឬការបញ្ចប់ទៅនៃទង្វើហិង្សា ឬក៏ស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់។ ក្នុងន័យចង្អៀតនេះ សន្តិភាពត្រូវបានកំណត់ត្រឹមគ្មានជម្លោះ គ្មានអំពើហិង្សា គ្មានអំពើភេរវកម្ម និងគ្មានការគំរាមកំហែង។
ប៉ុន្តែ និយមន័យសន្តិភាព ត្រូវបានគេកំណត់ទៅហួសពីត្រឹមការបញ្ចប់ទៅនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ឬក៏សង្គ្រាម។ ក្នុងន័យកាន់តែជាក់លាក់ថែមទៀត អ្នកស្រី Elizabeth បានពន្យល់និយមនៃពាក្យសន្តិភាពនេះថា ជាបរិយាកាសមួយដែលជួយឲ្យមនុស្សអាចបង្ហាញសក្ដានុពលរបស់ពួកគេ។ ផ្អែកតាមន័យនេះ អ្នកស្រី Elizabeth កំណត់និយមន័យនៃពាក្យសន្តិភាពបែបលម្អិតថា ជាការធានាសិទ្ធិមនុស្ស សមភាព ភាពអធ្យាស្រ័យគ្នា ការចូលរួមតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ភាពបើកទូលាយទៅរកការធ្វើការងារឆ្ពោះទៅរកគោលដៅរួម សុវត្ថិភាព និងការមានឱកាសចូលទៅប្រើប្រាស់ធនធាន។
បើទោះបីជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អះអាងថា ប្រទេសកម្ពុជាមានសន្តិភាពគ្រប់គ្រាន់ ដែលនាំឲ្យប្រទេសមានឱកាសជំរុញការអភិវឌ្ឍវិស័យផ្សេងៗទៀតក៏ដោយ ក៏ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា យល់ថា ប្រទេសនេះមិនទាន់មានសន្តិភាពពិតប្រាកដនៅឡើយទេ។
បើទោះបីជាទទួលស្គាល់ថា ការបញ្ចប់ទៅនៃសង្គ្រាម ឬជម្លោះប្រដាប់អាវុធ បាននាំមកនូវសន្តិភាពក៏ដោយ ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានវិភាគលើស្ថានភាពសង្គមកម្ពុជាថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជារស់នៅដោយខ្វះភាពសុខសាន្ត និងភាពស្ងប់សុខជាមួយ។ កង្វះភាពសុខសាន្តនេះ ត្រូវបានអ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជារូបនេះ ប្រាប់ថា នោះក៏ព្រោះតែសង្គមមួយនេះ មិនទាន់មានប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពិតប្រាកដ ដូចដែលអ្នកដឹកនាំនយោបាយខ្មែរប្ដេជ្ញា នៅក្រោយការបញ្ចប់ទៅនៃសង្គ្រាមនោះឡើយ។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ៖ «ប្រទេសអត់សង្គ្រាមហិង្សា អាហ្នឹងយើងមាន ប៉ុន្តែ សន្តិភាពនៅក្នុងន័យស្ងប់សុខ សុខសាន្ត រស់នៅសុខដុមរមនាជាមួយគ្នា គឺយើងអត់មានទេ។ យើងមិនទាន់មានសន្តិភាពក្នុងន័យថា រស់នៅសុខសាន្ត សុខដុមរមនាជាមួយគ្នាហ្នឹង ដោយសារយើងមិនបានគ្រប់គ្រងរដ្ឋទៅតាមប្រព័ន្ធដែលយើងមូលមាត់គ្នា គឺប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស គោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ។»
មិនខុសពីលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ព័ន្ធភាពដើម្បីសុចរឹតភាព និងគណនេយ្យភាពសង្គម លោក សួន ប៊ុនស័ក្តិ ក៏បានមើលឃើញថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាមិនទាន់មានសន្តិភាពផ្លូវចិត្តនោះឡើយ ដោយសារតែពលរដ្ឋកម្ពុជាច្រើន បានក្លាយជាជនរងគ្រោះនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការរំលោភដីធ្លីផ្ទះសម្បែងជាដើម។
លោក សួន ប៊ុនស័ក្តិ៖ «បើយើងនិយាយក្នុងន័យអវត្តមាននៃសង្គ្រាម ចម្បាំងរាំងជល់ យើងថា យើងមានសន្តិភាពហើយ ប៉ុន្តែ សន្តិភាព មិនមែនសំដៅទៅលើតែប៉ុណ្ណឹងទេ។ ស្រុកខ្មែរយើងមិនទាន់មានសន្តិភាពទេ គឺសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋជាទូទៅ មានបញ្ហា ភាគច្រើន បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច គឺសំដៅទៅលើការកាន់កាប់ធនធានធម្មជាតិ ដូចជា ដីព្រៃបច្ចុប្បន្នហ្នឹងហើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋកំពុងតែរងទុក្ខពីរឿងសិទ្ធិនៃការកាន់កាប់ដីធ្លីហ្នឹងហើយ គ្មានបានសុខទេ។ ដូច្នេះ អាចទាញបានច្បាស់លាស់ថា ប្រទេសកម្ពុជាយើងមិនទាន់មានសន្តិភាពពេញលេញទេមកដល់បច្ចុប្បន្ន។»
សម្រាប់អ្នកជំនាញអភិបាលកិច្ចរូបនេះ សង្គមមួយដែលមានសន្តិភាពពិតប្រាកដ មិនត្រឹមតែអវត្តមានសង្គ្រាមនោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាសង្គមដែលប្រជាពលរដ្ឋមានសេចក្ដីសុខផ្លូវចិត្តផ្នែកសង្គម និងទទួលបានសេវាកម្មល្អពីរដ្ឋបាលសាធារណៈផងដែរ។
ទាំងលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ និងលោក សួន ប៊ុនស័ក្តិ បានសង្កេតឃើញស្របគ្នាថា សន្តិភាពនៅក្នុងប្រទេស ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពផុយស្រួយ ហើយប្រទេសនេះងាយនឹងរងគ្រោះនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នានា ដែលផ្ទុះឡើងនៅក្នុងតំបន់ ដូចអំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩៦០។
មិនមែនតែក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជាទេ ដែលមើលឃើញថាស្ថានភាពសន្តិភាពឬក៏នយោបាយកម្ពុជា ស្ថិតក្នុងសភាពផុយស្រួយនោះ ប៉ុន្តែ ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិមានឈ្មោះថា មូលនិធិសម្រាប់សន្តិភាព ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីងតោន ក៏បានបង្ហាញថា សន្តិភាព ឬនយោបាយកម្ពុជា ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពផុយស្រួយខ្ពស់។
អង្គការមូលនិធិដើម្បីសន្តិភាព បានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជានៅលំដាប់ទី៤៦ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៧៨ ដែលសិក្សាដោយអង្គការមួយនេះ កាលពីឆ្នាំ២០១៦កន្លងមកនេះ។ អង្គការមួយនេះ បានចេញសន្ទស្សន៍បែបនេះ ដោយផ្អែកលើសុចនករ ៣ធំៗ មានសុចនករផ្នែកសង្គម សុចនករផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងសុចនករផ្នែកនយោបាយ និងយោធា។
ទោះជាយ៉ាងណា បណ្ដាប្រទេសជាច្រើននៅតំបន់អឺរ៉ុប សុទ្ធតែទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ល្អលើផ្នែកស្ថានភាពស្ថេរភាពសន្តិភាព និងនយោបាយ បើធៀបទៅនឹងបណ្ដាទ្វីបដទៃទៀត៕
