មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អាមេរិកផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម លោក កាល អ៊ីល័រ (Karl Ehlers) កាលពីសប្តាហ៍មុន បានជួបរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកកម្ពុជា លោក ប៉ាន សូស័ក្តិ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។
បើតាមទំព័រហ្វេសប៊ុកក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ក្នុងជំនួបនោះ មន្ត្រីអាមេរិក បានរំឭកថា៖ «ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសទទួលផលធំទី៨ ពីកម្មវិធី GSP ហើយការរីកចម្រើននេះផងដែរ ក៏បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីចំណុចវិជ្ជមានជាច្រើនក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ស្បែកជើង និងកាបូបនៅកម្ពុជា»។
របាយការណ៍ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាវិញ បង្ហាញថា តាមរយៈប្រព័ន្ធអនុគ្រោះរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ រយៈពេល ៣ខែដើម្បីឆ្នាំ២០១៩ កម្ពុជាបាននាំចេញគិតជាទឹកប្រាក់ប្រមាណជាង ១ពាន់លានដុល្លារ (១,១២ ពាន់លាន) កើនឡើង ២៤ភាគរយ បើធៀបនឹងទំហំនៃការនាំចេញក្នុងរយៈពេលដូចគ្នា។
ជាការកត់សម្គាល់ វត្តមានមន្ត្រីអាមេរិកមករំឭកពីអត្ថប្រយោជន៍ GSP នេះ ក៏កើតឡើងចំពេលតំណាងសហភាពអឺរ៉ុបមកស្វែងរកការពិតចុងក្រោយពីការវិវត្តនយោបាយនៅកម្ពុជា ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការជំរុញទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញផងដែរ។
សំណួរត្រង់ថា ហេតុអ្វីអាមេរិកមករំឭកកម្ពុជាពីអត្ថប្រយោជន៍ GSP របស់ខ្លួននៅពេលនេះ?
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ការដែលមន្ត្រីអាមេរិករំឭកពីអំណោយផលពីពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនមកលើកម្ពុជា អាចថា អាមេរិកមិនចង់ឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ ដោយសារតែលម្អៀងទៅរកចិន។
លោក មាស នី វិភាគថា ការរំឭកនេះ ក៏ចំពេលដែលសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មចិន-អាមេរិក កំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពតានតឹង។ លោកថា ស្ថានភាពបែបនេះ វានឹងជំរុញឱ្យកម្ពុជារអិលធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិសង្គម បើកម្ពុជាងាកទៅគាំទ្រចិនកាន់តែខ្លាំង ហើយភ្លេចស្តារស្ថានការណ៍ធានាដល់យន្តការប្រជាធិបតេយ្យតាមការជំរុញរបស់ប្លុកលោកសេរី។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថា រឿង GSP និង EBA ក៏អាចក្លាយជាកត្តាចម្បងមួយដែលអាចធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកសម្លឹង និងភ្ជាប់ជាមួយសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មបច្ចុប្បន្នហ្នឹង មកស្ថានការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជា ពិសេសវត្តមាននៃអ្នកវិនិយោគចិនសន្ធឹកសន្ធាប់នៅកម្ពុជា វាធ្វើឱ្យអាមេរិកពិនិត្យមើលកាន់តែលម្អិត ហើយវាអាចនឹងមានវិធានការផ្សេងៗទៀត នេះតាមការមើលឃើញរបស់ខ្ញុំ»។
សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ធ្លាប់ប្រកាសមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ដែលបានផាត់អតីតគណបក្សប្រឆាំងចេញពីឆាកនយោបាយ ធ្លាប់ទាមទារឱ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា និងធ្លាប់ជំរុញឱ្យបក្សកាន់អំណាចវិលទៅបង្រួបបង្រួមជាតិឡើងវិញ ដើម្បីធានាយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ។
ប៉ុន្តែ ជិត ២ឆ្នាំមកនេះ ជម្លោះនយោបាយរវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង នៅតែមិនអាចរកការសម្របសម្រួលបានដដែល។
កម្តៅនយោបាយនេះ អាមរិកបានប្រកាសវិធានការដំបូងបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិមេបញ្ជាការអង្គរក្សរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង និងមិនទាន់លុបចោលការដាក់ទណ្ឌកម្មទិដ្ឋាការដល់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៅក្រសួងការបរទេសរបស់កម្ពុជានៅឡើយទេ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧មក។
ចំណែកសហភាពអឺរ៉ុបវិញ បានប្រកាសវិធានការលើដំណើរការឈានទៅព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ក្រោយពីរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលបានបរាជ័យក្នុងការស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ខ្លួន ដោយរាប់ថ្ងៃថយក្រោយចាប់ពីខែកុម្កៈ ឆ្នាំ២០១៩មក។
អ្នកវិភាគវ័យក្មេង កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ វិភាគថា សាររបស់អាមេរិក ថ្វីបើលើកឡើងពីអំណោយផលពាណិជ្ជកម្មដល់ប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែ សារនេះក៏បានបង្កប់ន័យថា វិធានការរួមគ្នានឹងអាចកើតឡើង បើរដ្ឋាភិបាលនៅតែព្រងើយកន្តើយក្នុងការវិលចូលទៅគន្លងប្រជាធិបតេយ្យវិញ។
កញ្ញាថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ការមកព្រមគ្នា [សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប] នេះ វាជារឿងមួយបង្ហាញពីភាពបាត់បង់ដ៏ធំធេង បើសិនជាកម្ពុជានៅតែរក្សាជំហរបែបនេះ។ ព្រោះគេចង់បង្ហាញថា ជំហររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និង EU អាចស្ថិតនៅក្នុងឡាញ (បន្ទាត់) តែមួយ មានន័យថា បើអាមេរិកទៅណា សហភាពអឺរ៉ុបក៏ទៅតាមនោះដែរ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយដែលកំពុងរស់នៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ វិភាគថា សាររំឭករបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់អាមេរិកជាភាសាការទូត ប៉ុន្តែ លោកវិភាគថា វាជាសារព្រមានចុងក្រោយនៃវិធានការកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់យ៉ាង បើរដ្ឋាភិបាលងាកទៅរកចិនផ្តាច់មុខ ហើយមិនព្រមបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យ តាមការទាមទាររបស់ប្លុកលោកសេរីនោះ។
លោកថា៖ «និយាយឱ្យចំ អាមេរិកនឹងដក GSP នៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបដក EBA ប្រសិនបើរបបក្រុងភ្នំពេញមិនគោរពតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិទេ។ ភាសាការទូតរំឭកដដែលៗ គឺជាលក្ខខណ្ឌព្រមានបិទផ្លូវ»។
លោក គឹមសុខ វិភាគទៀតថា ការដែលអាមេរិកទាមទារម្តងហើយម្តងទៀត ឱ្យដោះលែងមេបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា និងដាក់សម្ពាធទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ និងរំឭកពីអត្ថប្រយោជន៍ GSP របស់ខ្លួននៅពេលនេះ ក៏បង្ហាញដែរថា អាមេរិកនឹងមិនដកដៃពីកម្ពុជាក្នុងការជំរុញប្រជាធិបតេយ្យនេះទេ ទោះពេលនេះ កម្ពុជាកំពុងយកចិនធ្វើជាខ្នងបង្អែកធំក៏ដោយ។
អ្នកវិភាគរូបនេះវិភាគទៀតថា ជំហររបស់អាមេរិកបច្ចុប្បន្ន ចង់ជួយប្រទេសកម្ពុជា និងពលរដ្ឋខ្មែរជាការបំពេញកាតព្វកិច្ចជាអន្តរជាតិស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ស្ដីអំពីដំណោះស្រាយបញ្ហាកម្ពុជាផង និងដើម្បីផ្សះផ្សាស្នាមរបួសកាលពីអតីតកាលផង។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន អំឡុងទៅចូលរួមវេទិកាស្តីពីអនាគតអាស៊ីនៅប្រទេសជប៉ុន នាចុងខែឧសភាខែមុននេះ បានច្រានចោលការវាយតម្លៃថា កម្ពុជាងាកទៅគាំទ្រចិន ហើយចោលអាមេរិក និងបានស្នើជប៉ុនឱ្យជួយនាំសារប្រាប់ទៅអាមេរិកថា កម្ពុជានៅតែចង់ធ្វើជាមិត្តល្អជាមួយអាមេរិកដដែល។
បើតាមរបាយការណ៍របស់ក្រុមអ្នកបញ្ជាទិញ ដែលត្រូវបានផ្ញើទៅកាន់នាយករដ្ឋមន្ត្រីកាលពីដើមខែមេសាឆ្នាំនេះ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប និង GSP របស់អាមេរិក ផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជាក្នុងការនាំទំនិញទៅលក់នៅទីនោះ គិតជាទឹកប្រាក់ ៨,៥ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០១៨។ លិខិតបញ្ជាក់ថា ទំហំពាណិជ្ជកម្មនេះស្មើនឹង ១ភាគ៣ ឬ ៣៨% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប ឬ GDP របស់កម្ពុជា។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិភាគគិតថា បញ្ហាកម្ពុជាអាចបញ្ចៀសទណ្ឌកម្មនេះបាន បើអ្នកនយោបាយខ្មែរគិតប្រយោជន៍ជាតិ ហើយស្វែងរកដំណោះស្រាយនយោបាយ ដោយថា ថ្វីបើកម្ពុជាត្រូវការទីផ្សារលោកសេរីជាដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចក៏ដោយ តែសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ក៏ត្រូវការកម្ពុជា ដើម្បីទប់ឥទ្ធិពលចិននៅតំបន់អាស៊ីដែរ៕
