បើទោះបីនៅអាណត្តិទី៥នេះ មានគណបក្សតែពីរគត់ ដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតគាំទ្រ ឲ្យបង្កើតក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែមន្ត្រីដែលចូលកាន់តំណែងក្នុងសភាទាំងនោះ ហាក់បានប្រើពេលតិចតួច សម្រាប់ជជែកទល់មុខគ្នា ចុះដោះស្រាយបញ្ហាដែលពលរដ្ឋកំពុងជួបប្រទះ។
តែផ្ទុយទៅវិញ អ្វីដែលកើតឡើងស្ទើរពេញមួយអាណត្តិ គឺការចាប់ឃុំខ្លួន សកម្មជនដីធ្លី ចាប់ខ្លួនអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស មន្ត្រី គជប ការបាញ់សម្លាប់អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក កែម ឡី ការបង្កើតច្បាប់ចម្រូងចម្រាសនិងជម្លោះនយោបាយជាដើម។
ជម្លោះនយោបាយដ៏ក្តៅគគុកនេះ ធ្វើឲ្យមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន ត្រូវតុលាការចាប់ខ្លួន ពិសេសមេបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី ក៏ឡោមព័ទ្ធដោយបណ្តឹងជាច្រើនពីបក្សកាន់អំណាចដែរ។
កម្តៅនយោបាយកកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់នេះ ជំរុញឲ្យសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិ ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ បង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាហាក់កំពុងព្យាយាមសម្លាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏ក្មេងខ្ចីនៅកម្ពុជា។
អ្វីដែលអ្នកតាមដានភ្ញាក់ផ្អើលជាងនេះ គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានកែច្បាប់គណបក្សនយោបាយ ដែលអ្នកវិភាគយល់ថា ជាការព្យាយាមផាត់លោក សម រង្ស៊ី ចេញជាប្រធានគណបក្សប្រឆាំង។
ច្បាប់នោះមិនទាន់ចូលជាធរមានផង សម រង្ស៊ី បានប្រកាសលាលែង ពីតំណែងដោយអះអាងថា ដើម្បីទប់ស្កាត់ កុំឲ្យបក្សកាន់អំណាចយកច្បាប់ថ្មីនេះ មករំលាយគណបក្សខ្លួន តាមរយៈដែលលោកឡោមព័ទ្ធដោយបណ្តឹង នៅតុលាការ។
ប៉ុន្តែបើទោះជាលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសលាលែងបែបនេះក៏ពិតមែន តែក្បាលម៉ាស៊ីដឹកនាំថ្មីរបស់បក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះ ដែលមានលោក កឹម សុខា ឡើងធ្វើជាប្រធាន សម្រាប់ត្រៀមខ្លួនទៅកាន់ការបោះឆ្នោតនោះ ក្រសួងមហាផ្ទៃ នៅតែមិនទាន់ទទួលស្គាល់ទេ ដោយថាសមាជបក្សប្រឆាំងនោះ ធ្វើឡើងផ្ទុយលក្ខន្តិកៈគណបក្ស។
សម្ពាធរាំងខ្ទប់ចរន្តនយោបាយ ទៅលើបក្សប្រឆាំង ម្តងហើយម្តងទៀតនេះ ធ្វើឲ្យមានការចោទសួរថា តើបក្សកាន់អំណាច ចង់បានអ្វីពិតប្រាកដពីបក្សប្រឆាំង?
អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា តាមការសង្កេតរបស់លោក ស្ថានការណ៍នយោបាយបច្ចុប្បន្ន លោកថាបក្សកាន់អំណាចហាក់បានកំពុងរុញបក្សប្រឆាំងទៅរកផ្លូវពីរដែលស្ថិតក្នុងការតាមដាននៅឡើយ។
លោក មាស នី វិភាគទៀតថា ច្រកទី១ហាក់បានបង្ហាញថា មកដល់ពេលនេះ ទោះបីគណបក្សប្រសង្គ្រោះជាតិបានព្យាមចេញច្រកណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោកថាបក្សកាន់អំណាចហាក់បានដាក់របាំងបិទគ្រប់ច្រក ដែលលោកវិភាគថា យុទ្ធសាស្ត្រនេះអាចបក្សកាន់អំណាច រុញបក្សប្រឆាំងឲ្យដល់ចំនុចប្រឈម នឹងការរំលាយចោលទាំងស្រុង។
ចំនុចទីពីរលោកវិភាគថា អាចជាយុទ្ធសាស្ត្រ របស់បក្សកាន់អំណាច ធ្វើឲ្យមានភាពច្របូកច្របល់ផ្ទៃក្នុងបក្សប្រឆាំង នឹងធ្វើឲ្យអ្នកគាំទ្រមួយចំនួននៅថ្នាក់មូលដ្ឋានបាត់បង់ក្តីសង្ឃឹម ឬបាក់ទឹកចិត្ត ហើយទុកឱកាស ឲ្យគណបក្សតូចៗ ជាអ្នកឆក់យកសំឡេងឆ្នោត។
លោកថា៖ «បើមិនឈានដល់ទៅការរំលាយ វានឹងឈានទៅធ្វើឲ្យមានការរង្គាសចិត្តដល់អ្នកគាំទ្ររបស់ CNRP។ ហើយនៅក្នុងឱកាសហ្នឹង វាហ្នឹងអាចផ្តល់ឱកាសឲ្យគណបក្សតូចៗដទៃទៀត ទាញយកប្រជាប្រិយភាពដើម្បីបង្កើនការគាំទ្ររបស់ខ្លួន។ ហើយនេះខ្ញុំគិតថាក៏ជាចេតនាមួយ ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចង់ឃើញ និងចង់បាននោះបាទ»។
លោកបណ្ឌិត មាស នី រំឭកដែរថា ឈុតឆាកនយោបាយបែបនេះ បក្សប្រឆាំងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នដោយមិនត្រូវមោទនភាពពេកទេ ពីការត្រៀមខ្លូន ទៅរកការឈ្នះការបោះឆ្នោត ហើយភ្លេចគិតរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រនោះ។
លោកថា៖ «បើនៅស្រុកគេដែលគេមិនលេងល្បែងនយោបាយដែលមិនមានបង្កប់នូវល្បិចកខ្វក់ នុះបានន័យថាគណបក្សប្រឆាំងដែលគេមានការគាំទ្រធំធេងហើយ គឺគេទៅហើយ។ គេមានមោទនភាពហើយអ្វីៗគេនឹងជំរុញទៅរកការផ្លាស់ប្តូរហើយ។ ប៉ុន្តែនៅស្រុកយើងនេះល្បែងនយោបាយវារុំព័ទ្ធទៅដោយល្បិចកល ហើយនិងអំពើកខ្វក់មួយចំនួននោះ ហើយបើគណបក្សប្រឆាំងប្រឹងលូតតែម្នាក់ឯងកាន់តែខ្ពស់ និងត្រូវប្រឈមនឹងខ្យល់ព្យុះកាន់តែខ្លាំងដែរ ហើយបើទ្រាំមិនបានទេអាដើមឈើមួយហ្នឹងត្រូវតែខ្យល់វាយបំបាក់បាន»។
បើតាមលលោក មាស នី បក្សប្រឆាំង គួរតែជ្រើសរើសដៃគូមួយចំនួនឲ្យលេចថ្លោឡើង ដើម្បីបំបែកកម្លាំងខ្យល់ ឬត្រៀមទប់ស្កាត់កម្លាំងខ្យល់។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯក សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា អ្វីដែលបក្សកាន់អំណាច ចង់បានបំផុត គឺការឈ្នះឆ្នោត បន្តគ្រប់គ្រងអំណាច តាមគ្រប់រូបភាព និងតាមរយៈច្បាប់មួយចំនួន ដោយមិនខ្វល់ពីសំឡេងរិះគន់ ឬអាចថាឈានដល់ការរំលាយបក្សប្រឆាំងក៏ថាបាន។
លោកថា៖ «បើសិនជាទុកគូបដិបក្ខ នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅជាគូប្រជែង គណបក្សប្រជាជនពិបាកក្នុងការទទួលយកជ័យជំនះ។ អញ្ចឹងហើយអ្វីដែលជាចន្លោះប្រហោង របស់ដៃគូប្រកួតគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹងគឺជាប្រៀបខ្លាំង របស់គណបក្សកាន់អំណាច។ ហើយនៅក្នុងការរៀបចំយន្តការហ្នឹង គេមិនគិតពីអសីលធម៌ឬមិនល្អស្អីសម្រាប់មហាជនទេ គឺគេធ្វើគ្រប់រូបភាព សម្រាប់អ្នកនយោបាយ»។
ប៉ុន្តែលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថាបក្សប្រឆាំងអាចទប់ទល់នឹងសម្ពាធនយោបាយនេះបាន តាមរយៈពង្រឹងផ្ទៃក្នុង ធនធានមនុស្សនិងស្វែងរកការគាំទ្រសហគមន៍អន្តរជាតិ។
លោកថា៖ «បញ្ហាសំខាន់គឺបក្សប្រឆាំងត្រូវរៀបយន្តការនិងលក្ខន្តិកៈ គេហៅថាកែលក្ខន្តិកៈហើយដាក់ទៅក្រសួងមហាផ្ទៃទទួលស្គាល់ទី១។ ទី២ឲ្យមានការគាំទ្រពីអន្តរជាតិកាន់តែខ្លាំងដើម្បីជំរុញយន្តការចរចាជាមួយបក្សកាន់អំណាច។ ហើយបក្សប្រឆាំងត្រូវរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រឃោសឲនាហ្នឹងឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព កុំរងនូវការចោទប្រកាន់គឺវាអត់រឹងមាំទេ។ ហើយសមាសភាពរបស់ គណៈកម្មការប្រតិបត្តិហ្នឹង ក៏ត្រូវរកឥស្សរជន កុំឲ្យជាប់បណ្តឹង ឬក៏រងនូវបណ្តឹងជាសវាងការប្រឈមទៅថ្ងៃអនាគត។ អាហ្នឹងបក្សប្រឆាំងអាចមានប្រៀប ក្នុងឱកាសឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតបាន»។
ទោះជាយ៉ាងណាអ្នកវិភាគយល់ថា បក្សកាន់អំណាចអាចធ្វើច្បាប់ដោយឯកបក្ស ដាក់សម្ពាធដៃគូប្រកួតបានគ្រប់ពេល ប៉ុន្តែពួកគេថាយុទ្ធសាស្ត្រនោះ នឹងមិនទទួលបានជោគជ័យគ្រប់ពេលទេ សម្រាប់ដៃគូប្រកួតដែលមានពលរដ្ឋគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលគ្នាបែបនេះ។ អង្គការក្នុងស្រុកនិងអង្គការអន្តរជាតិ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា ចំណាត់ការមួយចំនួនទៅលើបក្សប្រឆាំងនិងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សកន្លងមក ផ្ទុយទៅនឹងស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងរំលោភគោលការណ៍សកល ស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ៕
