ជាតំបន់ដីក្រហមប្រកបដោយជីជាតិនោះ រតនគិរីជាខេត្តគ្របដណ្ដប់ទៅដោយដំណាំកៅស៊ូ ចន្ទី ទុរេន និងដំណាំផ្សេងៗទៀត ដែលត្រូវបានដាំដុះនៅលើដីចម្ការធំៗ ខណៈដែលខេត្តភាគឦសានកម្ពុជាមួយនេះ សម្បូរទៅដោយជនជាតិដើមភាគតិច ដែលមានចំនួនដល់ទៅពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនប្រជាជនសរុបរបស់ខេត្តនេះ។
ដីចម្ការដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្មខ្លះ ត្រូវបានកាន់កាប់ដោយបុគ្គលមកពីក្រៅ ដែលមិនមែនជាជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងតំបន់នោះទេ ហើយដីចម្ការរាប់សិបពាន់ហិកតាទៀត ត្រូវបានកាន់កាប់ដោយក្រុមហ៊ុនឯកជន ដែលទទួលបានដីធ្លីនៅក្រោមគោលនយោបាយសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល។
ដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្មនៅលើចម្ការធំៗ ដែលស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិលេខ ៧៦ ភ្ជាប់ទីក្រុងបានលុង ទៅកាន់ស្រុកលំផាត់នោះ បានបង្ហាញនូវការប្រែប្រួលខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងខេត្តភាគឦសានមួយនេះ ដែលនេះវាស្របទៅនឹងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលបានលើកឡើងថា គោលនយោបាយសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច មានគោលបំណងបង្កើន និងរក្សាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងពន្លឿនការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
ទោះជាយ៉ាងណា ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនមកពីសហគមន៍ចំនួន ៣ នៅក្នុងឃុំសេដា ស្ថិតក្នុងស្រុកលំផាត់ និងដែលបានឆ្លងកាត់នូវជម្លោះដីធ្លីរួចមកហើយនោះ បានបង្ហាញនូវក្ដីបារម្ភអំពីផលប៉ះពាល់នៃថ្នាំគីមីកសិកម្ម ទៅលើសុខភាពរបស់ពួកគេ បន្ទាប់ពីការមកដល់ និងការចាប់ផ្ដើមអភិវឌ្ឍន៍របស់ក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងនោះ។
ផលប៉ះពាល់នៃថ្នាំគីមីកសិកម្មទៅលើសុខភាពរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងតំបន់នោះ អាចនឹងពុំជួយកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន ដូចដែលរដ្ឋាភិបាលកណ្ដាលមានទស្សនវិស័យនោះឡើយ បន្ទាប់ពីថ្នាំគីមីកសិកម្មហាមឃាត់ ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងតំបន់នោះ។
រតនគិរីគ្របដណ្ដប់ដោយដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេលំដាប់ទី២បន្ទាប់ពីខេត្តក្រចេះ
របាយការណ៍ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលត្រូវបានចងក្រងដោយក្រុមសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក បានបង្ហាញថា ដីទំហំ ២.៦លានហិកតា ឬស្មើនឹង ១៤ភាគរយនៃផ្ទៃដីប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសម្រេចផ្ដល់ទៅឲ្យក្រុមវិនិយោគិនក្នុងស្រុក និងក្រុមហ៊ុនកាន់កាប់ដោយជនជាតិបរទេសក្នុងទម្រង់ជាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច សម្រាប់អភិវឌ្ឍដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្ម ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៥ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៥កន្លងមក។
ជាងនេះទៅទៀត ទិន្នន័យដែលចងក្រងដោយអង្គការទិន្នន័យកម្ពុជា (Open Development Cambodia) ហៅកាត់ថា ODC បានឲ្យដឹងថា ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងនោះ ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដី ២៨៦កន្លែងនៅទូទាំងប្រទេស និងត្រូវបានកាន់កាប់ដោយក្រុមហ៊ុនចំនួន ២៧០ ក្នុងនោះរួមទាំងក្រុមហ៊ុនវិនិយោគិនបរទេស ដែលភាគច្រើនជាក្រុមហ៊ុនវិនិយោគិនជនជាតិចិន និងវៀតណាម។ ប៉ុន្តែ ទំហំដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច បានថយមកនៅត្រឹមជាង ២.១៨៨លានហិកតាវិញ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកែប្រែទំហំដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥។
ទិន្នន័យរបស់អង្គការ ODC បានឲ្យដឹងទៀតថា ដីធ្លីទំហំដល់ទៅ ២៤២ ៨៩៨ហិកតានៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ឬស្មើនឹង ២២.៥២ភាគរយនៃផ្ទៃដីសរុប ១០ ៧៨២គីឡូម៉ែត្រការ៉េរបស់ខេត្តនេះទាំងមូល ត្រូវបានប្រគល់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគឯកជន។ ក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះ បានកាន់កាប់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដល់ទៅ ៣៥កន្លែងនៅទូទាំងខេត្ត ដែលធ្វើឲ្យខេត្តមួយនេះស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់លេខ ២ បន្ទាប់ពីខេត្តក្រចេះ ក្នុងនាមជាខេត្តមានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចច្រើនកន្លែងជាងគេ បើធៀបនឹងខេត្តដទៃទៀតរបស់កម្ពុជា។
នៅឯស្រុកលំផាត់ ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល ៦០គីឡូម៉ែត្រភាគខាងត្បូងនៃទីក្រុងបានលុងរបស់ខេត្តរតនគិរីនោះ ទិន្នន័យអង្គការ ODC បង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុនចំនួន ៧ បានកាន់កាប់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំដល់ទៅជាង ១៧ម៉ឺន ៥ពាន់ហិកតា ឬស្មើនឹងជាង ៧២ភាគរយនៃផ្ទៃដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចសរុប ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគឯកជន នៅខេត្តរតនគិរីទាំងមូល។
ទិន្នន័យអង្គការ ODC បានរកឃើញថា ក្រុមហ៊ុនចំនួន ៧ ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចស្ថិតនៅឃុំណានោះឡើយនៅក្នុងស្រុកលំផាត់ ប៉ុន្តែ មានតែក្រុមហ៊ុន Kao Su Ea Lev BM JSC Ltd តែមួយប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានរកឃើញថា ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដល់ទៅ ៨៤០០ហិកតា ស្ថិតនៅក្នុងឃុំសេដា កាលពីឆ្នាំ២០១១។ ក្រុមហ៊ុនមួយនេះ ដែលត្រូវកាន់កាប់ដោយវិនិយោគិនវៀតណាមឈ្មោះ ឡេ វ៉ាន់ធួន (Le Van Thuan) បានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីដាំដំណាំកៅស៊ូ ប៉ុន្តែ រយៈពេលនៃកិច្ចសន្យាវិនិយោគ មិនត្រូវបានរកឃើញនោះឡើយ។
ប៉ុន្តែ របាយការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានបង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុន Rat Sokhorn Incorporation Ltd របស់លោកឧកញ៉ា រ័ត្ន សុខន ប្រធានសហព័ន្ធកីឡាវ៉ូវីណាមកម្ពុជា និងជានាយកសាលា Hollywood International Film Academy ដែលមានមូលដ្ឋាននៅអាមេរិកនោះ ក៏ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំ ៩ពាន់ហិកតា នៅក្នុងឃុំសេដាផងដែរ កាលពីឆ្នាំ២០១២ សម្រាប់ដាំដំណាំកៅស៊ូក្នុងរយៈពេល ៧០ឆ្នាំ។
ជនជាតិដើមភាគតិចខេត្តរតនគិរីរស់នៅជាមួយទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ពួកគេ
ខណៈដែលប្រជាជនសរុបនៅទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានវាយតម្លៃថា មានចំនួនប្រហែល ១៥លាននាក់នោះ ប្រទេសកម្ពុជាប្រមូលផ្ដុំទៅដោយជនជាតិដើមភាគតិចដល់ទៅ ២៤ក្រុមខុសៗគ្នា មានចំនួនប្រហែល ២សែននាក់ ឬប្រហែលជា ១.២ភាគរយ បើធៀបនឹងប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេសនេះ។ ភាគច្រើននៃក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះ រស់នៅដោយប្រមូលផ្ដុំនៅបណ្ដាខេត្តភាគឦសាន និងភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងចំណោមក្រុមជនជាតិដើមទាំងនោះ ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូន ត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថា មានចំនួនប្រហែល ៣ម៉ឺននាក់ ដែលត្រូវបានប្រទះឃើញរស់នៅភាគច្រើនបំផុតនៅខេត្តរតនគិរី និងខេត្តមណ្ឌលគិរី។
របាយការណ៍អង្គការវេទិកាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា ឬ NGO-Forum បានលើកឡើងថា ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងអស់ បានកាន់កាប់ដីធ្លីប្រហែល ៤លានហិកតានៅទូទាំងប្រទេស។
មិនខុសពីជនជាតិដើមដទៃទៀតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូន រស់នៅក្នុងទំនៀមទម្លាប់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ ជីវភាពរបស់ពួកគេពឹងផ្អែកទៅលើការចិញ្ចឹមសត្វ និងចម្ការវិលជុំរបស់ពួកគេ។ ជាងនេះទៅទៀត ពួកគេរស់នៅអាស្រ័យលើចំណូលបានមកពីការប្រមូលអនុផលព្រៃឈើ និងតម្បាញតាមលក្ខណៈប្រពៃណី។ ជនជាតិទំពូនពឹងផ្អែកទៅលើទិន្នផលព្រៃឈើសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ ដោយមិនបំផ្លិចបំផ្លាញដីធ្លី និងព្រៃឈើ ដែលត្រូវបានអភិរក្សដោយបុព្វបុរសរបស់ពួកគេនោះឡើយ។ ពួកគេមានសាមគ្គីភាពរឹងមាំ និងគោរពតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ពួកគេ ប្រតិបត្តិតាមជំនឿអរូបិយដែលពួកគេជឿថា នឹងផ្ដល់សេចក្ដីសុខចំពោះមនុស្សសត្វ និងជួយឲ្យពួកគេទទួលបានទិន្នផលស្រែចម្ការខ្ពស់។
ក៏ដូចជនជាតិខ្មែរទូទៅដែរ សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ ឬគោលដាច់ដោយឡែកទៀតរបស់កម្ពុជា។ កម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ត្រូវបានគាំពារដោយច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១ នៅត្រង់មាត្រា ២៣ រហូតដល់មាត្រា ២៨។
ជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ត្រូវបានគាំទ្រដោយគោលនយោបាយស្ដីពីការអភិវឌ្ឍសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុម័តកាលពីឆ្នាំ២០០៩។ គោលនយោបាយនេះ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបង្កើតឡើងដើម្បីកែលម្អជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច និងដើម្បីលើកកម្ពស់គុណភាពជីវិត តាមរយៈការអភិវឌ្ឍវិស័យ ១០ រួមមាន វប្បធម៌ ការអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ សុខាភិបាល បរិស្ថាន ដីធ្លី កសិកម្មនិងធនធានទឹក ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ យុត្តិធម៌ ទេសចរណ៍ និងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងថាមពល។
ជនជាតិដើមភាគតិចបារម្ភពីសុខភាព ក្រោយសត្វពាហនៈច្រើនក្បាលស្លាប់ដោយសារថ្នាំពុល
ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនមកពីសហគមន៍ចំនួន ៣ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំសេដា បានអះអាងថា សត្វពាហនៈជាច្រើនក្បាលរបស់ពួកគេ បានស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងរយៈពេល ២ឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះ ដោយពួកគេសង្ស័យថា សត្វពាហនៈទាំងនោះពុលថ្នាំគីមី ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដែលស្ថិតនៅក្បែរសហគមន៍របស់ពួកគេ។
ជាជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនមួយរូបរស់នៅក្នុងភូមិកែងសាន់ លោក ស្រូត ម៉ុក បានឲ្យដឹងថា គោ និងក្របី គឺជាអាហារដ៏សំខាន់របស់សហគមន៍សម្រាប់ការប្រារព្ធពិធីតាមជំនឿជនជាតិដើមភាគតិច ពិធីជួបជុំផ្សេងៗទៀតតាមទម្លាប់របស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច ក្រៅពីការប្រើប្រាស់សត្វពាហនៈទាំងពីរប្រភេទនេះនៅក្នុងមុខរបរកសិកម្ម។
ប៉ុន្តែ លោកបានអះអាងថា លោកបានឃើញសត្វពាហនៈរបស់សហគមន៍លោក ងាប់ជាបន្តបន្ទាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧មក ហើយរូបលោក និងសមាជិកដទៃទៀតក្នុងសហគមន៍ សុទ្ធតែជឿជាក់ថា គោក្របីរបស់ពួកគាត់ពុលថ្នាំគីមី ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់កម្ចាត់ស្មៅ និងបាញ់ទៅលើដំណាំនៅលើដីសម្បទាន ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល ៥គីឡូម៉ែត្រពីសហគមន៍។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនមួយរូបរស់នៅក្នុងភូមិកែងសាន់ លោក ស្រូត ម៉ុក
ករណីបែបនេះ ក៏បានកើតឡើងរួចមកហើយផងដែរនៅភូមិសមុទ្រលើ ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល ៣គីឡូម៉ែត្រពីភូមិកែងសាន់ និងភូមិសមុទ្រក្រោម ដែលស្ថិតនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ឬនៅជាប់ព្រំប្រទល់ស្រុកកោះញែករបស់ខេត្តមណ្ឌលគិរី។
អ្នកភូមិជនជាតិទំពូនម្នាក់ទៀត លោក ឡាត ប្រាញ់ អាយុ ៣៩ឆ្នាំ ដែលរស់នៅក្នុងភូមិសមុទ្រក្រោម បានរៀបរាប់ប្រាប់ថា ជាទូទៅ អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិច បានព្រលែងគោក្របីរបស់ពួកគេ ឲ្យដើរស៊ីស្មៅតាមវាល និងព្រៃឈើ ហើយក៏បានចូលទៅដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
បុរសជនជាតិទំពូនរូបនេះ បានអះអាងថា ករណីគោក្របីរបស់អ្នកភូមិស្លាប់ដោយសង្ស័យថាបណ្ដាលមកពីថ្នាំពុលនោះ ក៏បានកើតឡើងនៅក្នុងសហគមន៍របស់លោកផងដែរ។
លោកថា អ្នកភូមិបានត្រឹមសង្ស័យថា សត្វពាហនៈរបស់ពួកគេពុលថ្នាំគីមីប្រើប្រាស់នៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែ ពុំអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយណាមួយពីក្រុមហ៊ុនដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនោះឡើយ។
លោក ឡាត ប្រាញ់ បានប្រាប់ថា៖
«វាមានគោក្របីស្លាប់នោះ! យើងសង្ស័យអញ្ចឹងហើយ[ពុលថ្នាំគីមី] ប៉ុន្តែ យើងអត់ដឹងមុខដឹងអី[មូលហេតុ] យើងចោទគេអត់បាន»។
នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាជាមួយសមាជិកសហគមន៍របស់លោកកាលពីខែឧសភាកន្លងមកនេះ លោក ទុយ ញ៉ែប ប្រធានសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចទំពូននៅភូមិសមុទ្រលើ បានរៀបរាប់អំពីផលប៉ះពាល់នៃដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅលើជីវភាពរស់នៅតាមប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច បន្ទាប់ពីការមកដល់ និងការចាប់ផ្ដើមឈូសឆាយដីព្រៃពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនឯកជន ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនៅជិតសហគមន៍របស់លោក។
លោក ទុយ ញ៉េប ប្រាប់ថា៖
«ជីវភាពសហគមន៍ កាលពីមុនហ្នឹង វាល្អ ហើយ[តែ]ដល់ឥឡូវ វាពិបាក។ ពិបាកទី១ ព្រៃឈើកន្លែងសហគមន៍រកស៊ី[ក្នុង]ព្រៃឈើ ដូចជា បោចវល្លិ៍ រកផ្សិតរកអីនៅក្នុងព្រៃហ្នឹង វាអស់ ក្រុមហ៊ុនយកដូចសព្វថ្ងៃហ្នឹង។ ដូចឆ្នាំមុនៗ[មុនក្រុមហ៊ុនមកដល់] អាហ្នឹងអត់អីទេ ស្រួល សហគមន៍រកជិតៗភូមិ»។
នៅពេលនិយាយអំពីករណីសត្វពាហនៈពុលថ្នាំគីមីនោះ ប្រធានសហគមន៍រូបនេះ អះអាងថា គោក្របីជាច្រើនក្បាលរបស់អ្នកភូមិ បានស្លាប់កាលពីឆ្នាំមុន ហើយសមាជិកសហគមន៍របស់លោកក៏បានសង្ស័យផងដែរថា សត្វទាំងនោះពុលថ្នាំជីគីមីកសិកម្ម ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។
លោក ទុយ ញ៉ែប បានឲ្យដឹងបន្ថែមថា សមាជិកសហគមន៍របស់លោក រឹតតែព្រួយបារម្ភបន្ថែមទៀតអំពីផលប៉ះពាល់ទៅលើសុខភាព បន្ទាប់ពីសត្វពាហនៈរបស់ពួកគាត់ បានស្លាប់ក្នុងចំនួនដ៏ច្រើន ដែលអ្នកសង្ស័យថា ពុលថ្នាំគីមីដែលត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ស្មៅនៅក្នុងដីសម្បទាន ដែលស្ថិតនៅផ្នែកខាងលើនៃខ្សែទឹកហូរ។
អ្នកភូមិជនជាតិទំពូនម្នាក់ទៀត លោក ឡាត ប្រាញ់ អាយុ ៣៩ឆ្នាំ
ផែនទីសង្ខេបស្ដីពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីពុលប៉ារ៉ាខ្វាត នៅតំបន់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី (រចនាដោយ៖ សួនម៉ៃ សុផានិត)
អាជ្ញាធរបដិសេធថា គ្មានសត្វពាហនៈស្លាប់ដោយសារថ្នាំគីមីកសិកម្មក្នុងឆ្នាំនេះ
អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននៅក្នុងស្រុកលំផាត់ បានបដិសេធថា ពុំមានសត្វពាហនៈរបស់អ្នកភូមិ ស្លាប់ដោយសារថ្នាំគីមីពុលនោះឡើយនៅដើមឆ្នាំ២០១៨នេះ ប៉ុន្តែ បានទទួលស្គាល់ថា សត្វពាហនៈរបស់អ្នកភូមិ បានស្លាប់កាលពី ២ឆ្នាំមុន។
មេភូមិកែងសាន់ លោក ញោង អង្គត បានប្រាប់ថា លោកពុំឃើញមានករណីគោក្របីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងភូមិរបស់លោក ស្លាប់ដោយសារថ្នាំគីមីពុលនោះឡើយនៅក្នុងឆ្នាំនេះ ដោយលោកថា គ្មានពលរដ្ឋណាបានរាយការណ៍អំពីករណីនេះនោះឡើយ។
ប៉ុន្តែ លោកបានឲ្យដឹងបន្ថែមថា គោក្របីរបស់ជនជាតិដើមទំពូននៅភូមិកែងសាន់ ពិតជាបានស្លាប់កាលពីឆ្នាំ២០១៦កន្លងមក ហើយលោកក៏បានរាយការណ៍ករណីនោះទៅមន្ត្រីបសុពេទ្យប្រចាំនៅឃុំសេដា និងស្រុកលំផាត់រួចហើយ ខណៈដែលលោកប្រាប់ថា លោកមិនដឹងថា សត្វពាហនៈរបស់អ្នកភូមិលោកស្លាប់ដោយមូលហេតុអ្វីនោះឡើយ។
មេភូមិកែងសាន់ លោក ញោង អង្គត
ប្រធានការិយាល័យផ្សព្វផ្សាយកសិកម្ម នៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក ស ធារី បានឲ្យដឹងថា លោកក៏ពុំបានដឹងអំពីករណីសត្វពាហនៈជនជាតិដើមភាគតិចទំពូន ស្លាប់ដោយសារថ្នាំពុលដែរ ដោយថា ពុំមានមន្ត្រីនៅមូលដ្ឋានរាយការណ៍ទៅលោកនោះឡើយ។
លោក ស ធារី មានប្រាប់ថា៖
«ខ្ញុំអត់បានលឺព័ត៌មានសោះ អត់ឃើញមន្ត្រីតាមស្រុករាយការណ៍មកផង ហើយខាងឃុំក៏មិនរាយការណ៍»។
ធុង និងសំបកថ្នាំគីមីពុលហាមឃាត់ត្រូវបានអ្នកភូមិរកឃើញនៅលើដីសម្បទាន
បើទោះបីជាលោកពុំបានដឹងអំពីករណីសត្វពាហនៈជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនស្លាប់ដោយសារថ្នាំគីមីពុលក៏ដោយ ក៏លោក ស ធារី បង្ហាញការយល់ឃើញរបស់លោកថា ប្រសិនបើជាការពិតមែននោះ គោក្របីទាំងនោះស្លាប់ភាគច្រើនបណ្ដាលមកពីថ្នាំពុល ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់បាញ់សម្លាប់ស្មៅនៅក្នុងចម្ការ។
លោក ស ធារី មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖
«ភាគច្រើនថ្នាំពុល គេប្រើពួកអាថ្នាំបាញ់ស្មៅ ពួកថ្នាំបាញ់ស្មៅ ពួកគ្លីផូសាត(Glyphosate)។ នៅខាងហ្នឹង គេច្រើនដាំដំឡូង អញ្ចឹងគេបាញ់ថ្នាំយកជើង»។
មន្ត្រីកសិកម្មរូបនេះ បានអះអាងថា លោកបានដឹកនាំក្រុមមន្ត្រីរបស់លោក ចុះទៅតាមមូលដ្ឋាន ដើម្បីត្រួតពិនិត្យថ្នាំគីមីពុល និងជីកសិកម្ម ដែលត្រូវបាននាំចូល ចែកចាយ និងប្រើប្រាស់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ហើយរកឃើញថា ភាគច្រើននៃថ្នាំគីមីពុល និងជីកសិកម្មដែលចែកចាយ និងប្រើប្រាស់នៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់លោក សុទ្ធតែស្របច្បាប់ និងភ្ជាប់មកជាមួយនូវសេចក្ដីណែនាំអំពីរបៀបប្រើប្រាស់ថ្នាំជាភាសាខ្មែរផងដែរ។
លោក ស ធារី មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖
«យើងឧស្សាហ៍ចុះតាមមូលដ្ឋាន តាមស្រុកតាមអីដែរ ដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើថ្នាំដែលនាំចូលលក់ ប្រើប្រាស់ហ្នឹង គាត់ចុះបញ្ជីការត្រឹមត្រូវអត់ហ្នឹងណា ហើយភាគច្រើនយើងឃើញថ្នាំសុទ្ធតែមានចុះបញ្ជីការត្រឹមត្រូវ អត់មានការលួចលាក់ទេ មានភាសាខ្មែរអីត្រឹមត្រូវ»។
តែទោះជាយ៉ាងណា ធុង និងសំបកថ្នាំគីមីពុលប៉ារ៉ាខ្វាត (Paraquat) ត្រូវបានរកឃើញនៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដែលត្រូវបានសង្ស័យថា ថ្នាំគីមីពុលមួយប្រភេទនេះ ត្រូវបាននាំចូល និងយកទៅប្រើប្រាស់ដោយលួចលាក់។
ធុង និងសំបកថ្នាំគីមីពុលប៉ារ៉ាខ្វាត ដែលត្រូវបានជនជាតិដើមភាគតិចទំពូនរកឃើញនោះ មានភ្ជាប់ជាមួយនូវអក្សរថៃ (พาราควอต) ដែលបញ្ជាក់ថា វាត្រូវបានផលិតឡើងនៅក្នុងប្រទេសថៃ។ ប៉ារ៉ាខ្វាត ដែលមានរូបមន្ត C12H14Cl2N2 ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមថ្នាំគីមីពុល ១១៦ប្រភេទផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ហាមឃាត់មិនឲ្យនាំចូលមកចែកចាយ និងប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
វត្តមាននៃធុង និងសំបកថ្នាំគីមីពុលដែលត្រូវបានហាមឃាត់នេះ បានជំរុញឲ្យមានការចោទសួរថា តើថ្នាំគីមីពុលមួយប្រភេទនេះត្រូវបាននាំចូល ចែកចាយ និងប្រើប្រាស់ដោយនរណា?
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មនៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក សួង តេវ បានទទួលស្គាល់ថា ថ្នាំគីមីពុលមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបាននាំចូលពីប្រទេសជិតខាងដោយលួចលាក់តាមរយៈច្រកព្រំដែន ដែលមិនស្ថិតក្រោមសមត្ថកិច្ចក្រុមមន្ត្រីរបស់លោក។
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មនៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក សួង តេវ
ចំណែកឯរបាយការណ៍នៃការនាំចូលថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្ម ដែលស្ថិតក្រោមនាយកដ្ឋាននីតិកម្មកសិកម្មរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទនោះ បានបង្ហាញថា ក្នុងចំណោមដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំង ៧កន្លែង នៅក្នុងស្រុកលំផាត់ មានតែក្រុមហ៊ុន Daun Penh Agrico Co., Ltd តែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលបានស្នើសុំនាំចូលថ្នាំគីមី Glyphosate យីហោ Helosate 48SL បរិមាណ ៧៧តោន ពីប្រទេសវៀតណាម កាលពីឆ្នាំ២០១៤ សម្រាប់យកមកប្រើប្រាស់នៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងឃុំជ័យឧត្ដម។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក គ្មានពាក្យស្នើសុំជាថ្មីទៀត ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយក្រុមហ៊ុននេះនោះទេ។
នៅពេលត្រូវបានទំនាក់ទំនងតាមទូរស័ព្ទ លោក រ័ត្ន សុខន នាយកក្រុមហ៊ុន Rat Sokhorn Incorporation Co., Ltd ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំ ៩០០០ហិកតានៅស្រុកលំផាត់ និងមួយផ្នែកនៃដីសម្បទាននោះគ្របដណ្ដប់លើឃុំសេដានោះ បានបដិសេធផ្ដល់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីកិច្ចការអភិវឌ្ឍន៍ និងថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅលើដីសម្បទានរបស់លោក ដោយលោកថា លោកបានផ្ទេរដីសម្បទាននោះទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគដទៃទៅហើយ។
វីអូឌីពុំអាចស្វែងរកការបកស្រាយពីក្រុមហ៊ុន Jing Zhong Ri Co., Ltd របស់វិនិយោគិនជនជាតិចិនឈ្មោះ Li Qing Xian និងក្រុមហ៊ុន Kao Su Ea Lev BM JSC Ltd របស់វិនិយោគិនវៀតណាម Le Van Thuan ដែលសុទ្ធតែកាន់កាប់ដីសម្បទានមួយចំណែកធំស្ថិតនៅក្នុងឃុំសេដានោះឡើយ ជុំវិញកិច្ចការអភិវឌ្ឍនៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេ ខណៈដែលក្រុមហ៊ុនទាំងពីរនេះ មិនត្រូវបានរកឃើញថា ស្ថិតនៅលើអាស័យដ្ឋានដូចដែលពួកគេបញ្ជាក់នៅក្នុងពាក្យស្នើសុំដីសម្បទាននោះឡើយ។
វីអូឌីក៏បានស្វែងរកទិន្នន័យបច្ចុប្បន្នភាពនៃបណ្ដាក្រុមហ៊ុនកាន់កាប់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងស្រុកលំផាត់ពីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទផងដែរ ប៉ុន្តែ រហូតមកដល់ថ្ងៃទី១៤ ខែសីហានេះ ស្ថាប័ននេះមិនបានឆ្លើយតបនឹងលិខិតស្នើសុំរបស់វីអូឌីនោះឡើយ។
ការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីពុល និងជីកសិកម្មនៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ត្រូវបានដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមយន្តការត្រួតពិនិត្យដោយទៀងទាត់របស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងស្ថាប័នចំណុះរបស់ក្រសួងមួយនេះ។
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មកសិកម្ម នៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក សួង តេវ បានឲ្យដឹងបន្ថែមថា ក្រុមមន្ត្រីរបស់លោកធ្លាប់បានចុះត្រួតពិនិត្យនៅក្នុងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ២កន្លែង ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកកូនមុំ និងស្រុកវើនសៃ ប៉ុន្តែ លោកថា លោក និងក្រុមមន្ត្រីកសិកម្មក្នុងខេត្តនេះ ពុំទាន់បានចុះទៅត្រួតពិនិត្យការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីកសិកម្មនៅលើដីសម្បទានស្ថិតនៅក្នុងឃុំសេដានោះឡើយ។ លោកបន្ថែមថា ដីសម្បទាននៅក្នុងឃុំសេដា នៅមិនទាន់ត្រូវបានដាំដុះដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្មច្រើននោះឡើយ។
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មនៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក សួង តេវ
បើទោះបីជាគ្មានប្រភពណាអាចបញ្ជាក់ឲ្យដឹងអំពីប្រភេទថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មដែលត្រូវបានប្រើនៅលើដីសម្បទាននានានៅក្នុងឃុំសេដាក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍សិក្សាវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម សុទ្ធតែលើកឡើងពីការខូចខាត និងមហន្តរាយ ដែលកើតចេញពីការប្រើប្រាស់ជី និងថ្នាំគីមីកសិកម្មនៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
របាយការណ៍របស់អង្គការទិន្នន័យកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា គ្មានក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានណាមួយនៅក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានទាំង ៧កន្លែងនៅក្នុងស្រុកលំផាត់ ត្រូវបានរកឃើញថា បានសិក្សាវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គមនោះឡើយ។
ប៉ុន្តែ របាយការណ៍សិក្សាផលប៉ះពាល់បរិស្ថានដែលត្រូវបានធ្វើឡើងទៅលើក្រុមហ៊ុន Hoang Anh Mang Yang K. Aphivath Caoutchou Co., Ltd ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ៧០០៥ហិកតា នៅស្រុកវ៉ឺនសៃ ខេត្តរតនគិរី បានលើកឡើងថា ការប្រើប្រាស់ជី និងថ្នាំគីមីកសិកម្មខុសបច្ចេកទេស ដែលលើសពីលទ្ធភាពស្រូបយករបស់កៅស៊ូ និងរុក្ខជាតិទ្រនាប់ដី គឺជាប្រភពបំពុលទឹកក្នុងកម្រិតមធ្យម និងធ្ងន់ធ្ងរ។
របាយការណ៍ដដែលនេះ ដែលត្រូវបានសិក្សាធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥នោះ ក៏បានជំរុញទៅក្រុមហ៊ុនវៀតណាមមួយនេះ ឲ្យគ្រប់គ្រងសំណល់ថ្នាំ និងជីគីមីកសិកម្ម ដូចជាសំបកដប ឬធុងថ្នាំកសិកម្ម ដែលត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្បែរមាត់ទឹក ឬប្រភពទឹកហូរ ហើយបង្កឲ្យគុណភាពទឹកថយចុះ និងរងការបំពុល។
របាយការណ៍សិក្សាផលប៉ះពាល់បរិស្ថានទៅលើក្រុមហ៊ុន Krong Buk-Ratanakiri Aphivath Caoutchouc Co., Ltd ដែលត្រូវបានផ្សាយនៅលើគេហទំព័រក្រសួងបរិស្ថានកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧នោះ ក៏បានផ្ដល់អនុសាសន៍ទៅក្រុមហ៊ុនវៀតណាមមួយនេះ ឲ្យត្រួតពិនិត្យទៅលើបរិមាណ និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មនៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
ថ្នាំគីមីកសិកម្ម Paraquat នឹងបង្កជំងឺកន្ត្រាក់សរសៃលើមនុស្ស
ប៉ារ៉ាខ្វាត គឺជាបណ្ដុំសារធាតុគីមីដែលមានរូបមន្ត C12H14Cl2N2 ហើយត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រចាត់ថ្នាក់ទៅក្នុងក្រុមបណ្ដុំសារធាតុគីមីវីយ៉ូឡូហ្សង់ (Viologen) ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ក្រុមថ្នាំ Herbicide ឬសារធាតុគីមីដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់គ្រប់គ្រង ឬកម្ចាត់រុក្ខជាតិដែលមនុស្សមិនត្រូវការ ដែលកសិករខ្មែរយើងហៅជាទូទៅថា ថ្នាំកម្ចាត់ស្មៅ។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកគីមីវិទ្យា និងជាប្រធានដេប៉ាតឺម៉ង់គីមីវិទ្យា នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោក ជ័យ ថាវី បានឲ្យដឹងថា បណ្ដុំសារធាតុគីមីមួយប្រភេទនេះ នឹងបំផ្លាញប្រព័ន្ធអេកូឡូហ្ស៊ីនៅក្រោមដី និងនៅក្នុងទឹក បន្ទាប់ពីវាត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីកម្ចាត់ស្មៅនោះ។ ជាងនេះទៅទៀត លោកប្រាប់ថា បណ្ដុំសារធាតុគីមីនេះ នឹងបំពុលទឹក ហើយមនុស្ស និងសត្វ នឹងពុល ប្រសិនបើទទួលទាន ឬផឹកទឹកពុលនោះ។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកគីមីវិទ្យា និងជាប្រធានដេប៉ាតឺម៉ង់គីមីវិទ្យា នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោក ជ័យ ថាវី
បណ្ដុំសារធាតុគីមីប៉ារ៉ាខ្វាត នឹងសម្លាប់ស្លឹករុក្ខជាតិបៃតងយ៉ាងលឿន មិនថា រុក្ខជាតិប្រភេទណានោះទេ នៅពេលដែលវាប៉ះពាល់ហើយនោះ។ វាក៏ជាប្រភេទថ្នាំគីមីដែលបង្កឲ្យមនុស្ស និងសត្វពុលផងដែរ ដោយសារប្រតិកម្មកម្ចាត់សារធាតុអុកស៊ីសែនរបស់វា។
ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើននៅតំបន់អឺរ៉ុប ដូចជា ស៊ុយអែត ស្វីស និងអាល្លឺម៉ង់ជាដើម សុទ្ធតែបានហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីកសិកម្មមួយប្រភេទនេះ ហើយប្រទេសមួយចំនួនទៀត ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យប្រើប្រាស់នៅក្រោមច្បាប់ដ៏តឹងរឹងបំផុត។
សារព័ត៌មានថៃ The Nation បានចុះផ្សាយកាលពីខែមីនាកន្លងមកថា ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកថ្នាំគីមីកសិកម្មថៃ បានស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលថៃ ឲ្យបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីប៉ារ៉ាខ្វាតនេះ ក្រោយពីការសិក្សាតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ បានរកឃើញថា ថ្នាំនេះជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងមូលហេតុនៃការធ្លាក់ខ្លួនឈឺរបស់មនុស្ស សារធាតុពុលក្នុងអាហារ និងបង្កបញ្ហាដល់ការលូតលាស់របស់ក្មេង។
ការសិក្សាថ្មីមួយកាលពីឆ្នាំ២០១១ ដែលធ្វើឡើងដោយក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៅឯវិទ្យាស្ថានជាតិវិទ្យាសាស្ត្រសុខភាពបរិស្ថានមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋ Maryland របស់អាមេរិក បានរកឃើញថា ការប្រើប្រាស់ថ្នាំប៉ារ៉ាខ្វាត និងថ្នាំគីមីកសិកម្មមួយប្រភេទទៀតហៅថា រ៉ូតេណុង (Rotenone) មានទំនាក់ទំនងទៅនឹងជំងឺផាឃីនសុន។
ការស្រាវជ្រាវនោះ ត្រូវបានធ្វើឡើងទៅលើមនុស្ស ១១០នាក់មានជំងឺកន្ត្រាក់សរសៃរ និងមនុស្ស ៣៥៨នាក់ទៀត ដែលពុំធ្លាប់ប៉ះពាល់ថ្នាំគីមីកសិកម្មទាំងពីរប្រភេទនេះ។ ជាលទ្ធផល មនុស្សដែលមានប្រវត្តិធ្លាប់ប៉ះពាល់ថ្នាំគីមីកសិកម្មទាំងពីរប្រភេទនេះ មានឱកាសប្រឈមមុខនឹងជំងឺកន្ត្រាក់សរសៃរដល់ទៅជាង ២ដង បើធៀបទៅនឹងមនុស្សធម្មតាដែលមិនមានប្រវត្តិប៉ះពាល់ថ្នាំគីមីកសិកម្មទាំងពីរប្រភេទនេះ។
ប្រធានផ្នែកវះកាត់ប្រព័ន្ធប្រសាទនៅឯមន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គឹម រឿង បានឲ្យដឹងថា ជំងឺផាឃីនសុន បានកើតឡើងនៅលើមនុស្សយើង ដោយបង្ហាញនូវអការៈញ័រដៃជើង ឬមនុស្សធ្វើដំណើរយឺតៗ ហើយវាបណ្ដាលមកពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធប្រសាទ ឬភាសាបច្ចេកទេសហៅថា Neuron ស្ថិតនៅក្នុងខួរក្បាលរបស់មនុស្ស។
ប្រធានផ្នែកវះកាត់ប្រព័ន្ធប្រសាទនៅឯមន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គឹម រឿង
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គឹម រឿង ពន្យល់បន្ថែមថា៖
ប្រធានផ្នែកវះកាត់ប្រព័ន្ធប្រសាទនៅឯមន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គឹម រឿង
លោកវេជ្ជបណ្ឌិតរូបនេះ បានឲ្យដឹងទៀតថា ក្រៅពីភាពចាស់ជរារបស់មនុស្ស ការប្រើប្រាស់ខួរក្បាលលើសកម្រិត និងការទទួលទានដំណេកមិនគ្រប់គ្រាន់ហើយនោះ ការប៉ះពាល់ ឬការស្រូបចូលនូវសារធាតុគីមីកសិកម្ម ក៏ជាមូលហេតុជំរុញឲ្យប្រព័ន្ធប្រសាទរបស់មនុស្សកាន់តែឆាប់បាត់បង់លឿនជាងវ័យរបស់មនុស្សផងដែរ។
ប្រធានផ្នែកវះកាត់ប្រព័ន្ធប្រសាទនៅឯមន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គឹម រឿង
គ្រោះថ្នាក់នៃថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មអាចគ្រប់គ្រងបាន
ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្ម បានឲ្យដឹងថា ការពិតទៅ គ្រោះថ្នាក់នៃថ្នាំពុលគីមី និងជីកសិកម្ម ពិតជាអាចត្រូវបានកាត់បន្ថយ ឬក៏គ្រប់គ្រងបាន តាមរយៈការអនុវត្តតាមយន្តការច្បាប់ និងការប្រតិបត្តិតាមបច្ចេកទេស នៃការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មទាំងនោះ។
ព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រកសិកម្ម នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម លោកបណ្ឌិត ជាង ហុង បានឲ្យដឹងថា មិនថាថ្នាំគីមីកសិកម្មប្រភេទណានោះទេ ឲ្យតែប្រើប្រាស់ខុសបច្ចេកទេស និងលើសកម្រិត វានឹងក្លាយទៅជាសមាសធាតុបំផ្លាញជីវិតរុក្ខជាតិ សត្វ និងមនុស្សផងដែរ។
ព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រកសិកម្ម នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម លោកបណ្ឌិត ជាង ហុង
នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហៅកាត់ថា សេដាក (CEDAC) អ្នកស្រី តុង ចាន់ធាង បានប្រាប់ថា ក្រៅពីការប្រើប្រាស់ឲ្យត្រឹមត្រូវតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស ការផ្លាស់ប្ដូរការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី ឬជីគីមីកសិកម្ម ទៅប្រើប្រាស់ថ្នាំសរីរាង្គ គឺជាមធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុត ដែលមិនត្រឹមតែមិនប៉ះពាល់ដល់សុខភាពមនុស្សទេ ប៉ុន្តែ វាក៏ជួយទ្រទ្រង់ដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនៅក្រោមដី និងក្នុងទឹកផងដែរ។
អ្នកស្រីបានឲ្យដឹងទៀតថា ការអនុវត្តតាមយន្តការច្បាប់ពីសំណាក់មន្ត្រីកសិកម្ម នឹងជួយគ្រប់គ្រង និងទប់ស្កាត់ការនាំចូលថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មទាំងឡាយណាដែលត្រូវបានហាមឃាត់ដោយក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ។
នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហៅកាត់ថា សេដាក (CEDAC) អ្នកស្រី តុង ចាន់ធាង
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មកសិកម្មខេត្តរតនគិរី លោក សួង តេវ បានចុះទៅត្រួតពិនិត្យការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មនៅលើដីសម្បទានមួយចំនួននាពេលកន្លងមកនោះ បានឲ្យដឹងថា លោក និងក្រុមមន្ត្រីរបស់លោក នឹងចុះទៅត្រួតពិនិត្យនៅតាមដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងឡាយស្ថិតនៅក្នុងឃុំសេដា ដើម្បីត្រួតពិនិត្យមើលការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្ម។
ប្រធានការិយាល័យនីតិកម្មកសិកម្មខេត្តរតនគិរី លោក សួង តេវ
មន្ត្រីកសិកម្មរូបនេះ បានឲ្យដឹងថា ដើម្បីចូលទៅត្រួតពិនិត្យនៅតាមដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច លោកត្រូវស្វែងរកការសម្របសម្រួលជាមុនពីម្ចាស់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងនោះ។
ប៉ុន្តែ មន្ត្រីសម្របសម្រួលនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចាំខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខន្នី ចោទសួរអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃការចុះត្រួតពិនិត្យការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី និងជីកសិកម្មខុសច្បាប់ នៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ប្រសិនបើមន្ត្រីកសិកម្មស្នើសុំការសម្របសម្រួលពីម្ចាស់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនោះ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចាំខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខន្នី
ការសិក្សារកឃើញថា ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចស្ទើតែគ្មានផ្ដល់ផលវិជ្ជមានដល់ជនជាតិដើមភាគតិច
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវតាមលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រមួយ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអង្គការសង្គ្រោះសត្វព្រៃកម្ពុជា (Save Cambodia’s Wildlife) កាលពីឆ្នាំ២០១៥ និងចេញផ្សាយនៅដើមឆ្នាំ២០១៦កន្លងមកនោះ។ ការសិក្សានោះ បានផ្ដោតទៅលើសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅជិតតំបន់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចស្ថិតនៅក្នុងឧទ្យានជាតិវីរជ័យ និងតំបន់ការពារជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់។
លទ្ធផលនៃការសិក្សានោះ បានរកឃើញថា ជនជាតិដើមភាគតិចដែលបានផ្ដល់សម្ភាសនោះ បានប្រាប់ថា ការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច សុទ្ធតែប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានស្ទើតែទាំងស្រុងទៅលើសង្គម-វប្បធម៌ ជីវភាពរស់នៅ និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
លទ្ធផលនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ក៏បានរកឃើញផងដែរ ការផ្ដល់ដីទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជននៅក្រោមគោលនយោបាយសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏បានបង្កផលប៉ះពាលជាអវិជ្ជមានដល់បរិស្ថានផងដែរ។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនោះ បានផ្ដល់អនុសាសន៍ទៅរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិ និងរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់មូលដ្ឋាន ព្រមទាំងក្រុមហ៊ុនឯកជនដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
ការអភិវឌ្ឍ និងអនុវត្តន៍យន្តការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃ ដើម្បីសិក្សាអំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺជាចំណុចមួួយក្នុងចំណោមអនុសាសន៍ ៤ចំណុចដែលត្រូវបានផ្ដល់ទៅរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិ។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនោះ បានលើកឡើងថា យន្តការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន នឹងជួយឲ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានដឹងអំពីផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានឡើង និងព្យាយាមកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ទាំងនោះ៕
ចំណាំ៖ «ការស្រាវជ្រាវនេះ គឺត្រូវបានផលិតឡើងជាមួយនឹងគាំទ្រដោយមូលនិធី Rosa Luxemburg ជាមួយការផ្តល់មធ្យោបាយផ្នែកហិរញវត្ថុ នៃក្រសួងសហព័ន្ធនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍន៍»។
គាំទ្រដោយ៖
កែតម្រូវ៖
១. «ប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក ស ធារី» កែទៅជា «អនុប្រធានការិយាល័យផ្សព្វផ្សាយកសិកម្ម នៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី លោក ស ធារី»
